جایگاه بورس کالا در رشد اقتصاد ملی

سحر نمایشی، منیره نظامیوند چگینی: مدیرعامل بورس کالای ایران در کنفرانس خبری خود در تالار صادراتی این بورس در منطقه آزاد کیش به بیان کارکردهای بورس کالا در اقتصاد ملی، توسعه مناسبات بین‌المللی و نقش این بورس در بهبود فضای کسب و کار کشور در سال ۹۳ پرداخت. دکتر حسین پناهیان در پاسخ به سوال خبرنگار «دنیای اقتصاد» درخصوص زمان راه‌اندازی قرارداد آتی یک روزه و کالاهایی که امکان معامله در این قرارداد را دارند، گفت: تاکنون نوع کالاهای قابل معامله در این قرارداد را مشخص نکرده‌ایم، اما تا دو ماه دیگر کالاهایی که در این قرارداد امکان دادوستد خواهند داشت را اعلام کرده و در تلاش هستیم این قرارداد یک روزه را برای سررسیدهای کوتاه‌مدت نیز گسترش دهیم. وی همچنین در ارتباط با زمان آغاز مبادلات بین‌المللی بورس کالای ایران پس از عضویت کشورمان در اتحادیه‌الکترونیکی بین‌بورسی (IEU) بیان کرد: در سه ماهه چهام سال ۹۴ بنا داریم معاملات بین‌المللی را از درگاه تالار فرعی بورس کالای ایران آغاز کنیم و کالاهایی را که در این بازار به معامله خواهیم گذاشت نیز شامل قراضه فولادی و یکسری محصولات کشاورزی خواهد بود.

ساز‌و‌کار بورس کالا ثروت ملی است

به گزارش خبرنگار «دنیای اقتصاد»، پناهیان در این نشست با اشاره به اراده و عزم دولت یازدهم برای استفاده از مکانیسم بورس کالا برای ساماندهی بازار کالاها، به تشریح مهم‌ترین‌ اقدامات توسعه‌ای این بورس در سال جاری، رویکردها و اولویت‌های اصلی آن در سال آینده پرداخت. ضمن اینکه با حضور اصحاب رسانه، از پایگاه خبری بورس کالای ایران به آدرس www.imereport.ir نیز رونمایی شد.

وی با بیان اینکه ساز و کار بورس کالا، یک ثروت ملی است، خاطرنشان کرد: اعتماد دولت یازدهم به ساز و کار شفاف بورس کالا در مصوبات ابلاغ شده از سوی دولت کاملا آشکار است و بورس کالا با فرهنگسازی توانست ابعاد تاثیرگذار فعالیت این بورس را برای نهادهای تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز کشور آشکار کند.

توسعه بازار مشتقه همگام با بورس‌های جهانی

پناهیان با بیان اینکه در سال ۹۳ بازار معاملات مشتقه بورس کالای ایران همگام با بورس‌های جهانی، شاهد تحولات بزرگی بود، گفت: طی این سال ما توانستیم بعد از گذشت ۶ سال از راه‌اندازی معاملات قراردادهای آتی در بورس کالای ایران بر روی سکه‌ بهار آزادی، این معاملات را روی زیره‌ سبز به‌عنوان اولین محصول از گروه محصولات کشاورزی راه‌اندازی نماییم.

وی در ادامه با اشاره به راه‌اندازی معاملات اوراق سلف موازی استاندارد به‌عنوان دومین قرارداد مشتقه پس از قراردادهای آتی زیره در سال جاری گفت: ارزش معاملات اوراق سلف موازی استاندارد در دوره‌ مذکور به ۹/ ۱ هزار میلیارد ریال بالغ شد.

مدیرعامل بورس کالای ایران راه‌اندازی معاملات برخط قراردادهای آتی را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای بورس کالای ایران در سال جاری مطرح کرد و گفت: معاملات برخط قراردادهای آتی می‌تواند با ایجاد دسترسی سهل‌تر فعالان به این بازار، تحول بزرگی را در معاملات این بازار ایجاد کند.

عضویت بورس کالا در IEU مسیری تازه برای گسترش مبادلات تجاری ایران

وی در ادامه خاطرنشان کرد: سال آینده سومین سالی است که بورس کالای ایران براساس یک سند راهبردی و مدون، اقدام به برنامه‌ریزی برای تحقق استراتژی‌های خود می‌کند و در همین راستا در سال جاری بورس کالای ایران در راستای تحقیقات از استراتژی خود، اقدام به عضویت در اتحادیه‌الکترونیکی بین‌بورسی (IEU) کرد.

