سنا: معاملات آتی کنجاله سویا در بورس کالای ایران در پاییز امسال راه‌اندازی می‌شود به همین علت، بررسی روند معاملاتی این محصول در بورس‌های کالایی معتبر دنیا خالی از لطف نیست. سویا و کنجاله سویا هر دو از کالاهای مهم بورسی در دنیا به شمار می‌روند به‌طوری‌که این دو محصول از دارایی‌های پایه قراردادهای آتی و اختیار معامله در بسیاری از بورس‌های بزرگ جهان هستند. بر این اساس قیمت سویا و کنجاله آن، براساس معاملات انجام گرفته در بورس‌ها کشف و از سوی مراکز مهم اعلام می‌شود. با این حال علاوه بر بورس‌ها، کنجاله سویا در بازارهای نقدی و خارج از بورس نیز مورد معامله قرار می‌گیرد که البته مبنای تعیین قیمت آن در بازارهای خارج از بورس، قیمت‌هایی است که در بورس‌هایی همچون بورس شیکاگو کشف شده است. از میان بورس‌های بزرگ دنیا، بورس‌های شیکاگو، دالیان چین، بورس غلات توکیو، بورس بین قاره‌ای (ICE) و ‌ای‌سی‌ای هند امکان معاملات آتی کنجاله سویا را فراهم کرده‌اند و معاملات قراردادهای آتی سویا با مشخصاتی که توسط هر کدام از بورس‌ها تعریف شده است، روزانه توسط فعالان بازار و معامله‌گران انجام می‌شود.

هیات تجاری شیکاگو

هیات تجاری شیکاگو بزرگ‌ترین مرکز مبادلات قراردادهای آتی کشاورزی در جهان است. هم‌اکنون محصولات بسیار متنوعی از گروه غلات و دانه‌های روغنی در بورس شیکاگو به‌صورت آتی و اختیار مورد معامله قرار می‌گیرد. این محصولات عبارتند از: ذرت، گندم، سویا، کنجاله سویا، روغن سویا، برنج و جو که هم به‌صورت الکترونیکی و هم به‌صورت حراج حضوری توسط معامله‌گران دادوستد می‌شوند. در این بورس برای جلب سرمایه‌گذاران با منابع مالی کمتر قراردادهای آتی با ابعاد کوچک‌تر نیز روی دارایی‌های پایه‌ای مانند ذرت، سویا و گندم طراحی و تعریف شده است. قراردادهای آتی غلات و دانه‌های روغنی در این بورس به شکل تحویل فیزیکی تعریف شده‌اند. نگاهی به روند معاملات قراردادهای مشتقه غلات و دانه‌های روغنی از رشد چشمگیر این معاملات طی سال‌های اخیر حکایت دارد به‌طوری که معاملات این قراردادها از‌ ۶۵ میلیون قرارداد در سال ۲۰۰۲ به بیش از ۲۴۰ میلیون قرارداد در سال ۲۰۱۱ افزایش یافته است. همچنین از مجموع معاملات قراردادهای آتی و اختیار غلات و دانه‌های روغنی بورس شیکاگو در سال ۲۰۱۱ نزدیک به ۱۷ میلیون قرارداد به معاملات آتی کنجاله سویا اختصاص داشته است. این میزان معامله در سال گذشته میلادی، قراردادهای آتی کنجاله سویا بورس شیکاگو را در رده پانزدهم قراردادهای مشتقه کشاورزی جهان قرار داده است. با این حال اگرچه به لحاظ تعداد معاملات، این قرارداد در رتبه پانزدهم جای گرفته است اما باید توجه داشت که اندازه این قرارداد از اکثر قراردادهای مشابه خود بیشتر است. اندازه قرارداد آتی کنجاله سویا در بورس شیکاگو در حالی ۱۰۰ تن در نظر گرفته شده است که اندازه قرارداد آتی کنجاله سویا در بورس کالای دالیان چین که رتبه ششم بیشترین حجم معاملات قراردادهای مشتقه کشاورزی را در سال ۲۰۱۱ به خود اختصاص داده است، فقط ۱۰ تن در نظر گرفته شده است. به این ترتیب به لحاظ مجموع وزن دارایی پایه در قراردادهای مورد معامله قرارگرفته، قرارداد آتی کنجاله سویا در بورس شیکاگو جزو ۵ قرارداد برتر محصولات کشاورزی جهان در سال ۲۰۱۱ قرار می‌گیرد. بورس شیکاگو علاوه بر قراردادهای آتی کنجاله سویا، قراردادهای اختیار معامله را نیز مورد معامله قرار می‌دهد. از خانواده سویا، روغن سویا نیز در بورس شیکاگو به‌صورت قراردادهای آتی و اختیار مورد معامله قرار می‌گیرد.

