وعده‌هایی که عمل نشد

آزاده حسینی

سال گذشته در حالی‌که مصرف‌کنندگان انواع محصولات فولادی از گرانی قیمت آهن‌آلات ناله و شکایت داشتند دولت وارد عمل شده و پس از بررسی راهکارهای پیشنهادی اصناف گروه‌های مختلف که در امر خرید و فروش آهن‌آلات دستی داشتند، تصمیماتی اتخاذ و در سال جاری اعلام کرد که به شرح ذیل است: ۱ - تخصیص اعتبار لازم از سوی بانک مرکزی از طریق بانک‌های تحت پوشش به بخش‌خصوصی به منظور لحاظ کردن خطوط اعتباری فاینانس و اعتبارات کارمزدی کوتاه‌مدت.

۲ - تعدیل و کاهش نرخ تعرفه برخی اقلام پرمصرف‌ فولاد به منظور واردات و عرضه آن در بورس فلزات.

۳ - کاهش مدت زمان معاملات سلف و جلوگیری از عرضه سبدی برخی محصولات پرمصرف

۴ - تامین آهن‌آلات مورد نیاز دستگاه‌های دولتی به عنوان مصرف‌کنندگان عمده از طریق واردات و خارج شدن تقاضای آنها از بازار داخلی.

۵ - تامین نیاز آهن‌آلات کشور به ویژه شمش و میلگرد با هماهنگی دست‌اندرکاران بخش صنعت فولاد، بخش‌خصوصی و اتحادیه‌های صنفی مربوطه برای تامین نقدینگی بخش‌خصوصی برای واردات محصولات مورد نیاز.

در این بند از پیشنهاد سعی شده است سه رویکرد مدنظر قرار گیرد که شامل:

الف - در صورت افزایش قیمت بازار بخش خصوصی موظف است کالای خود را با قیمت تفاهم شده در شبکه تعریف شده وزارت بازرگانی توزیع کند.

ب - در صورت کاهش قیمت بازار به منظور جلوگیری از ضرر و زیان حاصله وزارت بازرگانی کالای ایشان را به قیمت تفاهم شده از طریق بورس یا شبکه تعریف شده وزارت بازرگانی عرضه کرده و مابه‌التفاوت مربوطه براساس اسناد و مدارک مثبت محاسبه و پرداخت شود.

ج- در شرایط عادی و وجود ثبات در بازار و تحمیل نکردن ضرر و زیان به بخش‌خصوصی محصول وارداتی با تایید وزارت بازرگانی در بازار کالا عرضه شود.

۶ - عرضه محصولات فولادی توسط کلیه واحدهای تولیدی در بورس فلزات.

جالب است بدانید این تصمیمات که شخص میرکاظمی، وزیر بازرگانی در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا به صراحت در مورد آن سخن گفته تاکنون به درستی اجرا نشده است مگر در مورد ورود آهن‌آلات چینی به کشور این در حالی است که کنفدراسیون صنعت فولاد اروپا از فولادسازان چینی به سازمان تجارت جهانی شکایت کرده است.

اما در کشور ما نه تها هیچ اقدامی جهت کنترل بر روند صادرات بی‌رویه فولاد نشده بلکه به دلیل تفاوت قیمت بین محصولات داخلی و خارجی همواره بازار ما پذیرای محصولات چینی بوده و واردات به حدی رسیده که تولیدکنندگان را به زانو درآورده است.

میزان واردات میلگرد طبق اطلاعات و آمار به دست آمده از گمرک در ۵ماه نخست سال‌جاری ۸۷۶هزار و ۵۸۹تن بوده در حالی که این رقم در مدت مشابه سال گذشته تنها ۱۷۹هزار و ۳۰۹تن بوده که نشان‌دهنده رشد ۳۸۹درصدی واردات میلگرد در ۵ماه نخست امسال است.

در مورد تیرآهن ساده نیز ۶۰۸درصد رشد واردات بوده و میزان واردات در ۵ماه نخست سال‌جاری معادل ۴۲۳هزار و ۳۸۵تن بوده است.

چرا در شرایطی که مسوولان مدام دم از واردات مواد اولیه و ارائه تسهیلات به تولیدکنندگان بخش‌خصوصی می‌زنند، این همه محصول نهایی در بازار وارد می‌شود.

با واردات بی‌رویه آهن‌آلات به کشور تنها از قیمت آهن‌آلات کاسته شد در عمل بازار آهن ساماندهی نشد شرایط در حال حاضر به مرحله‌ای رسیده که اکثر تولیدکنندگان بخش‌خصوصی ابراز نارضایتی می‌کنند و ادامه شرایط را مساوی با تعطیلی واحد تولیدی خود اعلام می‌دارند.

