عدم توازن در بازارهای منطقه‌ای

محمدحسین بابالو: روز چهارشنبه همچون سایر هفته‌ها با عرضه محصولات پتروشیمی و پالایشی با محوریت مواد اولیه رو به رو بودیم که جز افزایش جذابیت دی اتانول آمین، دی اتیل هگزانول و جوش شیرین رخداد مهمی در بورس کالا ثبت نشد. در بازار داخلی هم شاهد بازگشت آرام خریداران هستیم که افزایش حجم تولید در صنایع پایین دستی را نوید می‌دهد. انواع قیر ۶۰۷۰، ۸۵۱۰۰، MC۲۵۰، قیر امولسیون CRS۱، عایق رطوبتی BOF، اسید سولفوریک، الکیل بنزن خطی، ارتوزایلین، اوره، آمونیاک، بنزن، اسید استیک، دی اتانول آمین، جوش شیرین، اسید ترفتالیک و OFF درجه ۱ آن، دی اتیل هگزانول، کریستال ملامین، گوگرد، پلی‌وینیل کلراید S۶۵ و آرگون عرضه‌های امروز رینگ محصولات پالایشی و پتروشیمی را تشکیل می‌دهند. این عرضه‌ها که اغلب مواد اولیه را تشکیل می‌دهد نشان دهنده برخی از واقعیت‌های تولید در صنایع مختلف پتروشیمی و شیمیایی در داخل است. با توجه به اجازه ورود به این رینگ برای تمامی افراد انتظار بالابودن جذابیت این عرضه‌ها وجود دارد ولی اغلب این گونه نیست که شرایط سخت تولید داخل را گوشزد می‌کند. همچون روزهای قبل،

دی اتانول آمین، دی اتیل هگزانول و جوش شیرین مهم‌ترین‌ عرضه‌ها را به خود اختصاص دادند که نهایتا با رقابت معامله شد. شاید عجیب‌ترین شرایط را دی‌اتیل هگزانول به خود اختصاص داد تا جایی که قیمت پایه ۵۵,۴۲۸ ریال نهایتا به ۷۷,۱۰۹ تا ۸۰,۵۱۱ ریال افزایش یافت که نشان‌دهنده رقابت شدید خریداران در بازار بود. نکته حائز اهمیت در این خصوص قدرت نمایی خریداران اصلی و بزرگ بود زیرا برای ۱۱۰۰ تن عرضه ۲,۷۶۱ تن تقاضا ثبت شد. به عبارت ساده‌تر افزایش حداکثر ۳۰۰۰ تومان در هر کیلوگرم یا ۴۵ درصد در یک روز نشان دهنده

رقابت خریداران برای خرید به هر قیمتی است. این مطلب در کنار گذاشته شدن خریداران کوچک‌تر نشان می‌دهد که برداشته شدن سقف رقابت چندان هم رخداد مطلوبی به نظر نمی‌رسد و افزایش قیمت‌ها به اغلب واحدهای مرتبط ضربه خواهد زد. دی‌اتانول آمین هم با افزایش ۱۰ درصدی قیمت رو به رو شد که رخداد مهمی در این چارچوب خواهد بود. افزایش حجم عرضه و تنوع عرضه‌کنندگان، توجه به عرضه‌های سلف یا کاهش سقف رقابت مجاز می‌تواند این بازار را تا حدودی به ثبات نزدیک کند. این شرایط که قبلا در مورد جوش شیرین تجربه شده است توانست هم التهاب بازار را کاهش داده و هم افزایش قیمت‌ها در بورس کالا را به دلیل رقابت از ۶۰ درصد به کمتر از ۱۵ درصد کاهش دهد. به نظر می‌رسد این رویکرد باز هم موثر باشد ولی نیاز به مدیریت بورس کالا را می‌طلبد.

در بازارهای داخلی شاهد یک دوگانگی در قیمت‌ها هستیم تا جایی که اغلب کالاها با افزایش قیمت و برخی دیگر با کاهش قیمت رو به رو هستند تا جایی که بازار در کنار تحرک محدود و بازگشت مجدد و بسیار آرام خریداران با یک بی اعتمادی

رو به رو است. البته در هر صورت بازگشت آرام خریداران به بازار را باید به فال نیک گرفت زیرا با حمایت‌های رسمی و غیررسمی می‌توان حجم تولید را در صنایع پایین دستی افزایش داد.

