مبادله گواهی بانک‌هاو‌صرافی‌ها به جای ارز

فارس - عضو شورای عالی بورس با اعلام کلیاتی از دستورالعمل اولیه‌ معاملات گواهی ارزی در بورس، مکانیزم عرضه و تقاضا و نحوه مبادله گواهی صرافی‌ و بانک‌ها را در بورس توضیح داد و گفت: معاملات فیزیکی در بورس ارز نداریم.

این روزها راه‌اندازی بورس برای معاملات گواهی ارزی جدی تر شده و برخی مسوولان از احتمال عملیاتی شدن این بازار در روزهای آینده خبر می‌دهند، اما اعلام کرده‌اند: این بازار که در آن بانک مرکزی نقش ویژه ای دارد، باید با همکاری این نهاد آغاز به کار کند. از طرف دیگر مسوولان بازار سرمایه کشور هم که از مدت‌ها قبل ایده تشکیل بورس ارز را در سر پرورانده بودند، فرصتی یافته تا مقدمات عملی شدن این طرح را فراهم کنند. برای همین از هفته‌های گذشته نرم‌افزار معاملاتی آن را در شرکت بورس اوراق بهادار آماده و به کارگزاران هم اعلام آماده باش کرده‌اند.

شورای عالی بورس هم به عنوان بالاترین نهاد تصمیم‌گیر و سیاست‌گذار بازار سرمایه کشور، تلاش‌های زیادی کرده تا این بورس راه‌اندازی شود. به همین منظور ضمن هماهنگی با بازوی‌های اجرایی بازار سرمایه و بانک مرکزی، به مانند تشکیل سایر بورس‌ها دستورالعملی برای انجام معاملات گواهی ارزی در بورس تهیه کرده است، اما هنوز این دستورالعمل به تایید نهایی نرسیده و ممکن است با اصلاحات و تغییراتی مواجه شود.

در این رابطه محمدرضا پور ابراهیمی که علاوه بر عضویت در شورای عالی بورس، نماینده مردم کرمان در مجلس و نایب رییس کمیسیون اقتصادی هم هست و بحث بورس ارز را همزمان در مجلس پیگیری می‌کند در گفت‌وگو با فارس، با تاکید بر اینکه دستور العمل مربوطه هنوز تایید نهایی نشده، کلیاتی از این دستورالعمل را اعلام کرد تا ضمن فرهنگ‌سازی، زمینه آمادگی بیشتر بازیگران بورس ارز فراهم شود.

***

آخرین وضعیت بورسی برای معاملات گواهی ارزی چگونه است؟

با توجه به اهمیت ارز در مبادلات اقتصادی کشور و لزوم ایجاد تعادل در آن، مسوولان نظام تلاش‌های زیادی کرده‌اند تا این بورس هر چه زودتر راه‌اندازی شود. به همین منظور مدیران بازار سرمایه همه مقدمات و زیرساخت‌های لازم مانند نرم‌افزار معاملاتی را فراهم کرده‌‌اند. کارگزاران هم آمادگی کامل دارند.

در این میان کمیته ارزی مشترک دولت، مجلس و بورس برای ساماندهی معاملات ارز در کشور جلسه‌ای را در ۱۷ مرداد برگزار کرد تا استفاده از گواهی ارزی بررسی شود. در آن جلسه مقرر شد به دلیل مکانیزم‌های کارآمد بازار سرمایه، معاملات این ابزار جدید در بورس اوراق بهادار تهران انجام شود، تا برای بازیگران آن محیطی عادلانه و شفاف ایجاد شود.

فقط اعلام نظر نهایی و موافقت و همکاری بانک مرکزی باقی مانده که انتظار می‌رود ظرف روزهای آینده این نهاد هم رسما و عملا وارد میدان شود تا بورس ارز آغاز به کار کند.

اما به جز بانک مرکزی باید صادرکنندگان و واردکنندگان ارز به همراه سازمان توسعه تجارت و صرافی‌ها هم حضور داشته باشند.