واردات بی‌رویه است

در این بین از راهکارهایی که دولت برای ساماندهی بلندمدت بازار آهن اندیشید. هیچ یک از واحدهای تولیدکننده فولاد بخش خصوصی از تسهیلات بانکی برای برطرف کردن نیاز خود به مواد اولیه استفاده نکردند به طوری که مدیرعامل فولاد البرز در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد با انتقاد از روند واردات بی رویه فولاد در کشور اظهار داشت: تا زمانی که این واردات به کشور ادامه داشته باشد کارخانه‌های تولیدکننده داخلی سودده نخواهند بود.

به گفته وی تا زمانی که تولیدکنندگان بخش خصوصی به تولید مواد اولیه (شمش فولاد) دست نیابند همواره با مشکل مواجه خواهند شد. وی همچنین از مسوولان وزارت بازرگانی خواستار شد تا در تعرفه‌ها مورد بازنگری قرار بگیرد. همچنین دیده‌ور، عضو سابق هیات‌مدیره بورس فلزات نیز در این خصوص گفت: به دلیل واردات بی رویه قیمت برخی محصولات فولادی به زیر قیمت تولیدات داخلی رسیده است. وی قیمت تیرآهن وارداتی چینی را کیلویی ۶۰۰ تومان اعلام کرد و گفت این در حالی است که نرخ محصولات ذوب‌آهن حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ تن از این رقم بالاتر است.

وی از وزارت بازرگانی خواستار شد تا در زمان ثبت سفارشات باید اطلاعات لازم را در اختیار تجار قرار دهد تا بیش از ظرفیت و در حد اشباع بازار وارد نکند.

از سویی دیگر عبدالرضا رسولی، مدیرعامل گروه ملی صنعتی فولاد ایران نیز در گفت‌وگویی روند واردات را منجر به تعطیلی گروه ملی عنوان کرد. وی ادامه داد: بعد از افزایش قیمت محصولات فولادی در فروردین ماه امسال حجم زیاد این محصول از کشور چین وارد شد تا پایان مردادماه حدود ۵/۳ تا ۴میلیون تن محصول فولادی وارد کشور شده است.

وی افزود: این امر موجب شده تا کارخانه‌های تولیدی محصولات فولادی کشور امکان جذب نقدینگی را نداشته باشند و مشکلات زیادی در تامین مواد اولیه و سرمایه در گردش پیدا کنند.

وی تصریح کرد: در صورت ادامه روند واردات محصولات نهایی از خارج از کشور در طول ماه‌های آینده شاهد توقف کامل تولید در زمینه محصولات فولادی در کشور خواهیم بود.

گروه ملی فولاد ایران یک شرکت کاملا دولتی است که نیمی از نیاز به مواد اولیه خود را از طریق فولاد خوزستان تامین می‌کند با این حال باید دید وضعیت فولادسازان خصوصی چه خواهد شد.

فولاد خوزستان هم که تنها تولیدکننده شمش فولادی در کشور است و به تازگی ۵درصد سهام خود را وارد بورس اوراق و بهادار کرده است تنها دو میلیون و ۲۰۰هزار تن شمش تولید می‌کند که نیمی از آن را با وجود داشتن تقاضای زیاد داخلی صادر می‌کند.

قیمت شمش فولاد خوزستان تابع قیمت‌های جهانی نیست و براساس هزینه‌های ثابت و متغیر و کسب اندک سودی مشخص می‌شود به همین سبب فولادسازان زیادی در انتظار سهمیه‌ای هر چند ناچیز از این واحد تولیدی هستند اما در این بین این تنها واحد تولیدی نیز برای در دست داشتن بازارهای جهانی رقابتی مجبور است مقداری از تولیدات خود را صادر کند.

این واحدهای تولیدکننده بخش‌خصوصی هستند که در مواقع رکود بازار فولاد برای تامین مواد اولیه خود از بازارهای خارجی با وجود مشکلات فراوان که در راه واردات متحمل می‌شوند، روزها و ماه‌ها و گاه سال‌ها برای دریافت وامی ناچیز از بانک‌ها در انتظار هستند.

