منیره نظامیـوند چگینی: قوی بودن در یک بازار و جایگیری در رده‌های بعدی در سایر بازارها، امری است که برای بسیاری از کشورها رخ می‌دهد. در این میان هرچه بازار موقعیت حساس‌تری داشته باشد، بالطبع رقابت برای آن فشرده‌تر خواهد بود. سال‌ها است که نفت مهم‌ترین‌ و استراتژیک‌ترین بازار جهانی به‌شمار می‌رود و بسیاری از بازارها را تحت الشعاع قرار می‌دهد. پس از طلای سیاه؛ بازار مشتقات وابسته به نفت به‌طور عام و محصولات پتروشیمی به‌طور خاص از مهم‌ترین‌ بازارها محسوب می‌شوند. صنعت پتروشیمی یکی از صنایع مهم در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورهای مختلف جهان است و با توجه به افزایش روز‌افزون ارزش محصولات پتروشیمی، توسعه و تولید این محصولات امری اجتناب ناپذیر محسوب می‌شود. بررسی روند صنعت پتروشیمی در دنیا نشان می‌دهد که همواره دولت‌های مختلف درصدد کاهش فروش نفت خام و افزایش فروش محصولات با‌ارزش‌تر همچون محصولات پتروشیمی بوده و هستند. عواملی همچون ارزانی مواد اولیه، ارزش‌افزوده فرآورده‌ها و نیاز فراوان و حیاتی به محصولات پتروشیمی، از مهم‌ترین‌ عوامل سرمایه‌گذاری در این صنعت محسوب می‌شوند. در این میان، مباحث مهمی در ارتباط با این بازارها مطرح می‌شود که گاهی پررنگ‌تر از محصولات اصلی و بازار آنها به‌نظر می‌رسد. بحث نرخ و تامین خوراک پتروشیمی‌ها را می‌توان نمونه بارز این موضوع برشمرد. برخلاف نفت خام و فرآورده‌های نفتی، گاز طبیعی به خاطر ماهیت و تفاوت‌های بسیاری که در شاخص‌های کمی و کیفی خود دارد، فاقد قیمت جهانی واحد بوده و در هر منطقه با توجه به منابع و مصارفی که خواهد داشت از قیمتی منطقه‌ای برخوردار است.

در بیشتر کشورهایی که وارد کننده نفت خام، فرآورده‌های نفتی و گاز طبیعی هستند، بین قیمت تمام شده و بهای فروش این سوخت‌ها با مالیات‌های ملی و محلی و نیز سیاست‌های سرمایه‌گذاری و اشتغال،‌ نوعی رابطه برقرار است؛ اما از دیدگاه اقتصاد انرژی، چنین معادله‌ای برای کشورهایی که تولیدکننده عمده هر دو سوخت هستند از اهمیت چندانی برخوردار نیست، بنابراین در کشورهایی مثل روسیه، عربستان سعودی، آمریکا، کانادا، مکزیک و قطر قیمت گاز طبیعی بر اساس رویکردهای منطقه‌ای تعیین می‌شود و ارتباطی به قیمت‌های فرآورده‌های نفتی یا نفت خام در بازارهای ملی و بین‌المللی ندارد. چالش‌های بالقوه و بالفعل در زمینه نرخ خوراک پتروشیمی مدت‌ها است گریبان‌گیر بسیاری از تولیدکنندگان این محصولات بالاخص در منطقه آسیا است. به گزارش «دنیای اقتصاد» به نقل از نچرال‌گس اینتـلیجــنس (NGI)، کارشناسان بر این باورند که تولید گاز از شیل گس‌ها در ایالات متحده تا سال ۲۰۱۷ میلادی، صادرکنندگان بزرگ محصولات پلیمری و پتروشیمی جهان را به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد. پالایشگاه‌های آمریکایی مدت‌ها است فرآورده‌های ارزان خود را که از نفت و گاز تولیدی از ذخایر رسوبی تولید شده، به بازارهای اروپا سرازیر کرده‌اند که این موضوع سایر رقبای آن را با چالش‌هایی مواجه ساخته است. همچنین پیش‌بینی موسسات معتبر بین‌المللی نشان می‌دهد تا سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ میلادی، ظرفیت تولید انواع محصولات پلیمری آمریکا شامل پلی‌اتیلن‌های سبک و سنگین خطی، اتیلن گلایکول، پلی‌وینیل کلراید، اتکسیلات‌ها، پلی‌وینیل الکل تا نقطه سطوح بالای ممکن در بازار افزایش خواهد یافت. به عقیده کارشناسان، در این بین قطعا ورود محصولات پتروشیمی آمریکایی به بازار کشورهایی همچون ایران، عربستان سعودی و قطر باید برای کاهش قیمت‌ها و حفظ بازار خود سیاست‌های جدیدی تعریف و اجرایی کنند. نچرال گس اینتـلیجــنس (NGI)؛ یک سایت مطرح آمریکایی است که پیشرو در ارائه آمار، مقالات و آنالیز در زمینه گاز طبیعی، اخبار شیل اویل و همچنین اطلاعات بازار برای صنعت گاز طبیعی آمریکای شمالی بوده و سال‌ها است فعالان صنعت پتروشیمی را همراهی می‌کند. از آنجا که اولین اطلاعات مربوط به گاز طبیعی در سال ۱۹۸۱ منتشر شد، NGI کار خود را درخصوص ارائه اطلاعات کلیدی قیمت‌گذاری و نوسانات روزانه این محصول مهم به هزاران تن از فعالان و سرمایه‌گذاران در این صنعت در سراسر ایالات متحده، کانادا، مکزیک و همچنین اروپا و آسیا آغاز کرده و دسترسی آسان به آن را نیز برای این افراد در اقصی نقاط جهان فراهم آورده است. در ادامه گزارش (NGI) آمده که تحلیلگران صنعت پتروشیمی بر این باورند که اپراتورهای بخش میانی (قسمتی از بخش پایین‌دستی) ایالات متحده باید تمام توجه خود را روی چشم‌انداز بلند‌مدت بازار متمرکز سازند و کمتر روی قیمت کنونی کالاها تمرکز کنند؛ چراکه این کشور تا چند دهه آتی، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین‌ تامین‌کنندگان گاز طبیعی مایع (NGL) باقی خواهد ماند. گاز طبیعی مایع، عمدتا شامل متان (بیش از ۹۰ درصد) و مقادیر کمی اتان، پروپان، بوتان و برخی از آلکان‌های سنگین دیگر است. به گفته دان‌لیپه، بنیانگذار شرکت مشاوره سرمایه‌گذاری پترال، در حال حاضر صنعت گاز طبیعی مایع در موقعیتی استراتژیک و کلیدی قرار داشته و طرح ریزی و تدوین برنامه‌های بلند‌مدت نوین با دورنمای مثبت از اولویت‌های اصلی آن محسوب می‌شود. وی در ادامه در پاسخ به سوال شایع درخصوص تعداد پروژه‌های مربوط به اپراتورهای میانی که ممکن است در ایالات‌متحده لغو شوند، گفت: این سوال اساسا اشتباه است و گمانه‌زنی‌ها در این رابطه صحت ندارد.