این گروه‌ها نقش مهمی در توسعه این بازار جدید دارند، اما موتور محرکه و بازیگر اصلی بورس ارز بانک مرکزی است و با ورود آن سایر بازیگران حضور خواهند داشت.

از قرار معلوم دستورالعملی هم برای معاملات گواهی ارزی در بورس توسط شورای عالی بورس تهیه شده است. آیا این دستورالعمل نهایی و آماده استفاده است؟

بله ولی هنوز نهایی نشده و ممکن است با تغییرات و اصلاحاتی مواجه شود. چون در کمیسیون فرعی شورای عالی بورس تصویب شده است.

آیا در بورس ارز فقط گواهی ارزی داد و ستد خواهد شد و امکان معامله فیزیکی ارز وجود ندارد؟

دستورالعملی که تهیه شده فقط شامل مبادلات غیر فیزیکی ارز آن هم با منشأ غیر از فروش نفت خام است. بنابراین در بورس ارز امکان داد و ستد خود ارز وجود نخواهد داشت و کماکان توسط صرافی ها انجام خواهد شد،اما این مبدائی برای قیمت ارز خواهد بود. این در حالی است که گواهی ارزی توسط بانک یا صرافی‌های تایید شده صادر می شود و قابل داد وستد در بورس ارز است.

مکانیزم عرضه و تقاضا در بورس ارز چگونه تعریف شده است؟

در این بورس مراجع ذیصلاحی چون سازمان توسعه و تجارت برای واردات کالا که مسوولیت اعلام تقاضای خریداران مجاز ارز به بورس را به عهده دارند، مرجع اعلام تقاضا خواهند بود. مراجع صادرکننده گواهی ارزی هم بانک یا صرافی هستند که طبق ضوابطی مشخص گواهی ارزی صادر می‌کنند.

همچنین صادرکنندگان کالا و خدمات و اشخاص حقوقی یا حقیقی دارنده ارز از طریق در اختیار گذاشتن یا سپرده کردن ارز خود نزد بانک یا صرافی، می‌توانند با ارائه مستنداتی چون منشا و مقصد ارز، نوع و حجم ارز مورد عرضه و تکمیلی فرم تایید شده توسط سازمان بورس، گواهی ارزی بگیرند.

در این میان، بانک یا صرافی پس از کنترل ارز فروشنده و اخذ تعهدات لازم اقدام به صدور گواهی ارزی برای فروشنده کرده و اطلاعات گواهی ارزی صادره را به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی ارسال می‌‌کند. صدور گواهی ارزی به منزله تعهد مرجع صادرکننده گواهی ارزی مبنی بر تحویل ارز در چارچوب ضوابط و شرایط مندرج در گواهی ارزی است.

در طرف تقاضا هم واردکنندگان کالا با ارائه ثبت سفارش و استفاده‌کنندگان خدمات خارجی می‌توانند با اعلام مشخصات و حجم خرید اقدام به خرید گواهی ارزی در بورس کنند. این درحالی است که آن دسته از گواهی‌های ارزی که اطلاعات آنها تا ساعت ۱۴ هر روز به سپرده‌گذاری مرکزی ارسال شود، قابلیت معامله در روز بعد را دارند. کارگزاران دارای مجوز در بورس هم می‌توانند تا حداکثر حجم اعلامی توسط مرجع اعلام تقاضا، از خریداران سفارش دریافت کرده و در سامانه معاملات ثبت کنند. سفارش خرید گواهی ارزی هم با نام بوده و انجام معاملات با استفاده از کد خرید گواهی مجاز نیست.

