قراضه، طلای استراتژیک صنعت فولاد
محمد سیاوشی* حال که ریاست محترم جمهور، جناب آقای دکتر روحانی از همه اقشار متخصص جامعه خواسته‌اند که به کمک مسوولان و دست‌اندرکاران بیایند و با بیان مشکلات و ارائه راهکارهای موثر و اجرایی، دولت را یاری دهند، یکبار دیگر بر آن شدم تا به یکی از مهم‌ترین چالش‌های صنعت فولاد به دلیل تخصص و فعالیت در این بخش بپردازم و ضمن بیان مشکلات موجود، راهکارهای خروج از این وضعیت را ارائه دهم. قراضه بحق طلای استراتژیک صنعت فولاد است، زیرا خمیر مایه تولید فولاد بوده و حیات و ممات صنعت فولاد بسته به آن است. کشورهای پیشرو و توسعه‌یافته بر نقش راهبردی و تاثیر گذار قراضه در صنعت، اقتصاد و محیط زیست کاملا واقفند و فعالان این بازار در آن کشورها از تسهیلات و امکانات بسیار زیادی بهره‌مند هستند و دولت‌هایشان تمام امکانات و بسترهای مورد نیاز جهت تولید، عرضه، فرآوری، واردات، صادرات و غیره را فراهم کرده و قوانین حمایتی و تسهیل‌کننده متعددی را هم در این خصوص تصویب کرده‌اند، در حالی که در کشور ایران که در حال حاضر رتبه سیزدهم تولید فولاد در دنیا را دارا است و به‌طور قطع مسوولان برنامه‌ریزی‌های لازم در خصوص افزایش ظرفیت تولید داخلی فولاد در کشور تا سال ۱۴۰۴ را مطابق با سند چشم‌انداز انجام داده‌اند، ابتدایی‌ترین امکانات و بسترهای لازم برای این کالا را در داخل مهیا نکرده و اساسا قراضه را به عنوان یک صنعت در نظر نگرفته‌اند و از همه مهم‌تر اینکه آن‌گونه که شایسته است به نقش و جایگاه این کالای راهبردی به عنوان یک سرمایه ملی توجهی نشده و اهمیت و تاثیرات بسیار مثبت قراضه در صنعت، اقتصاد و محیط زیست برای مدیران و تصمیم‌گیران دست‌اندرکار تبیین نشده و اقدامات عینی و اثربخشی نیز صورت نگرفته است.
محمد سیاوشی* حال که ریاست محترم جمهور، جناب آقای دکتر روحانی از همه اقشار متخصص جامعه خواسته‌اند که به کمک مسوولان و دست‌اندرکاران بیایند و با بیان مشکلات و ارائه راهکارهای موثر و اجرایی، دولت را یاری دهند، یکبار دیگر بر آن شدم تا به یکی از مهم‌ترین چالش‌های صنعت فولاد به دلیل تخصص و فعالیت در این بخش بپردازم و ضمن بیان مشکلات موجود، راهکارهای خروج از این وضعیت را ارائه دهم. قراضه بحق طلای استراتژیک صنعت فولاد است، زیرا خمیر مایه تولید فولاد بوده و حیات و ممات صنعت فولاد بسته به آن است. کشورهای پیشرو و توسعه‌یافته بر نقش راهبردی و تاثیر گذار قراضه در صنعت، اقتصاد و محیط زیست کاملا واقفند و فعالان این بازار در آن کشورها از تسهیلات و امکانات بسیار زیادی بهره‌مند هستند و دولت‌هایشان تمام امکانات و بسترهای مورد نیاز جهت تولید، عرضه، فرآوری، واردات، صادرات و غیره را فراهم کرده و قوانین حمایتی و تسهیل‌کننده متعددی را هم در این خصوص تصویب کرده‌اند، در حالی که در کشور ایران که در حال حاضر رتبه سیزدهم تولید فولاد در دنیا را دارا است و به‌طور قطع مسوولان برنامه‌ریزی‌های لازم در خصوص افزایش ظرفیت تولید داخلی فولاد در کشور تا سال ۱۴۰۴ را مطابق با سند چشم‌انداز انجام داده‌اند، ابتدایی‌ترین امکانات و بسترهای لازم برای این کالا را در داخل مهیا نکرده و اساسا قراضه را به عنوان یک صنعت در نظر نگرفته‌اند و از همه مهم‌تر اینکه آن‌گونه که شایسته است به نقش و جایگاه این کالای راهبردی به عنوان یک سرمایه ملی توجهی نشده و اهمیت و تاثیرات بسیار مثبت قراضه در صنعت، اقتصاد و محیط زیست برای مدیران و تصمیم‌گیران دست‌اندرکار تبیین نشده و اقدامات عینی و اثربخشی نیز صورت نگرفته است.جهت اطلاع عموم مردم و دست‌اندرکاران مسوول از نقش و اهمیت قراضه در صنعت، اقتصاد و محیط زیست، به ذکر فقط چند مورد از مزایای استفاده از آهن قراضه در صنعت فولاد اشاره می‌شود که البته باید دقت شود فقط همین چند مورد چه تاثیرات مهم اقتصادی و زیست محیطی را برای کشور به همراه خواهند داشت. به استناد آمارهای ارائه شده توسط مهندس محمد حسن جولازاده، عضو محترم هیات مدیره انجمن علمی آهن و فولاد ایران، هر تن فولادی که به وسیله آهن قراضه به دست می‌آید دارای چهار مزیت اساسی است که مهم‌ترین آنها عبارت است از کاهش آلودگی هوا به میزان ۸۵ درصد، کاهش مصرف کربن به میزان ۹۵ درصد، کاهش مصرف آب به میزان ۴۰ درصد و کاهش مصرف انرژی به میزان ۷۵ درصد.