مدیرعامل بورس کالای ایران با اشاره به اینکه اتحادیه الکترونیکی بین بورسی (IEU) نهادی بین‌المللی متشکل از ۸ بورس کالایی از ۶ کشور ایران، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و اوکراین است، گفت: الحاق ایران به اتحادیه الکترونیکی بین‌بورسی مسیر تازه‌ای را برای گسترش مبادلات تجاری ایران با کشورهای مشترک‌المنافع فراهم می‌کند و ما امیدواریم طبق توافقات صورت گرفته با اتحادیه IEU، معاملات کالاهای ایرانی در این اتحادیه در سه ماهه پایانی سال ۲۰۱۵ صورت پذیرد.

این گزارش حاکی است، در ادامه کنفرانس خبری مدیرعامل بورس کالای ایران با بیان اینکه در سال جاری با عضویت و میزبانی اجلاس اتحادیه الکترونیکی بین بورسی (IEU)، گام نخست برای بین‌المللی‌کردن بورس کالای ایران و بازار سرمایه ایران برداشته‌ شد، گفت: سعی داریم با گسترش سطح روابط بورس با سایر کشورهای عضو اتحادیه از جمله بلاروس، ارمنستان و روسیه (به‌عنوان عضو ناظر) از ظرفیت‌ها و پتانسیل بالقوه این اتحادیه برای رشد و توسعه بین‌المللی و منطقه‌ای بورس کالای ایران و کاهش هزینه مبادلات تجاری با این کشورها استفاده کنیم، ضمن آنکه در حال شناسایی سایر اتحادیه‌ها و انجمن‌های بین‌المللی به منظور عضویت و گسترش روابط با کشورهای دیگر نیز هستیم.

وی سپس با بیان اینکه بورس کالای ایران، یک بازار ملی است و توسعه‌ معاملات محصولات کشاورزی از اولویت‌های اصلی آن به شمار می‌رود، گفت: اجرایی کردن ماده ۳۳ قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی که به دنبال جانشین کردن روش قیمت تضمینی از طریق بورس کالای ایران به جای خرید تضمینی توسط دولت است، از دیگر برنامه‌های ما در سال آینده است. علاوه بر این بورس کالا با هماهنگی سایر نهادهای ذی‌ربط برنامه‌های مناسبی برای توسعه معاملات بخش کشاورزی طراحی کرده است و مطمئنا در آینده شاهد افزایش قابل توجه حجم معاملات این بخش خواهیم بود.

بسط و گسترش پوشش جغرافیایی بورس کالای ایران

پناهیان در ادامه این کنفرانس خبری خاطر‌نشان کرد: در سال آینده توسعه منطقه‌ای بورس کالای ایران با توجه به مزیت‌های تولیدی در مناطق مختلف کشور، در دستور کار قرار دارد. بسط و گسترش پوشش جغرافیایی بورس کالای ایران از اولویت‌ها و برنامه‌های توسعه‌ای این بورس است و ایجاد و تاسیس دفتر نمایندگی کارگزاران در انزلی، گلستان، مشهد و تبریز در کنار تالارهای منطقه‌ای کیش و اصفهان در همین راستا انجام پذیرفته و در حال حاضر درخواست تاسیس دفتر نمایندگی کارگزاران در شیراز و چند شهر دیگر نیز در حال بررسی است.

تعامل با دولت

پناهیان، تعامل با دولت تدبیر و امید و کمک به عملیاتی شدن برنامه‌های دولت در راستای خروج از رکود همانند سال جاری را به‌عنوان یکی دیگر از اهداف بورس کالای ایران در سال آینده مطرح کرد و گفت: با توجه به اینکه تدوین برنامه‌ ششم توسعه در مراحل مقدماتی قرار دارد و در سال آینده نهایی خواهد شد، ما انعکاس نقش بورس کالای ایران در اقتصاد ملی در قالب مستندات و احکام برنامه ششم توسعه را یکی دیگر از برنامه‌های خود برای سال ۱۳۹۴ قرارداده‌ایم.

علاوه بر این، مطالعه و بررسی ساختار بازارهای کالایی در راستای عملیاتی کردن مصوبه هیات‌ محترم وزیران درخصوص هدایت معاملات شرکت‌ها و موسسات دولتی به بورس کالای ایران نیز از برنامه‌های بورس کالای ایران در سال آینده است.