بازارهای جهانی محصولات پتروشیمی

بازار محصولات پتروشیمی در اقصی نقاط جهان شرایط پیچیده‌ای پیدا کرده است. از سویی در بازارهای شرقی و مخصوصا برای پلیمرهای ساده همچون انواع پلی‌اتیلن‌ها، قیمت‌ها به تبع کاهش قیمت مواد اولیه و پیشنهاد قیمت‌های پایین از منطقه خلیج فارس با کاهش رو‌به‌رو شده ولی درهمین زمان در بازارهای غربی با محوریت اروپای شمال غربی قیمت‌ها پس از تجربه یک فاز ثبات، صعودی شده است. این در حالی است که قیمت پلیمرهای پیچیده‌تر از جمله پلی‌پروپیلن‌ها در بازارهای غربی با شتاب بیشتری صعودی شده‌اند. کاهش قیمت خوراک مایع (مخصوصا نفتا) به تبع کاهش قیمت نفت ثبت شد ولی افزایش قیمت مواد اولیه پیچیده تر از جمله بنزن و پروپان را می‌توان از دلایل اصلی این دوگانگی دانست. البته افزایش قیمت اتیلن در بازارهای شرقی مخصوصا پس از خارج شدن بسیاری از واحدهای بخارشکن (تولیدکننده اتیلن از نفتا) و کاهش عرضه این ماده اولیه به بازار شاهد افزایش قیمت این کالاها هم بودیم ولی باز هم کاهش قیمت نفت به کاهش قیمت اتیلن منجر شد. البته قیمت نفتا پس از افزایش قیمت نفت افزایش محدودی را تجربه کرد. این موارد در حالی است که قیمت‌های پایین و رقابت برای فروش از سوی تولیدکنندگان منطقه خلیج فارس باعث شده که قیمت‌های پلی‌اتیلن‌ها با محوریت آسیای جنوب شرقی

باز هم نزولی شود.

قیمت نفت و دورنمای آن

قیمت نفت مدتی است که در سطوح پایینی قرار دارد و به نظر نمی‌رسد که جهش قابل توجهی در این بازار حداقل در کوتاه مدت به ثبت برسد. کاهش رشد اقتصادی چین و رسیدن به ۳/۷ درصد (که البته بیشتر از پیش‌بینی‌ها بود)، ضعف نسبی تقاضا و دورنمای ضعیف آن، افزایش حجم تولید و بالابودن موجودی انبارها، ارزش بالای دلار و عقب‌نشینی بسیاری از خریداران واقعیت‌های این بازار است. هم‌اکنون حجم معامله نفت خام آمریکا کمتر از متوسط ۱۰۰ روز گذشته است که نشان می‌دهد فعالان این بازار و سفته‌بازها تمایل چندانی به معامله ندارند. این شرایط دورنمای ضعیفی را پیش روی بازار این کالا قرار می‌دهد. قیمت نفت برنت در معاملات روز گذشته با ۴۰ سنت افزایش به ۸۶ دلار و ۶۲ سنت رسید. در همین مدت قیمت نفت خام سبک آمریکا با ۱۸ سنت افزایش به ۸۲ دلار و ۶۷ سنت رسید که یک رشد آرام محسوب می‌شود. با توجه به کاهش شدید قیمت‌ها در هفته گذشته این حجم رشد اهمیت چندانی نداشته و می‌تواند یک بهبود محدود تلقی شود. در روزهای اخیر فاصله قیمتی میان این دو نوع نفت بین ۳/۸۱ دلار تا ۳/۹۵ دلار متغیر بوده است. با توجه به این موارد انتظار افزایش بیشتر این فاصله قیمتی وجود داشته و پتانسیلی برای افزایش قیمت نفت برنت و حتی سبد نفت اوپک نیز قلمداد می‌شود. موجودی ذخایر نفت خام آمریکا به نظر می‌رسد که با ۳ میلیون بشکه رشد رو به رو شود که در صورت وقوع سومین رشد هفتگی ممتد خواهد بود. از سویی در بازار آمریکا با افزایش تولید ۱/۲ میلیون بشکه‌ای رو به رو هستیم که می‌تواند این احتمال را تقویت کند. این موارد می‌تواند دورنمای قیمت نفت را تخمین بزند اما باید تا ۲۷ نوامبر و برگزاری نزدیک‌ترین جلسه سران اوپک منتظر ماند. البته با توجه به اختلافات اساسی بین سران اوپک با محوریت عربستان شاید نتیجه این اجلاس هم تاثیری بر قیمت نفت نداشته باشد و حداقل در ماه اکتبر قیمت‌ها به ۹۰ دلار نخواهد رسید.

