بازار آهن قراضه نیازمند بازنگری جدی و اساسی

محمد سیاوشی*- آهن قراضه یا ضایعات آهنی ذوبی یکی از مواد اولیه و استراتژیک صنعت فولاد است که هرگونه کاهش یا افزایش قیمت این کالا، تاثیر بسزایی بر قیمت تمام شده محصولات فولادی دارد. با توجه به اهمیت و نقش اساسی این ماده اولیه در صنعت فولاد به دفعات و به‌خصوص طی چند وقت اخیر تامین سریع و به موقع این کالای مهم و راهبردی به دلیل افزایش تقاضا و کاهش عرضه، یکی از دغدغه‌های مهم صنایع فولادی کشور بوده و هست. امروزه به دلایل متعددی از جمله عدم توجه و نگاه جدی به قراضه به عنوان یک کالای استراتژیک و تاثیرگذار، افزایش سریع تعداد مصرف‌کنندگان کوچک و بزرگ بخش‌های دولتی و خصوصی قراضه و همچنین کاهش حجم قراضه موجود در کشور و از سوی دیگر به جهت صادرات و قاچاق بی‌رویه آن به کشورهای همسایه از جمله پاکستان و همین‌طور وجود رقابت ناسالم و غیرکارشناسی میان خریداران بخش‌های دولتی و خصوصی در نحوه خرید و قیمت‌گذاری قراضه کار تامین و خرید آن را برای خریداران و مصرف‌کنندگان حقیقی این کالا به شدت سخت و دشوار کرده است. این موضوع در حالی است که عدم سرمایه‌گذاری لازم در این بخش، سنتی و قدیمی بودن روش جمع‌آوری و فروش قراضه و همین‌طور ورود و فعالیت افراد ناآشنا و غیرمتخصص در این بازار به مشکلات تامین قراضه در داخل بیش از پیش دامن زده است. از سوی دیگر عدم وجود صنف یا اتحادیه که دارای کارکردی منسجم و تاثیرگذار باشد و در عین حال عدم نیاز به هیچ‌گونه مجوز یا پروانه فعالیتی جهت اشتغال در بازار قراضه به واسطه تاثیرگذاری نامطلوب بر قیمت و تامین این کالا، صنعت فولاد کشور را با مشکلات و چالش‌های فراوانی مواجه خواهد کرد و به یقین نرخ تمام شده محصولات فولادی را به شدت افزایش خواهد داد.