یکی از حوزه های بسیار مهم بورس‌ها مربوط به تسویه و اتاق پایاپای است. آیا در راه‌اندازی بورس ارز هم مقرراتی برای این حوزه تعریف شده است؟

فصل چهارم دستورالعمل موجود و سه ماده آن مربوط به همین موضوع است. به این ترتیب که پس از تایید معاملات گواهی ارزی توسط بورس، تا ۲۴ ساعت پس از انجام معاملات، نتایج داد و ستد گواهی ارزی به مرجع صادرکننده و مرجع تایید تقاضا اعلام می‌‌شود. سپس۷۲ ساعت پس از انجام معاملات در بورس، معاملات گواهی ارزی براساس مقررات تسویه و پایاپای در سپرده‌گذاری مرکزی و در سطح کارگزار تسویه می‌شود، ولی وجوه عرضه کننده تا اعلام مرجع صادرکننده گواهی ارزی مبنی بر تحویل ارز به خریدار، نزد سپرده‌گذاری باقی می‌ماند.

خریدار هم طبق دستورالعمل پس از انجام معامله، جهت انتقال و تحویل ارز در مقصد ارزی به مرجع صادر کننده گواهی ارزی مراجعه می‌کند تا مرجع صادرکننده گواهی ارزی هم اقدام به انتقال و تحویل ارز کند. در این میان، مرجع صادرکننده گواهی ارزی یا راسا یا با استفاده از خدمات سایر بانک‌ها یا صرافی‌ها، اقدام به انتقال و تحویل ارز به خریدار خواهد کرد و در چارچوب نرخ‌های مصوب اقدام به اخذ کارمزد انتقال و تحویل ارز در مقاصد ارزی تعیین شده می‌کند. هزینه‌های اضافی انتقال و تحویل ارز در مقاصد مورد نظر خریداری براساس قوانین مرجع صادرکننده گواهی ارزی و خریدار دریافت خواهد شد. همچنین خریدار جهت انجام امور نقل و انتقال ارز موضوع گواهی ارزی، قراردادی را براساس فرمت استاندارد با مرجع صادرکننده گواهی ارزی منعقد می‌کند. در این قرارداد مسوولیت خریدار و مرجع صادرکننده گواهی ارزی در مواجهه با مخاطرات احتمالی نقل و انتقال وجوه و همچنین هزینه‌های احتمالی تحویل ارز در مقاصد مورد نظر خریدار، مشخص می‌شود. مرجع صادرکننده گواهی ارزی پس از تحویل ارز به خریدار، پایان فرآیند تحویل ارز را به سپرده‌گذاری مرکزی اعلام می کند تا براساس آن وجوه مربوط به معامله پس از کسر کارمزدهای متعلقه به حساب کارگزار فروشنده منظور شود. کارگزار فروشنده نیز پس از کسر کارمزدهای خود، خالص وجوه را به حساب فروشنده منظور می‌‌کند.

آیا مقررات دیگری هم دراین دستورالعمل وجود دارد که هنوز نهایی نشده باشد؟

طبق ماده ۲۰ دستورالعمل، سقف روزانه تقاضاهای قابل ثبت در سامانه بورس برای کالاها و خدماتی که فهرست آن توسط مراجع ذی‌صلاح تعیین می‌ شود، توسط سازمان بورس اعلام خواهد شد. همچنین در حالی استفاده از حقوق مالی مربوط به گواهی ارزی خریداری شده، منوط به خرید آن در بورس خواهد بود که در صورت موافقت سازمان بورس،بانک‌ها با صرافی‌ها می‌توانند بدون طی تشریفات صدور گواهی ارزی یا ثبت سفارش، در چارچوب مقررات مربوط اقدام به معامله گواهی ارزی کنند.

با این اوصاف به نظر شما بورس ارز چه زمان راه‌اندازی خواهد شد؟

همانطور که پیش از این هم اعلام کردم، بازار سرمایه به عنوان مهیاکننده بسترهای لازم از آمادگی کاملی برخوردار است و فقط منتظر شروع اقدامات بانک مرکزی است تا در اولین فرصت حتی هفته آینده این بورس شروع بکار کرده و در آینده‌ای نه چندان دور بتواند موجب حذف رانت و بازار کاذب سرمایه‌گذاری، شفافیت کامل، کاهش قیمت ارز و در نهایت تورم شود.