بنابراین با توجه به این چهار شاخص مهم و محاسبه هزینه و فایده این شاخص‌ها برای اقتصاد، صنعت و محیط زیست، آیا لزوم پذیرش این کالا به عنوان یک صنعت توانمند و همچنین توجه جدی و نگاه ویژه نسبت به مدیریت این بازار احساس نمی‌شود و آیا وقت آن نرسیده تا به صورت کاملا تخصصی به قراضه جهت تبدیل آن به عنوان یک صنعت مدرن و پیشرفته با خرید تجهیزات روز دنیا جهت فرآوری صنعتی قراضه، تهیه و تدوین قوانین و مقررات حمایتی و تسهیلی برای فعالان آن و ایجاد زیرساخت‌ها و بسترهای مورد نیاز این کالا بپردازیم؟
کمبود قراضه در حال حاضر در کشور به مرز خطر و هشدار رسیده و فریاد اکثر فولادسازان در خصوص تامین قراضه به عنوان یک معضل جدی به گوش می‌رسد که ادامه این روند به‌طور قطع صنعت فولاد کشور را با چالش‌های بسیار اساسی مواجه خواهد کرد و هزینه‌های بسیار سنگینی را بر دوش دولت و بخش خصوصی خواهد گذاشت. یکی از مهم‌ترین مشکلات قراضه در حال حاضر مشکل مدیریتی و تشکیلاتی آن است و عدم وجود ساختار تاثیرگذار و منسجم جهت برنامه‌ریزی و پیگیری امور مربوط به قراضه در کشور اصلی‌ترین و اساسی‌ترین معضل موجود است، در صورتی که با حمایت دولت و توسط اتحادیه صنایع بازیافت ایران یک تشکیلات مشخص، متخصص و توانمند جهت مدیریت بازار آهن قراضه به وجود آید، بخش اعظم مشکلات موجود مرتفع و فولاد سازان و مصرف‌کنندگان قراضه با مراجعه به این تشکیلات نیاز خود را تا حدودی برطرف خواهند کرد. همچنین در حال حاضر کشور به منابع مناسب قراضه جهت تامین نیاز صنایع فولادسازی دسترسی دارد که در صورت برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح می‌توان از این منابع داخلی به بهترین نحو ممکن استفاده کرد.
در ذیل به چند منبع اشاره خواهد شد که برخی از این منابع در حال حاضر نیز تامین بخشی از قراضه موردنیاز صنایع را بر عهده دارند، اما نحوه استفاده از آنها به صورت کاملا مدیریت شده و علمی و همچنین استفاده حداکثری از این منابع نیست.
دسترسی به قراضه از محل بازیافت کشتی‌های فرسوده و از رده خارج
به استناد آمار سازمان بنادر و دریانوردی تا پایان سال ۱۳۹۰ تعداد ۲۷ هزار و ۸۶ فروند شناور در کشور وجود دارد که به‌طور طبیعی همه این شناورها و کشتی‌ها دارای عمر مفید هستند و پس از پایان عمر مفیدشان باید از رده خارج و مستهلک شوند، در حالی که کشور بسترها و تجهیزات لازم جهت اوراق این کشتی‌ها و شناورها را در اختیار ندارد و از این رو یکی از منابع مهم و اساسی تامین قراضه موردنیاز صنایع را از دست داده است. همچنین با توجه به موقعیت استراتژیک کشور و دسترسی به راه‌های دریایی به خصوص شاهراه حیاتی خلیج فارس، در صورت تاسیس کارگاه‌های استاندارد بازیافت کشتی‌های فرسوده علاوه‌بر بازیافت کشتی‌های داخلی می‌توان کشتی‌های خارجی مستهلک را نیز جذب کرده و با این کار علاوه‌بر تامین بخشی از قراضه مورد نیاز صنایع، کمک شایانی به ایجاد اشتغال و همچنین پاکیزگی محیط زیست کرد.
