دنیای اقتصاد: نگاهی به روند صادرات نفت ایران در مدت یک سال گذشته نشان می‌دهد مشتریان بزرگ نفتی کشورمان که تقریبا تمام نفت صادراتی ایران را خریداری می‌کنند در حال رصد شرایط هسته‌ای ایران و نتایج حاصل از آن هستند. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» حکایت از حرکت نسبتا هماهنگ این کشورها با نتایج موقت حاصل از مذاکرات ایران با گروه ۱+۵ دارد، به طوری ‌که با امضای توافق موقت هسته‌ای بین ایران و غرب در آذر ماه سال ۹۲ میزان واردات برخی از این کشورها همچون هند و چین با رشد قابل توجهی روبه‌رو شد؛ تا حدی که این دو کشور در برخی از ماه‌ها میزان خرید خود را از نفت ایران به بیش از یک میلیون بشکه در روز رساندند. بر این اساس، دو سناریو می‌توان برای آینده فروش نفت ایران مطرح کرد؛ در سناریوی اول در صورت تحقق توافق نهایی، می‌توان انتظار داشت کشورهای اصلی خریدار نفت ایران میزان واردات خود از نفت کشورمان را لااقل تا سطح ماکزیمم یک سال گذشته افزایش دهند که در این صورت با رشد قابل توجه صادرات نفت روبه‌رو خواهیم شد؛ اما در دومین سناریو در صورت عدم توافق هسته‌ای انتظار می‌رود واردات این کشورها از نفت به سطوح پیش از توافق آذر ۹۲ بازگردد. گروه نفت و پتروشیمی، نسیم علایی: به نظر می‌رسد مذاکرات ایران با گروه ۱+۵ بر سر مساله هسته‌ای به شدت توسط مشتریان نفتی رصد می‌شود و همانند داخل کشور که بخش‌های مختلف اقتصادی متاثر از فضای مبهم مذاکرات هسته‌ای است، این مذاکرات بر روند بازاریابی مشتریان نفتی ایران نیز اثر گذاشته است. هرچند در سال گذشته میلادی روند صادرات نفت ایران افزایشی بوده اما مادامی ‌که شرایط مذاکرات در هاله‌ای از ابهام باشد نمی‌توان به تداوم رشد صادرات نفت ایران امید داشت.

افزایش صادرات پس از توافق موقت ژنو

رویترز در گزارشی اعلام کرد صادرات نفت ایران در سال ۲۰۱۴ نسبت به سال پیش از آن رشد قابل توجهی داشته است. بر‌اساس این گزارش، صادرات روزانه نفت ایران در سال ۲۰۱۴ حدود ۲۰ درصد رشد کرده و از مقدار کمتر از یک میلیون بشکه در سال ۲۰۱۳ به ۱۲/۱ میلیون بشکه در روز رسیده است. افزایش صادرات نفت ایران در پی خرید بیشتر بزرگ‌ترین مشتریان آن، چین و هند، رخ داده است. افزایش صادرات نفت کشورمان در سال میلادی گذشته در حالی رخ داده است که دو کشور ژاپن و کره جنوبی واردات نفت خود از ایران را کاهش داده‌اند اما واردات چین و هند در این سال به قدری افزایش داشته که برآیند صادرات نفت ایران در سال ۲۰۱۴ نسبت به سال ۲۰۱۳ افزایشی شده است.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، از سال ۲۰۱۱ با شروع تحریم‌های غرب علیه کشورمان، صادرات نفت به شکل قابل توجهی کاهش یافت. در واقع برخی کشورهای جهان به دلیل مخالفت با فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان با هدف قرار دادن درآمدهای نفتی‌مان سعی کردند کشور را تحت فشار قرار دهند تا از موضع هسته‌ای خود عقب‌نشینی کند.

تحریم‌ نفت ایران از سال ۲۰۱۱ شروع شد. تحریم‌ها میزان صادرات نفت ایران را به شکلی نشانه گرفته بودند که صادرات بیش از ۵/۲ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۱ ظرف چند ماه در سال ۲۰۱۲ به کمتر از ۲ میلیون بشکه رسید؛ در واقع بر‌اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی تا نیمه سال ۲۰۱۲ حدود ۴۰ درصد از صادرات نفت ایران کاهش یافت. تحریم‎ها به دو شکل میزان صادرات نفت کشورمان را تحت تاثیر قرار داد. اول اینکه برخی کشورهای اروپایی که پیش از این مشتری نفت ایران بودند، خرید نفت را متوقف کرده و به این شکل صادرات نفت ایران را کاهش دادند. از طرفی آمریکا مشتریان آسیایی نفت ایران را تحت فشار قرار داد که خرید نفت خود را کاهش دهند. در عین حال شرکت‌های بیمه‌ای که عمدتا اروپایی هستند از بیمه نفتکش‌هایی که نفت ایران را حمل می‌کردند، ممانعت کرده و همین عاملی شد که مشتریان آسیایی واردات نفت خود از ایران را کاهش دهند.

از طرفی به دلیل رشد تولید نفت در آمریکا به دلیل دستیابی به تکنولوژی استخراج نفت شیل، واردات آمریکا به شکل قابل‌توجهی کاهش یافت و کشورهایی که پیش از این نفت خود را به آمریکا صادر می‌کردند بازارهای اروپایی و آسیایی را هدف فروش نفت خود قرار دادند. همین مساله موجب شد مشتریان نفت ایران ریسک کمتری برای خرید نفت از ایران کنند و فروش نفت ایران به شکل قابل توجهی در سال ۲۰۱۳ کاهش یافت، به‌طوری‌که به گفته برخی مسوولان کشورمان در نیمه این سال به حدود ۷۰۰ هزار بشکه در روز رسید.

