گروه نفت و پتروشیمی: هم‌اکنون مدتی است که بحث تعیین قیمت خوراک گازی شکل در مجلس و دولت در حال پیگیری است اما صنعت پتروشیمی به جز این نوع خوراک گازی شکل از خوراک مایع نیز استفاده می‌کند که حجم قابل توجهی را به خود اختصاص داده است. با توجه به زنجیره ارزش افزوده قوی‌تر در واحدهای تولیدی از خوراک مایع و پراکندگی این قبیل واحدها و توجه کمتر به آنها به نسبت واحدهای مصرف‌کننده از خوراک گازی شکل، اعمال هر گونه تخفیف بر قیمت این نوع خوراک از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس بررسی شده است که نتایج آن می‌تواند دورنمای جدیدی را پیش روی تصمیم‌سازان این عرصه قرار دهد. بنا به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفترمطالعات انرژی، صنعت و معدن این مرکز اعلام کرد: خوراک مایع، حدود ۴۲ درصد از خوراک و سوخت مصرف شده در مجتمع‌های پتروشیمی در سال ۱۳۹۱ را به خود اختصاص داده است. قیمت‌گذاری خوراک مایع و گاز تحویلی به مجتمع‌های پتروشیمی موضوعی است که در ماده (۱) قانون هدفمندکردن یارانه‌ها مورد توجه قرار گرفته و به دلیل تناقضی که میان تبصره‌های بندهای «الف» و «ب» ماده (۱) این قانون وجود دارد، خوراک‌های مایع با قیمت ۹۵ درصد فوب خلیج فارس تحویل واحدهای پتروشیمی می‌شوند.

با نگاهی به وضعیت مالی واحدهای پتروشیمی که از خوراک مایع استفاده می‌کنند می‌توان دریافت که برخی از این واحدها از نظر حاشیه سود در وضعیت مناسبی قرار ندارند و در صورت اعمال تخفیفات بیشتر می‌توانند به وضعیت مطلوبی برسند.

هم‌اکنون خوراک اصلی مجتمع‌های پتروشیمی شامل خوراک گازی (گاز طبیعی، گاز اتان، گاز ترش و گاز غنی شده) و خوراک مایع (نفتا، پلاتفرمیت، مایعات و میعانات گازی و نفت سفید) است که حجم مصرف خوراک گازی بیشتر اما واقعیت آن است که خوراک مایع در توسعه زنجیره تولید و ایجاد ارزش افزوده، محصولات تولید شده و جذابیت محصولات برای صنایع پایین دستی از اهمیت بیشتری برخوردار است.

با توجه به شرایط فعلی و اعمال ضریب کاهش قیمت برای سوخت واحدهای پتروشیمی در کنار آزادسازی نرخ محصولات تولید شده در بورس کالای ایران شاهد آن بودیم تا شرایط تولید برای واحدهایی که از گاز طبیعی به‌صورت مستقیم استفاده می‌کردند در مقایسه با واحدهای تولیدی از خوراک مایع از مطلوبیت بیشتری برخوردار باشد.

این در حالی است که واحدهایی که از خوراک گازی شکل استفاده می‌کنند اغلب کالاهایی با ارزش افزوده کمتری تولید کرده که فرآیند تولید ساده‌تر داشته و البته قیمت‌های پایین‌تری نیز دارند. این مطلب که بارها در صحبت‌های مدیران نفت و پتروشیمی کشور به‌عنوان یک گلایه مطرح شده بود نیاز به بازبینی در تعیین قیمت خوراک پتروشیمی‌ها را گوشزد می‌کند که این بار مرکز پژوهش‌های مجلس به آن پرداخته است.