قیمت مواد اولیه محصولات پتروشیمی

نفتا یکی از مهم‌ترین‌ خوراک پایه در تولید محصولات پتروشیمی است. با توجه به فرآیند تولید و تولید نفتا در کنار دیگر محصولات پالایشی و بر اساس تجربه ماه‌های قبل، قیمت نفتا در قرابت کاملی با قیمت نفت خام نوسان می‌کند. این رخداد نشان می‌دهد که هم‌اکنون و پس از کاهش قیمت نفت خام باید منتظر کاهش قیمت نفتا باشیم که دقیقا این شرایط ثبت شد. البته در پایان هفته و با افزایش قیمت نفت، قیمت نفتا نیز صعود محدودی را تجربه کرد.

با توجه به بسته شدن بسیاری از برج‌های بخار‌شکن در اروپای غربی و افزایش شدید حجم تولید نفتا در بازارهای آمریکا و اروپا، هم اکنون شاهد انتقال محموله‌های بزرگی از غرب به سمت شرق با محوریت آسیای جنوب شرقی هستیم که این رخداد تاثیر زیادی بر قیمت‌ها خواهد داشت. با توجه به افزایش قیمت نفت، افزایش قیمت نفتا را نیز شاهد بودیم ولی به نظر می‌رسد این افزایش به میزان رشد قیمت نفت موثر نباشد. هم اکنون قیمت نفتا در بازارهای مختلف بین ۷۲۰ تا ۷۳۰ دلار در هر تن پیشنهاد می‌شود. به نظر می‌رسد بازار نفتا برای قیمت‌ها آماده است ولی داده‌های بنیادین این بازار اجازه افزایش شدید قیمت‌ها را از بازار دریغ خواهد داشت.

قیمت اتیلن در بازارهای شرقی هم نوسانات خاصی را تجربه کرد ولی همپای قیمت نفتا شاهد نوساناتی موازی با قیمت نفت نبودیم. با توجه به کاهش قیمت نفتا، انتظار کاهش قیمت اتیلن هم وجود داشت ولی با توجه به بسته شدن بسیاری از واحدها و برج‌های بخارشکن به منظور تولید اتیلن از نفتا این کاهش قیمت همچون نفتا ثبت نشد. البته کاهش شدید قیمت نفتا به تبع کاهش قیمت اتیلن هم تاثیر خود را بر بازار گذارد و کاهش ۸/۸ درصدی قیمت اتیلن در بازار تجربه شد. در آخرین معاملات و با افزایش قیمت نفت و نفتا، قیمت اتیلن نیز در بازارهای جهانی صعودی شد تا پتانسیلی برای حمایت از بازار ثبت شود.

سایر مواد اولیه صنعت پتروشیمی مخصوصا مواد اولیه برای تولید پلیمرهای پیشرفته‌تر با افزایش قیمت مخصوصا در بازارهای غربی رو به رو شدند. قیمت بنزن در بازار آمریکا صعودی شد و اغلب آروماتیک‌ها هم با افزایش قیمت رو به رو شدند. پروپان هم با رشد نرخ مواجه شد که البته تاثیر رفت و برگشتی این رخداد بر بازار پلی‌پروپیلن‌ها و افزایش قیمت‌ها در این بازار مواردی است که می‌تواند بازارها را در سطوح بالایی حفظ کند.

دورنمای بازار

با توجه به تمامی این موارد و تخمین تغییر قیمت تمام شده محصولات پتروشیمی و پلیمرها می‌توان به ادامه این روند نزولی در کوتاه مدت امیدوار بود ولی در میان مدت انتظار داریم تا قیمت‌ها به ثبات برسد. این در حالی است که برای انواع پیشرفته‌تر پلیمرها مخصوصا پلی‌پروپیلن‌ها هم‌اکنون هم شاهد افزایش قیمت‌ها در بازارهای غربی هستیم ولی شرایط کلی در بازارهای شرقی با محوریت تولیدات منطقه خلیج فارس داده دیگری است که نیاز به بررسی بیشتری دارد.

هم‌اکنون مهم‌ترین‌ بحث در روزهای جاری و همچنین هفته آینده مباحثی مربوط به تعیین قیمت پایه محصولات پتروشیمی در بورس کالا آن هم در زمانی است که قیمت‌های جهانی کاهش یافته و دورنمای مشخصی پیش روی آن نیست. در آینده بیشتر از قبل به این مطلب خواهیم پرداخت.