بازارهای کالایی در پسا تحریم

سحر نمایشی: اگر چه لغو تحریم‌ها به گسترش فضای مبادلات بین‌المللی کمک خواهد کرد، اما نباید انتظار معجزه داشت؛ چرا‌که فاصله زیادی میان آنچه انتظارات عمومی از اثر لغو تحریم‌ها تلقی می‌شود با آنچه واقعیت دارد، وجود دارد و اگر حتی این فاصله کم شود، اما درست مدیریت نشود، ممکن است شرایط نامساعدی را فراهم کند.

در حال حاضر هم متاسفانه تصور بسیاری از معامله‌گران بازار این است که پس از توافق هسته‌ای، همه مسائل اقتصادی کشور از طریق دادوستدهای بین‌المللی حل خواهد شد در حالی که این موضوع اندکی غیرمنطقی به نظر می‌رسد.

البته وجود بازاری منسجم و قانونمند همانند بورس کالا در این دوران می‌تواند کمک شایانی به شفافیت و اداره بازارهای کالایی داشته باشد. در حقیقت بعد از لغو محدودیت‌های بین‌المللی احتمالا بورس کالای ایران نیز همانند سایر بازارهای مشابه در مسیر حرکت خود گام‌های بلندی بر‌خواهد داشت.

بر همین اساس در این بین، یکی از کارشناسان ارشد بازارهای کالایی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» در رابطه با بهبود فرآیند بازارها در پسا تحریم و کنترل این بازارها به ویژه در بخش صادرات اظهار کرد: لغو تحریم‌ها به معنای بهبود یک‌باره بازارها نیست، علاوه بر ابعاد مثبتی که دارد، اگر به خوبی مدیریت نشود و برنامه‌ریزی مناسبی برای بعد از تحریم‌ها وجود نداشته باشد می‌تواند آثار منفی بر خلاف انتظارمان داشته باشد بر همین اساس مدیریت جو حاکم بر بازار بسیار اهمیت دارد و از نظر بنده وجود بازاری منسجم همچون بورس کالا می‌تواند بازارهای کالایی را در مسیر مناسب هدایت کند.

مرتضی مشایخی در ادامه افزود: در اولین قدم این بورس بلافاصله پس از برداشتن تحریم‌ها از طریق رینگ صادراتی اقدام به صادرات محصولات مختلف به کشورهای گوناگون کرد. طبیعتا بورس کالای ایران آمادگی و ظرفیت‌های لازم را پس از برداشته شدن محدودیت‌ها برای سرمایه‌گذاری و ورود سرمایه‌گذاران به بازارهای وارداتی دارد؛ چرا که در این بورس به‌صورت فیزیکی کالا معامله می‌شود و امکان معامله برای کسانی که تامین‌کننده مواد اولیه و خریدار این مواد هستند در بورس کالا فراهم است.

وی افزود: در این بورس محصولات مختلفی از صنایع گوناگون از جمله پتروشیمی، فلزات و محصولات کشاورزی مبادله می‌شود و این امکان در بورس کالا فراهم است تا بلافاصله پس از حذف محدودیت‌های بین‌المللی، روند صادرات محصولات مختلف از طریق رینگ صادراتی بورس کالا به کشورهای گوناگون سرعت گیرد، البته در این میان اگر بازارهای بورس کالا را به‌طور مجزا مورد بررسی قرار دهیم می‌توان گفت که رینگ صادراتی تمامی این محصولات از آمادگی لازم برای حضور بین‌المللی برخوردار نیست و زمان بیشتری نیاز دارد تا بعد از جبران کاستی‌ها در بازار داخلی پتانسیل‌های لازم را برای کالای قابل صادرات به دست آورد.

این کارشناس ادامه داد: در حقیقت برخی از فعالان بخش خصوصی کشور تنها به انتظار رفع تحریم‌ها نشسته‌اند. در صورتی که سایه تحریم‌ها از اقتصاد ایران دور شود، امیدها به خروج سریع تر اقتصاد ایران از رکود نیز زنده می‌شود بنابراین باید با یک برنامه‌ریزی مدون و طولانی‌مدت ابتدا تمام جوانب بازار داخلی این بورس و تمامی عواملی که می‌تواند به تالارهای مختلف معاملاتی آن رونق بخشد را در نظر گرفت.