این وضع ادامه داشت تا زمانی‌که کشورمان با گروه ۱+۵ به توافق موقتی بر سر مسائل هسته‌ای دست یافت. بر اساس این توافق تحریم‌ها در سطح همان زمان باقی ماند و ایران اجازه یافت در محدوده یک میلیون بشکه نفت خود را بفروشد. هرچند که بر اساس این توافق بسیاری از تحریم‌ها، از جمله بیمه نفتکش‌ها به شکل قابل توجهی کاهش یافت اما به دلیل اینکه این توافق موقت و ۶ ماهه بود نه موجب جذب سرمایه‌گذار خارجی در صنعت نفت و گاز کشور شد و نه شرکتی تمایل داشت نفتکش‌های حامل نفت ایران را بیمه کند. اما فضای خوش‌بینی به مذاکرات و سهلگیری غرب بر مشتریان نفت ایران موجب شد که ظرف یک سال گذشته صادرات نفت به شکل قابل توجهی افزایش یابد. به خصوص چین و هند به‌عنوان بزرگ‌ترین‌ مشتریان نفتی ایران تاثیر بسزایی در افزایش صادرات نفت ایران داشته‌اند. چراکه چین در سال ۲۰۱۴ واردات خود از ایران را حدود بیش از ۲۸ درصد افزایش داد و از ۲۳۲/۴۲۸هزار بشکه در روز در سال ۲۰۱۳ به ۵۴۹هزار و ۲۵۰ بشکه در روز رساند. این در حالی است که واردات دو مشتری بزرگ دیگر ایران در سال ۲۰۱۴ کاهش داشته است به‌طوری‌که ژاپن ۹/۴ درصد و کره‌جنوبی ۸/۶ درصد از واردات روزانه نفت خود کاسته‌اند.

روند افزایشی صادرات در هاله‌ای از ابهام

اما تداوم روند افزایشی صادرات در ابهام چگونگی روند مذاکرات قرار دارد. در اینجا می‌توان دو سناریو در روند صادرات نفت در نظر گرفت. اول اینکه اگر در ضرب‌الاجل باقی‌مانده تا اسفند ماه خبرهایی مبنی بر توافق نسبی منتشر شود به‌طور قطع بر تصمیم مشتریان نفتی ایران برای خرید نفت اثر‌گذار بوده و موجب رشد تقاضای نفت ایران خواهد شد. اما سناریوی دوم؛ تداوم ابهام در مذاکرات حتی اگر تحریم‌های جدیدی علیه کشورمان وضع نشود می‌تواند بر نگرش مشتریان نفت ایران اثر‌گذار باشد. چراکه همچنان مذاکرات ادامه دارد و مادامی‌که تحریم‌ها به‌طور کامل لغو نشود این کشورها اجازه نخواهند یافت واردات خود را افزایش دهند. این در حالی است که در شرایط کنونی به دلیل مازاد عرضه حدود ۲ میلیون بشکه‌ای در بازار و همچنین افت ۶۰ درصدی قیمت نفت ظرف ۷ ماه گذشته رقابت شدیدی بین فروشندگان نفت وجود دارد که این کار فروش نفت ایران را دشوارتر می‌کند.

هند در انتظار مذاکرات

روز یکشنبه پایگاه خبری هندی «بیزینس‌لاین» اعلام کرد که در جریان سفر باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا به هند، مذاکرات سازنده‌ای درخصوص واردات نفت از ایران صورت گرفته است و واشنگتن با توجه به اینکه هند از لحاظ تامین انرژی به کشورهای تحت تحریمی چون روسیه و ایران وابسته است، موضع نرم‌تر و منعطف‌تری را در قبال واردات این کشور از کشورهای نامبرده اتخاذ کرده است. هند به آمریکا اعلام کرده است که سیاست خارجی این کشور در رابطه با کشورهای تحت تحریم همچون ایران و روسیه از روابط دهلی‌نو با واشنگتن مستقل است. این درحالی است که حدود یک هفته پیش، قبل از سفر اوباما به این کشور، خبرگزاری رویترز طی گزارشی اعلام کرد که هند به‌طور غیر رسمی خواستار کاهش واردات نفت پالایشگاه‌های این کشور در ماه‌های فوریه و مارس از ایران شده است؛ چراکه نمی‌خواهد سفر رئیس‌جمهور آمریکا به هند تحت‌الشعاع واردات بیش از حد مجاز پالایشگاه‌ها قرار بگیرد. به گزارش رویترز، یکی از این پالایشگاه‌های هندی که مجبور به کاهش واردات از ایران در ماه‌های فوریه و مارس شده است، پالایشگاه مانگالور بوده است. این پالایشگاه که روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت مصرف می‌کند، مشتری عمده نفت ایران است. به گفته منابع آگاه این پالایشگاه برای جبران کمبود نفت ایران مجبور به خرید نفت بصره عراق شده است. رویترز خرید نفت مانگالور را مرتبط به خواسته قبلی دولت هند از پالایشگاه‌های این کشور می‌داند. بر اساس آمار منتشر شده در آخرین ماه سال میلادی ۲۰۱۴ واردات هند از ایران به شکل قابل توجهی، بیش از ۸۴ درصد نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۳، افزایش یافته است و واردات کل سال گذشته میلادی نسبت به سال پیش از آن بیش از ۴۱ درصد رشد داشته است.

فروش نفت در دو سناریو