وی در ادامه، تکمیل و ارتقای سامانه جامع معاملاتی (تک‌کالایی، چندکالایی، صادراتی، منطقه‌ای و فرعی)؛ توسعه دارایی‌های پایه قراردادهای آتی و راه‌اندازی معاملات اختیار معامله؛ استقرار سازو‌کار کارگزارمحوری در معاملات قراردادهای آتی؛ بازنگری و سیستمی کردن فرآیندهای بورس کالای ایران و تهیه و تدوین فرآیند استعدادپروری در شرکت بورس کالای ایران را به‌عنوان دیگر برنامه‌های بورس کالای ایران در سال ۱۳۹۴ عنوان کرد.

وی درخصوص تکلیف قانونی فروش اموال مازاد بانک‌ها و موسسات دولتی در بورس کالا گفت: در این خصوص رایزنی و مکاتباتی با بانک‌ها صورت پذیرفته است که به‌زودی شاهد حضور بانک‌ها برای فروش املاک مازادشان در بازار فرعی این بورس خواهیم بود. ضمن آنکه با راه‌اندازی بازار فرعی، بسترهای لازم برای معاملات املاک نیز در بورس کالا فراهم شده است.

از سوی دیگر بازار فرعی بورس کالای ایران که در سال جاری افتتاح شد می‌تواند جانشین مناسبی برای برگزاری مزایده‌های کالایی باشد که در حال حاضر در کشور برقرار است و ما امیدواریم در آینده شاهد ارتقای شفافیت در برگزاری مزایده‌ها از کانال بورس کالای ایران باشیم.

وی سپس افزود: خوشبختانه راه‌اندازی بازار فرعی زمینه ورود محصولات و کالاهای مختلف به بورس کالا را فراهم کرده که از جمله این کالاها و محصولات می‌توان به پذیرش محصولات فرهنگی به‌صورت عام، خودرو و کالاهای لوکس صادراتی، محصولات کشاورزی فصلی و باغی، فرش و کالاهای دیگر که امکان کشف عادلانه قیمت آن در بورس کالا فراهم است، اشاره کرد.

مدیرعامل بورس کالای ایران در ادامه خاطرنشان کرد: در حال حاضر بورس کالای ایران در مسیر رشد و تعالی خود قرار دارد و

بر اساس سند جامع استراتژیک، آینده و جایگاه مناسبی برای آن در اقتصاد ملی قابل تصور است.

وی با اشاره به تجربه بورس‌های کالایی در جهان گفت: از نظر تاریخی بورس‌های کالایی از معاملات فیزیکی به سمت معاملات مشتقه حرکت کرده‌اند و بر همین اساس بورس کالا نیز برنامه‌ها و اقدامات وسیعی به منظور گسترش کمی و کیفی معاملات قراردادهای مشتقه از جمله قراردادهای آتی، اختیار معامله و سلف موازی استاندارد در دستور کار خود دارد.

پناهیان در ادامه به مقایسه ارزش معاملات بورس‌های ایران در سال جاری پرداخت و گفت: بورس کالای ایران در ۱۱ ماه سال جاری با معاملات بیش از ۵۳۳ هزار میلیارد ریال جایگاه نخست را در میان ارکان بازار سرمایه کشور کسب کرد. این در حالی است که بورس اوراق بهادار با معاملات ۵۰۳ هزار میلیارد ریال، فرابورس با ۳۰۲ هزار میلیارد ریال و بورس انرژی با ۱۵ هزار میلیارد ریال در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

وی سپس افزود: ارزش کل معاملات بازار فیزیکی بورس کالا ۳۶۴ هزار میلیارد ریال و میزان کالاهای معامله شده در آن ۲۱ میلیون تن

تا پایان بهمن ماه سال جاری بوده است که ۴/ ۹ میلیون تن آن در تالار صادراتی بورس کالا مورد معامله قرار گرفته است. همچنین ارزش معاملات در بازار مشتقه بورس کالا در ۱۱ ماه امسال به ۱۵۶ هزار میلیارد ریال بالغ شد.