مقایسه‌ای میان ایران و کره

مدیرعامل فولاد کرمانشاه در مقایسه فولادسازی در کشور و کره‌جنوبی گفت: اکنون که ۴ دهه از سابقه صنعت فولاد کشور می‌گذرد تنها شاهد تولید ۱۰میلیون تن فولاد خام در کشور هستیم که این رقم با توجه به ذخایر معادن داخلی و پتانسیلی که وجود دارد در مقایسه با کشورهای مشابه نظیر کره‌جنوبی که سابقه‌ای مشابه ایران در صنعت فولاد دارد و تولید خود را از مرز ۴۵میلیون تن در سال گذرانده است میزان قابل قبولی نیست.

مدیرعامل تعاونی آهن‌آلات اهواز نیز ضمن انتقاد از اینکه خرید آهن‌آلات در سطح وسیع‌ برای اجرای پروژه‌های عمرانی صورت نمی‌گیرد گفت: عمده خرید برای ساخت‌وسازهای معمولی و ساختمان‌‌سازی است.

وی گفت: به دلیل فراوانی کالا در بنادر و انبارها قیمت محصولات آهنی به حدی کاهش یافته که به ضرر واردکننده، توزیع‌کننده و سرمایه‌گذاران این بخش است.

مدیرعامل تعاونی تهیه و توزیع اصفهان نیز با اشاره به روند واردات آهن‌آلات به کشور گفت: در حال حاضر تفاوت نرخ تیرآهن چینی با داخلی حدود کیلویی ۱۵۰تومان است این در حالی است که کیفیت محصولات وارداتی بسیار پایین‌تر از محصولات داخلی است و به تبعه اینکه حجم عمده این محصولات در ساختمان‌سازی به کار برده می‌شود این برخلاف گفته مسوولان مبنی بر نظارت بیشتر بر مقاوم‌سازی ساختمان‌ها است.

وی همچنین ادامه داد: شایعه شده محصولات وارداتی از کشورهای اکراین و چین بیشتر از سوی شرکت‌های دولتی صورت گرفته و به دلیل اینکه آنها از پرداخت مالیات و عوارض و... معاف هستند قیمت تمام شده محصولات وارداتی آنها بسیار کمتر از قیمت‌های داخلی تمام شده است.

وی ادامه داد: باید فکری به حال واردات بی‌رویه و به ورطه ورشکستگی کشاندن کارخانه‌های دولتی و خصوصی کرد زیرا شرایط موجود بسیاری از شرکت‌هایی را که توان رقابت با محصولات ارزان‌قیمت وارداتی را ندارند محصولاتشان را نمی‌توانند به فروش برسانند و در نتیجه محصول کمتر تولید می‌کنند و به همین ترتیب خطر تعطیلی و ورشکستگی آنها را تهدید می‌کند.

در این بین مدیرعامل کارخانه نورد ۴۰۰تنی اردبیل از تعطیلی کارخانه به دلیل کمبود مواداولیه داد و گفت: در حال حاضر بسیاری از کارخانه‌های تولیدکننده فولاد به علت کمبود مواداولیه و شمش و کاهش شدید قیمت‌ها به تعطیلی کشانده شده‌اند.

وی تصریح کرد: هم‌اکنون میلگرد چینی با قیمت ارزان وارد کشور شده و این در حالی است که ما باید شمش را به قیمت میلگرد وارداتی تهیه و با متحمل شدن هزینه ۷۰تومانی به میلگرد تبدیل کنیم که این به هیچ‌وجه توجیه اقتصادی ندارد.

مواد اولیه راتامین کنید

رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران از توقف بسیاری از واحدهای تولیدکننده فولاد بخش‌خصوصی خبر داد و گفت: دولت باید علاوه‌بر جلوگیری از واردات بی‌رویه میلگرد وکاهش شدید قیمت‌ها در کشور نسبت به تامین مواداولیه کارخانه‌های داخلی سریعا اقدام کند.

در حالی که تولیدکنندگان محصولات فولادی همه یکصدا خواستار ممانعت از واردات محصولات نهایی فولادی بودند، کمیسیون ماده یک مجلس خبر از حذف شدن تعرفه واردات ورق گرم داد. این در حالی بود که انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران میانگین تعرفه واردات ورق در دنیا را ۳۰درصد دانست و گفت: در حالی که مسوولان داعیه حمایت از تولیدات داخلی و حمایت از تولید ملی را دارند چرا برای واردات ورق گرم چنین تصمیمی می‌گیرند و این صنعت را با رکود و ورشکستگی روبه‌رو می‌کنند.