از این رو برای حل این مسائل و مشکلات اساسی لازم است تا مسوولان و دست‌اندرکاران مربوطه وارد عمل شوند و با اتخاذ راهکارها و تدابیر لازم و اصولی مشکلات و معضلات موجود در این بخش را برطرف کنند. در حال حاضر یکی از اساسی‌ترین و مهم‌ترین راهکارهایی که می‌تواند به کمک وضع موجود بیاید و این بازار بیمار و ملتهب را از این شرایط بحرانی خارج کند، تشکیل اتحادیه یا انجمن مصرف‌کنندگان عمده قراضه کشور است.از این رو تشکیل این اتحادیه ضروری است که شناسایی، جمع‌آوری و دسترسی راحت و آسان به تامین‌کنندگان و فروشندگان قراضه کشور- به غیر از چند شرکت تامین‌کننده مطرح که آنها نیز حیات اقتصادیشان را مدیون همین فروشندگان خرد و بدون شناسنامه کاری هستند- به دلیل کثرت و عدم وجود اطلاعات صحیح و موثق از آنها در سیستم‌های اداری و نداشتن شناسنامه کاری ثبت شده و همچنین پراکندگی این طیف در سطح کشور تقریبا امری سخت و در واقع ناممکن شده است. این در حالی است که مصرف‌کنندگان واقعی قراضه در کشور مشخص بوده و تعداد آنهایی که بیش از ۸۰ درصد قراضه کشور را خریداری و مصرف می‌کنند کمتر از ۲۰ کارخانه فولادسازی هستند و اکثرا نیز دولتی به شمار می‌آیند. از این رو هماهنگی و تشکیل هرگونه صنف یا اتحادیه‌ای با حضور این مصرف‌کنندگان بنام و مطرح به دلیل تعداد کمتر و نقش بسیار تاثیرگذارترشان بر این بازار به مراتب کاری راحت‌تر و معقول‌تر است.در صورتی که اتحادیه یا صنفی تحت عنوان «مصرف‌کنندگان قراضه کشور» با حضور و همکاری مصرف‌کنندگان عمده و بزرگ قراضه کشور تشکیل و به شکلی صحیح، مستقل، مقتدر و به دور از هرگونه منفعت طلبی شخصی یا حزبی و با هدف و نگاه کلان و ملی به این مقوله مدیریت و راهبری شود، قطعا و بدون شک نقش اساسی، تاثیرگذار و بی‌بدیلی را در این بازار ایفا خواهد کرد و منشأ خدمات بسیار زیاد و ارزنده‌ای به صنعت فولاد کشور خواهد بود. در واقع مشورت، همفکری و ارائه راهکارهای لازم برای ساماندهی اوضاع و احوال بازار قراضه کشور در راستای اهداف اتحادیه و اعضای آن و همین‌طور نیازسنجی واقعی قراضه مورد نیاز حال و آینده صنعت فولاد کشور یا کارخانه‌های عضو و برنامه‌ریزی لازم جهت تامین آن از طریق داخل و خارج از کشور با مساعدت و همکاری مدیران بازرگانی و خرید کارخانه‌های عضو اتحادیه جهت پیشگیری از وقوع هرگونه کسری و کمبود و آمادگی مقابله با هرگونه تنش احتمالی و بحران در این خصوص از وظایف و رسالت‌های این اتحادیه است. این در حالی است که تعیین و تصویب نرخ یکسان خرید قراضه توسط کارخانه‌های فولاد سازی عضو این اتحادیه و ابلاغ این نرخ به واحدهای خرید کارخانه‌های عضو جهت اعلام به تامین‌کنندگان قراضه برای جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده افراد سودجو و منفعت طلب از دیگر وظایف این اتحادیه به شمار می‌آید. همچنین از دیگر وظایف و رسالت‌های این اتحادیه تهیه و تدوین آیین‌نامه و دستورالعمل‌های انضباطی و بازدارنده برای مقابله با اخلالگران بازار قراضه و به علاوه برنامه‌ریزی و تامین کافی مواد جایگزین قراضه مانند آهن اسفنجی برای استفاده در شرایط مقتضی است. از سوی دیگر مسوولیت‌های دیگری هم بر عهده این اتحادیه خواهد بود که برخی از آنها به شرح زیر است: تشکیل و راه اندازی سایت اینترنتی به منظور اعلام نرخ خرید قراضه مصوب و به روزرسانی مرتب آن، شناسایی و ساماندهی فروشندگان و تامین‌کنندگان واقعی و صدور شناسنامه کاری یا مجوز فعالیت در زمینه تامین و فروش قراضه جهت جلوگیری از ورود افراد ناآشنا و سودجو به این بازار، همکاری با بورس کالا به منظور خرید بخشی از قراضه مورد نیاز خود از طریق بورس، مدیریت واقعی عرضه و تقاضا در این بازار از جمله در شرایط کمبود و کسری قراضه، وارد کردن قراضه از خارج از کشور برای کنترل قیمت و بازار و مشخص کردن نوع و آنالیز قراضه مورد نیاز هر یک از کارخانه‌های عضو اتحادیه به جهت تسهیل کار برای تامین‌کنندگان و در نهایت همکاری با صدا و سیما و نشریات جهت فرهنگ‌سازی در این بخش و آشنا کردن اجتماع با نقش بازیافت و تاثیرات مثبت آن بر اقتصاد کشور. حال با همه این تعاریف و دلایل و با توجه به برنامه‌های دولت در خصوص افزایش ظرفیت تولید فولاد کشور و همچنین کسب جایگاه شایسته و در خور شأن کشورمان در زمینه تولید فولاد در سطح جهان، نیاز به تشکیل این اتحادیه یا هر تشکیلات مشابه بیش از پیش احساس می‌شود و امید است مسوولان و دست‌اندرکاران با درک حقایق موجود و پیش رو در این بازار و با همراهی یکدیگر ضمن حل مشکلات موجود در زمینه تامین سریع و ارزان قراضه مورد نیاز صنایع فولادی، شرایط لازم برای دستیابی کشورمان به اهداف خود را در این بخش مهیا کنند.

در پایان این سوال مهم و اساسی مطرح است؛ به راستی چرا برخی از صنوف که هم از نظر درجه اهمیت و هم از نظر منابع مالی در گردش به هیچ وجه قابل قیاس با بازار قراضه نیستند، دارای تشکیلات منسجم و منظمی در سطح کشور با مدیریت و نظارت واحد و مستمر و همچنین دفاتر نمایندگی در سطح کلیه استان‌ها و شهرستان‌های کشور است و چنانچه کسی بخواهد بدون مجوز و پروانه فعالیت وارد آن صنف شود بلافاصله با برخورد شدید این صنوف و مقامات قضایی مواجه خواهد شد، ولی در بازار قراضه با این همه اهمیت و گردش عظیم منابع مالی در آن هیچ‌گونه قانون و ضابطه‌ای برای ورود و فعالیت در آن وجود ندارد و چرا این بازار مهم، حیاتی، استراتژیک، تاثیرگذار، پرپول و پرسود متولی ندارد و باید شاهد این همه بی‌نظمی، بی‌برنامگی و نابسامانی در این بازار راهبردی باشیم.

*مدیر پروژه تامین و فرآوری قراضه شرکت فولاد سبا وابسته به فولاد مبارکه