بورس کالا مرجع قیمت‌گذاری

وی سپس با اشاره به اینکه یکی از اقداماتی که جهت تضمین تداوم حضور در بازارهای جهانی هم اکنون در دنیای تجارت صورت می‌گیرد برندسازی و تبدیل کالا یا قیمت‌های آن به‌عنوان مرجع و شاخص برای فعالان بازار در سطح منطقه‌ای یا بین‌المللی است، گفت: بورس کالای ایران این استعداد و توانمندی را دارد که در کالاهایی که از مزیت نسبی برخوردار است به مرجع قیمت‌گذاری منطقه‌ای و حتی جهانی تبدیل شود و در حال حاضر اطلاعات مربوط به معاملات قیر، سنگ‌آهن و مقاطع فولادی در بورس کالای ایران توسط نشریات معتبر بین‌المللی منتشر می‌شود.

کشف عادلانه قیمت کالاهای وارداتی در بورس کالا

وی در ادامه با بیان حجم واردات فلزات مانند فولاد و شمش و محصولات نفتی و کشاورزی به کشور گفت: مهم‌ترین‌ عارضه و دغدغه‌ای که در مورد این کالاها در کشور وجود دارد، این است که کالاهای وارداتی هیچ شفافیتی از نظر قیمتی ندارد. این عدم شفافیت باعث می‌شود رقابت بین تولیدکنندگان داخلی و کالاهای خارجی در شرایط نابرابر انجام پذیرد و تولیدکنندگان داخلی توان رقابت با محصولات خارجی را از بعد قیمت نهایی محصولات از دست بدهند. به همین منظور بورس کالای ایران بسترهای لازم را برای کشف شفاف و عادلانه قیمت محصولات وارداتی و هماهنگ‌سازی آن با کالاهای تولید داخلی فراهم کرده است.مدیرعامل بورس کالای ایران در ادامه افزود: ما معتقدیم پذیرش محصولات وارداتی در بورس کالای ایران منجر به ارتقای کیفیت محصولات مشابه تولید داخل خواهد شد. هم‌اکنون در بخش کشاورزی امکان پذیرش و عرضه ۱۷ نوع محصول داخلی و خارجی مهیا است و با هماهنگی‌های انجام شده در صورت نیاز، واردات صنایع فولادی و فلزی نیز در بازار بورس کالا انجام خواهد گرفت.

ورود مشتریان خرد به بورس کالا

وی سپس گفت: بورس کالا با توجه به سیاست‌ها و اولویت‌های خود و به منظور جذب و پذیرش مشتریان کوچک، در سال جاری طرحی مبنی بر خرید و فروش مشتریان حقیقی و حقوقی کوچک از بورس کالای ایران را به سازمان بورس و اوراق بهادار ارائه داد که خوشبختانه مورد موافقت قرار گرفت. براساس این طرح مشتریان خرد حقیقی و حقوقی می‌توانند محصولات فولادی، کشاورزی، پتروشیمی و فرآورده‌های پایین‌دستی نفت و سایر محصولات قابل معامله در بورس کالا را مستقیما خریداری کنند. همچنین این امکان برای عرضه‌کنندگان کوچک نیز فراهم شده تا به عرضه محصولات خود در یکی از بازارهای اصلی یا فرعی بورس کالا با توجه به شرایط بازار اقدام کنند. وی در ادامه درخصوص وضعیت بورس کالای ایران در سال ۹۴ گفت: با توجه به اینکه بورس کالای ایران آیینه تمام‌نمای بخش واقعی و کالایی کشور است، از این‌رو حجم معاملات بورس در درجه نخست به شرایط کلی اقتصادی کشور وابسته است. برای سال آینده مطابق سند بودجه دولت، نرخ رشد دو و نیم درصدی پیش‌بینی شده است بنابراین درصورت تحقق این نرخ در بخش‌های مولد کشور باید شاهد گسترش معاملات بورس کالا باشیم. بودجه عمرانی سال آینده دولت نیز یکی دیگر از عوامل تاثیر‌گذار بر حجم معاملات بورس کالا خواهد بود که در صورت تحقق آن تاثیر مثبتی بر معاملات خواهد داشت. وی سپس خاطرنشان کرد: متاسفانه یکی از نگرانی‌های اصلی سال آینده‌ کشور، کسری بودجه دولت است که در این صورت مطمئنا از حجم بودجه عمرانی کشور کاسته خواهد شد. در نهایت اینکه حجم معاملات بورس کالا به تحقق برنامه‌های این شرکت در بخش‌های مختلفی نظیر بخش کشاورزی که اقدامات مناسبی برای توسعه آن در سال آینده طراحی شده است و همچنین بازار فرعی و معاملات مشتقه شامل قراردادهای آتی، قراردادهای اختیار معامله و قراردادهای سلف موازی استاندارد وابسته است.