وی گفت: بخش‌خصوصی می‌تواند به دولت عوارض و مالیات داده و در توسعه اقتصادی کشور موثر باشد و در بخش صادرات سهام داشته باشد. اما در حالی که ما تعرفه واردات این نوع محصول را حذف کنیم چگونه انتظار رشد و توسعه اقتصاد کشور را داریم.

وی اظهار داشت: کیفیت محصولات چینی شاید استاندارد لندن را داشته باشد اما مطابق با استانداردهای تعریف‌شده ما نیست و به همین دلیل به شدت زیان‌ده بوده و در طولانی مدت تبعات سوء خود را نشان می‌دهد.

محمدصادق چیت‌ساز کارشناس بازار فلزات در این باره گفت: دولت برای پر کردن خلاء کمبود آهن که در سال ۸۵ شاهد آن بودیم برنامه‌ای ضربتی را سامان داد تا فعالان بازار و تولیدکنندگان داخلی بتوانند با واردات شمش عملا فضای مناسبی در بالا بردن ظرفیت تولید کارخانه‌های فولادسازی به وجود آورد، ولی متاسفانه این برنامه در عمل اجرا نشد و حجم بزرگی از تیرآهن و دیگر محصولات فولادی توسط کشتی‌های باری در کنار بنادر ایران پهلو گرفت.

وی ادامه داد: ورود تیرآهن‌های چینی قیمت‌ها را به نحو چشمگیری پایین آورد و در عمل گویا علاقه‌ای به واردات شمش حاصل نشد تا در پرتو ساخت و تولید محصولات فلزی به اشتغال و ایجاد ارزش افزوده توجهی شود.

وی افزود: طبق برنامه دولت مجوز ۵/۳تریلیون ریالی ورود آهن‌آلات که توسط وزیر وقت صنایع تصویب شد و با برنامه‌ریزی آن قرار بود ظرفیت تولید کارخانه‌های تولیدی از ۳۰درصد به رشد قابل‌توجهی دست پیدا کند محقق نشد و جایگزین آن اکنون کالای ساخته‌شده وارد کشور می‌شود که منافع آن به سود طرف خارجی سرازیر شود. چنین وارداتی با توجه به برنامه دولت که ساخت ۵/۱میلیون واحد مسکونی برای اقشار مختلف را در بر دارد عملا حجم بیشتری را برای واردات این کالا طلب می‌کند.

چیت‌ساز گفت: این حجم از واردات سود چندانی را برای تجار میانی بازار به همراه نیاورده است. با این حال بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی برای پرداخت هزینه‌های تولید خود قیمت آهن‌آلات را به صورت سر به سر اعلام می‌کنند و با کاهش ظرفیت تولید خود قصد دارند تا حدی بر حفظ عرضه و تقاضای بازار ثبات بخشند که این تاکتیک نیز در تحلیل نهایی فقط به باز شدن فضا جهت ورود بیشتر کالاهای خارجی منجر خواهد شد.

مدیرعامل فولاد کاویان و عضو هیات مدیره فولاد گیلان نیز حذف تعرفه واردات عاملی برای بر هم زدن تعادل در بازار ورق دانست و گفت: ادامه روند واردات ورق در صورت حذف تعرفه باعث پایین آمدن بی رویه قیمت‌ها در بازار شده و موجب عدم تعادل ورق در بازار و متضرر شدن واحدهای تولیدی در کشور را به دنبال دارد.

در گزارشی که ارائه شد سعی شده تا نظرات فولادسازان دولتی و خصوصی و فعالان بخش فولاد کشور گردآوری شود، همانطور که واضح است عمده فولادسازان بخش دولتی و خصوصی از وضعیت موجود در بازار راضی نیستند و در انتظار اجرای تسهیلات اخیر دولت به منظور ساماندهی بازار آهن هستند تا بلکه این بار قبل از وقوع بحران از آن جلوگیری شود.

سال گذشته رشد قیمت فولاد به حدی بود که فولادسازان در بهترین شرایط به لحاظ تولید و سرمایه در گردش و درآمد قرار گرفتند اما آنسو مصرف‌کنندگان بودند که از رشد بی‌رویه قیمت‌ها گله داشتند، رشد بی رویه فولاد سال گذشته به حدی بود که حجم زیادی از سرمایه‌های سرگردان وارد این بازار شدند اما در سال جدید با رکود در این بازار نه تنها بسیاری از سرمایه‌گذاران در این بین متضرر شدند، بلکه با ادامه روند کاهش قیمت‌ها به دنبال واردات بی رویه محصولات درجه دو و سه خارجی، تولیدکنندگان نیز به ورطه ورشکستگی کشانده شدند.