هم‌اکنون شرکت‌های پتروشیمی بندرامام، برزویه، بوعلی سینا، شازند، اصفهان، تبریز، آبادان و بیستون را می‌توان مهم‌ترین‌ شرکت‌های مصرف‌کننده خوراک مایع دانست که شاید بتوان این شرکت‌ها را تماما در لیست بهترین شرکت‌های تولیدکننده محصولات پتروشیمی در کشور قرار داد. به‌عنوان مثال تاکنون در بازار داخلی این قبیل شرکت‌ها هیچ‌کدام در فروش محصولات خود با مشکل رو‌به‌رو نبوده‌اند زیرا کیفیت بالاتر تولیداتشان آنها را در بازار زبانزد کرده است. به‌عنوان مثال به جرات می‌توان گفت در صورتی که شرکت‌های پتروشیمی بندر امام، تبریز، شازند و آبادان کاملا از بازارهای صادراتی منفک شوند هم هیچ مشکلی با فروش کالاهای خود در داخل نخواهند داشت زیرا کیفیت بالاتر تولیدات، آنها را از سایر واحدهای تولیدی متمایز ساخته است.

از طرفی پتروشیمی آبادان هم یکی از بهترین انواع PVC را در داخل تولید می‌کند و پتروشیمی تبریز هم بازار پلی استایرن‌ها را مدت‌ها است که در قبضه تولیدات خود دارد. با توجه به فرآیند تولید پیشرفته‌تر در این قبیل واحدها، هم‌اکنون صرفه اقتصادی این واحدها را به سمت کالاهایی با کیفیت بالاتر سوق داده است تا بتوانند از تولید کسب سود کنند و نه از قیمت‌های پایین خوراک ارزان گازی‌شکل.

هم‌اکنون نظر مرکز پژوهش‌های مجلس بر این پایه استوار است که با قیمت‌گذاری منطقی خوراک مایع مجتمع‌های پتروشیمی نظیر میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی می‌توان گام‌های موثری در تکمیل زنجیره ارزش محصولات نهایی با حفظ منافع ملی که از جمله سیاست‌های مندرج در اسناد فرادستی و قوانین موضوعه مطرح است، برداشت.

این گزارش می‌افزاید بر‌اساس محاسبات انجام شده، در صورتی که خوراک‌های مایع با قیمت ۹۰ و ۸۵ درصد نسبت به فوب خلیج‌فارس به واحدهای پتروشیمی تحویل شود و در صورتی که این واحدها در حداکثر ظرفیت عملی خود خوراک مصرف کنند، به ترتیب ۳۶۳ و ۷۶۳ میلیون دلار از درآمدهای دولت کاسته می‌شود. این مطلب یعنی تولید با ۱۰۰ درصد ظرفیت به دلیل مسائل فنی هیچ‌گاه محقق نخواهد شد. همچنین در صورتی که این واحدها در ۷۵ درصد ظرفیت عملی خود خوراک مصرف کنند و قیمت خوراک مایع تحویلی به آنها ۹۰ و ۸۵ درصد فوب خلیج فارس باشد به ترتیب ۲۵۹ و ۵۷۲ میلیون دلار از درآمدهای دولت کاسته خواهد شد. این گزارش ناظر بر قیمت انواع خوراک مایع مجتمع‌های پتروشیمی و وضعیت مالی آنها است. از سویی خوراک مایع نقش بسیار موثری نسبت به خوراک گاز در توسعه صنایع میانی و پایین‌دستی پتروشیمی دارد، لذا انتظار می‌رود قیمت‌گذاری صحیح این‌گونه خوراک با ایجاد و تکمیل زنجیره ارزش افزوده نفت و گاز که موجب کاهش واردات محصولات با ارزش پتروشیمی می‌شود، کمک شایانی به اقتصاد کشور کند.

با توجه به شرایط تولید در واحدهای مصرف‌کننده خوراک مایع، نیاز صنایع پایین‌دستی به کالاهای تولید شده، انتظار افزایش حجم تولید در این قبیل واحدها و اجرای طرح‌های توسعه‌ای، افزایش روزشمار حجم تولید فرآورده‌ها و میعانات گازی و تلاش برای افزایش جذابیت تولید در داخل، شاید توجه بیشتر به شیوه قیمت‌گذاری این قبیل کالاها و حامل‌های انرژی همپا و همگام با شرایط قیمت‌گذاری نرخ خوراک گازی بتواند گام موثری برای حمایت از صنعت پتروشیمی در داخل باشد.

بررسی موضوع اعمال تخفیف در قیمت خوراک مایع