دسترسی به قراضه از محل بازیافت ناوگان و خطوط ریلی مستهلک و از رده خارج
در حال حاضر راه آهن جمهوری اسلامی ایران و شرکت‌های تابعه آن به دلیل اینکه ناوگان و خطوط ریلی آن دارای عمر مفید هستند و پس از اتمام عمر مفید باید مستهلک شود، می‌تواند به عنوان یکی از منابع عظیم و عمده تامین قراضه به شمار آید.
دسترسی به قراضه از محل بازیافت تجهیزات و خطوط لوله انتقال نفت و گاز
در شرکت‌های نفت، گاز و پتروشیمی و به‌طور کلی حوزه وزارت نفت منابع بسیار زیادی قراضه وجود دارد، به خصوص خطوط لوله انتقال نفت و گاز بعد از پایان عمر مفیدشان به دلیل قطر، ضخامت و طولی که دارند تاثیر زیادی در تامین قراضه مورد نیاز صنایع کشور دارند.
دسترسی به قراضه از محل بازیافت خودروهای فرسوده سبک و سنگین
در صورتی که خودروهای فرسوده سبک و سنگین با وضع قوانین حمایتی موثرتر از چرخه حمل و نقل خارج و بازیافت شوند، علاوه‌بر تامین بخش دیگری از قراضه موردنیاز، خدمتی بس عظیم و ماندگار به کاهش آلودگی هوا، کاهش هزینه‌های درمانی، کاهش مصرف سوخت، کاهش تصادفات جاده‌ای و غیره خواهد شد.
دسترسی به قراضه بافت‌های فرسوده
دسترسی به قراضه ساختمانی بافت‌های فرسوده نیز یکی از روش‌های دستیابی به قراضه است.از سوی دیگر یکی دیگر از راه‌های تامین کسری قراضه مورد نیاز صنایع فولادسازی، واردات قراضه است و اکثر کارشناسان و صاحب‌نظران بر این امر اتفاق نظر دارند، ولی ابتدا باید تشکیلات مدیریت قراضه در داخل کشور جهت مدیریت این کالا تشکیل شود و سپس با برنامه‌ریزی صحیح از منابع داخلی و در دسترس قراضه به بهترین نحو ممکن استفاده شود، آن‌گاه باید به مقوله واردات قراضه با یک برنامه مدون و ایجاد بسترهای لازم جهت واردات قراضه پرداخت.جمع آوری قراضه‌ها از سطح شهرها و مناطق، اولین تاثیر قراضه بر محیط زیست است و همچنین مصرف قراضه در واحدهای فولادسازی با تاثیرات ذکر شده کمک بعدی قراضه به محیط زیست به شمار می‌رود.به‌علاوه یکی دیگر از مزیت‌های مصرف قراضه برای صنایع فولادسازی کشور بازدهی وزنی آن است که این بازدهی وزنی در صورت مصرف قراضه ۹۸ درصد و در صورت مصرف آهن اسفنجی ۸۵ درصد است که این میزان بازدهی وزنی برای فولادسازان و صاحبان صنایع فولادی از نظر اقتصادی و زیست محیطی بسیار حائز اهمیت خواهد بود و نقش بسیار زیادی را در کاهش هزینه‌هایشان ایفا خواهد کرد.با توجه به همه این موارد در خصوص تاثیرات و فواید قراضه، باید گفت تا زمانی که نخست جایگاه، نقش و اهمیت قراضه و اثرات آن حداقل برای دولت، مجلس و سایر نهادهای موثر و تصمیم‌گیر مشخص و مسجل نشود و دوم یک صنف و تشکیلات متخصص، منسجم، قدرتمند و دارای اختیارات کافی با حمایت دولت و توسط بخش خصوصی که متولی این امر می‌تواند اتحادیه صنایع بازیافت ایران باشد، جهت مدیریت و پیگیری امور مربوط به قراضه در کشور ایجاد نشود، بی‌شک کوچک‌ترین بهبودی در این بازار حاصل نخواهد شد و اوضاع مانند قبل پیش خواهد رفت. همچنین در صورتی که درخواستی از سوی هر یک از سازمان‌ها یا نهادهای مسوول و تصمیم‌گیر جهت حل مشکلات و معضلات این بازار وجود داشته باشد و عزم و اراده جدی و قدرت کافی را نیز در این خصوص داشته باشند، با افتخار و در جهت خدمت به صنعت و ملت عزیزمان راهکارهای عملی و تاثیرگذار متعددی جهت خروج از این اوضاع و احوال را در طبق اخلاص گذاشته و تقدیم خواهیم کرد.
*مدیر پروژه شرکت توکا تدارک
مشاور اتحادیه صنایع بازیافت استان اصفهان
Siavashi.۱۹۸۰@yahoo.com
ارسال نظر