به گفته مشایخی البته در این میان دغدغه‌هایی نیز وجود دارد و برخی از تحلیلگران احتمال وقوع اتفاقاتی را برای این بازار معاملاتی پس از تحریم‌ها می‌دهند و آن هم این است که باید مراقب بود تا به دلیل هموار شدن روابط با اروپا و آمریکا، دروازه کشور به سوی کالاها تماما باز نباشد. کشور ما سال‌ها با تحریم دست و پنجه نرم می‌کرد، اما با این وجود توانست طی این مدت وابستگی به درآمدهای نفتی را به مرور کم کند و با افزایش صادرات غیر نفتی و مدیریت واردات در حد تعادل، اقتصاد را سرپا نگه دارد و بر همین اساس، بعد از لغو تحریم‌ها نیز قطعا باید در اندیشه تقویت ساختار تولید کشور و اصلاح زیرساخت‌ها باشد بنابراین نباید با انتخاب مسیرهای اشتباه به بازارهای کالایی داخلی ضربه وارد کنیم.

این در شرایطی است که بسیاری از تحلیلگران بازارها معتقدند نباید سرمایه ارزی کشور را به جای اینکه در زیرساخت‌ها خرج کنیم، به واردات کالاهای مصرفی اختصاص دهیم، چرا‌که این کار می‌تواند علاوه بر اینکه به تولید و اشتغال کشور ضربه زده، ضررهای مالی زیادی هم به دنبال داشته باشد.

یکی از مشکلاتی که این روزها ذهن اقتصاددانان و کارشناسان اقتصادی را به خود مشغول کرده این است که در این روزها باید به فکر مدیریت پسا‌مذاکره یا پس از تحریم بود تا بعد از لغو تحریم‌ها بتوان از موقعیت‌ها به خوبی استفاده کرد. با توجه به اینکه هم فضایی در خارج از کشور برای حضور در بازارهای ایران مطرح‌شده و هم نیازها و عطش داخلی در طول دوران تحریم‌ها افزایش یافته است انتظاراتی به وجود آمده که مجموعه بخش اقتصادی امیدوار است با حل این مسائل بتواند به برخی از موارد مد نظرش دست بیابد.مسلما در صورتی که انتظارات مدیریت نشود و نیازهای به‌جامانده در حوزه‌های مختلفی چون تولید، تامین مواد اولیه، قطعات، تامین کالاهای مصرفی، نیازهای مردمی، نرخ ارز، مسائل بانکی، تعادل اقتصادی و بنگاه‌های خارجی به خوبی در نظر گرفته نشود، فرصت‌های بسیاری از دست می‌رود.

از سوی دیگر برخی کارشناسان نظریه‌های متفاوتی دارند، به‌طوری که برخی نگران‌ هستند بعد از لغو تحریم‌ها درگیر معضل واردات شویم که البته نگرانی نابجایی است چون قرار نیست تنها کالا خریداری شود بلکه کالا هم صادر خواهد شد.

به عقیده آنها دسترسی به بازارهای متنوع به این مفهوم نیست که فقط می‌توانیم خریدار باشیم، بلکه می‌توان با تقویت تولید، صادرات را به کشورهای مختلف افزایش داد. در حقیقت اقتصاد به واقع واردات‌محور نیست. اشکال اصلی که در اقتصاد وجود دارد این است که بیشتر صنایع بر اساس مواد اولیه داخلی شکل نگرفته است.

همچنین برخی از آگاهان نیز معتقدند بعد از تحریم درآمدهای ارزی افزایش نخواهد یافت که برخی نگران افزایش شدید واردات هستند این در حالی است که اگر بتوانیم به میزان صادرات، واردات هم داشته باشیم و در واقع با ارز حاصل از صادرات کالا بخریم هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد اما در شرایطی است که دولت باید از عرضه ارز ارزان‌قیمت خودداری کند؛ یعنی تمام واردات کالاها با ارز یکسان و قیمت بازار انجام شود که خودبه‌خود به نقطه تعادل خواهیم رسید.