بورس کالای دالیان چین

بورس کالای دالیان چین در سال ۱۹۹۳ راه‌اندازی شد و هم‌اکنون یکی از چهار بورس کالایی چین به شمار می‌رود. حجم معاملات این بورس در سال ۲۰۱۰ به بیش از ۸۰۶ میلیون قرارداد رسید و متوسط معاملات روزانه آن ۳ میلیون و ۳۳۱ هزار قرارداد بوده است. قراردادهای آتی کنجاله سویا در بورس دالیان چین ششمین قرارداد آتی پرطرفدار کشاورزی دنیا در سال ۲۰۱۱ بوده است. در سال ۲۰۱۱ بیش از ۵۰ میلیون قرارداد آتی برای کنجاله سویا در بورس کالای دالیان چین مورد معامله قرار گرفته است که این قرارداد را به لحاظ حجم در میان محصولات کشاورزی پس از قراردادهای آتی پنبه ژنگژو، شکر سفید ژنگژو، کائوچوی شانگهای، ذرت شیکاگو و روغن سویای دالیان در رده ششم قرار داده است.

بورس بین قاره‌ای از جمله بورس‌های بزرگ دنیا است که پس از بورس شیکاگو، بیشترین حجم معاملات قراردادهای آتی را به خود اختصاص داده است. تشکیلات این بورس در انگلیس، آمریکا و کانادا تحت قوانین کشورهای یاد شده فعالیت می‌کند.

بورس بین قاره‌ای، مرجع اصلی تعیین قیمت نفت برنت به‌عنوان یکی از شاخص‌های مهم قیمت نفت در جهان است و نیمی از قراردادهای آتی نفت خام و فرآورده‌های نفتی جهان در این بورس مورد معامله قرار می‌گیرد. برای آشنایی بیشتر با این بورس نگاهی به روند توسعه و گسترش فعالیت آن در سال‌های اخیر کمک بیشتری خواهد کرد.

سال ۲۰۰۵: بورس بین قاره‌ای در این سال، بورس بین‌المللی نفت را تبدیل به نخستین بورس تمام الکترونیکی معاملات آتی نفت کرده و آن را شعبه اروپای بورس بین قاره‌ای نامگذاری کرد. حجم معاملات روزانه این بورس در سال ۲۰۰۵ به حدود ۴۳۴ هزار قرارداد رسیده است.

سال ۲۰۰۶: شعبه اروپای بورس بین قاره‌ای در این سال به موازات معاملات آتی نفت برنت، اقدام به راه‌اندازی قرارداد آتی تمام الکترونیک برای نفت وست تگزاس اینترمدیت کرد که با استقبال بسیار زیاد مشتریان مواجه شد. حجم معاملات روزانه این بورس در سال ۲۰۰۶ به بیش از ۹۶۱ هزار قرارداد رسید.

سال ۲۰۰۷: بورس بین قاره‌ای در این سال هیات تجاری نیویورک را که پس از آن شعبه آمریکای بورس بین قاره‌ای نام گرفت و نیز بورس کالای وینیپگ را که پس از آن شعبه کانادای بورس بین قاره‌ای نام گرفت تحت مالکیت خود در آورد. در این سال حجم معاملات در شعبه اروپای بورس بین قاره‌ای از ۱۰۰ میلیون قرارداد عبور کرد. ضمن اینکه سهام این بورس نیز در سبد شاخصS&P ۵۰۰ قرار گرفت. در این سال متوسط معاملات روزانه بورس بین قاره‌ای به یک میلیون و ۱۵۶ هزار قرارداد بالغ شد.

سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹: حجم متوسط معاملات روزانه بورس بین قاره‌ای در این سال‌ها به ترتیب به یک میلیون و ۹۷۷ هزار و ۲ میلیون و ۷۰ هزار قرارداد رسید.

سال ۲۰۱۰: در این سال بورس بین قاره‌ای دهمین سالگرد تولد خود و نیز دهمین سال متوالی رشد حجم معاملات را جشن گرفت. بورس بین قاره‌ای در این سال بورس آب و هوا به‌عنوان بزرگ‌ترین بازار معاملات زیست محیطی جهان را خریداری کرد. در سال ۲۰۱۰ همچنین حجم معاملات قراردادهای آتی نفت برنت به ۱۰۰ میلیون قرارداد و درآمد بورس بین قاره‌ای نیز به یک میلیارد دلار رسید. متوسط روزانه معاملات نیز از ۲ میلیون و ۶۲۷ هزار قرارداد عبور کرد.

سال ۲۰۱۱: متوسط روزانه حجم معاملات بورس بین قاره‌ای در این سال به ۳ میلیون و ۹۰ هزار قرارداد رسید.

اما قراردادهای آتی کنجاله سویا در این بورس سابقه چندانی ندارد. بورس بین قاره‌ای که تا سال ۲۰۱۲ در بخش محصولات کشاورزی کالاهایی همچون شکر، پنبه، قهوه، کاکائو، آب پرتقال و گندم را در لیست قراردادهای مشتقه کالایی خود داشت از ماه مه ۲۰۱۲ به بعد نیز در شعبه آمریکای خود اقدام به راه‌اندازی قرارداد آتی روی ۵ محصول جدید شامل ذرت، گندم، سویا، روغن سویا و البته کنجاله سویا کرده است.