علی‌اکبر کاظمی

در حال حاضر قدرت از آن کشور‌هایی است که با تکیه بر منابع مالی، پولی، صنعتی، کشاورزی، علمی و تکنولوژیک خود بتوانند بر فعالیت‌های اقتصادی دیگر کشورها تاثیر بگذارند، با تکیه بر همین قابلیت‌ها می‌توان بر کنش و واکنش‌های اقتصادی در بخش قابل توجهی از جهان اثر گذاشت. در این میان وضع ایران چگونه است؟ تردیدی نیست که برای بهبود وضعیت فردای خود بیش از همه به شناخت واقعیت‌های امروز کشور نیازمندیم. شناخت جایگاه ایران در سلسله مراتب قدرت اقتصادی از جمله در روابط بین‌الملل اقتصادی بدون فرو افتادن در اغراق‌های پوپولیستی گامی مهم در شناخت خویش و چگونگی ایجاد رابطه با دیگر قدرت‌ها است. بر اساس آمارهایی که موسسه آمریکایی «فکت بوک» در مورد نرخ رشد تولیدات صنعتی جهان و منطقه خاورمیانه برای سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ میلادی اعلام کرده است، کشور ایران جهش قابل توجهی را در این زمینه تجربه کرده است بر این اساس ایران با تغییر ۴۱ پله‌ای از جایگاه ۶۹ به ۲۸ صعود کرده است. این وضعیت در حالی اتفاق افتاده که کشورهای عربی منطقه نظیر امارات عربی متحده و عربستان با همه حمایت‌های سیاسی جهانی و بهره‌گیری از فرصت‌های در اختیار نتوانسته‌اند رتبه‌هایی بهتر از ۶۲، ۱۲۰ و ۱۲۷ را کسب کنند. بنابر آنچه « فکت بوک» در رتبه‌بندی خود آورده، وضعیت کشورهای در حال توسعه در بازه زمانی مورد نظر مناسب‌تر از کشورهای توسعه‌یافته صنعتی بوده است.

ایران طی سال‌های مذکور در حالی توانسته است جایگاه خود را در تولید محصولات صنعتی با پشت سر گذاشتن کشورهای صاحب نام نظیر روسیه، ترکیه، ‌انگلستان، کانادا، کره جنوبی، چین و... به رتبه ۴۱ ارتقا بخشد که دولت نهم براساس طرح آمایش صنعت و معدن و نیز مصوبات سفرهای استانی ظرفیت‌های عظیمی در بخش صنعت و معدن کشور ایجاد کرده که در آینده‌ای نزدیک به بهره‌برداری می‌رسند که ماحصل آن ارتقای چشمگیر جایگاه ایران در تولیدات صنعتی است. از همین رو، ضمن تبریک به مسوولان صنعتی کشور نکاتی را به خوانندگان یادآور می‌شود.

۱) تا چندی پیش به دلیل ناکافی بودن تولید سیمان، ضعف شدید زیرساختی در تولید محصولات فلزی و به ویژه فولاد هزینه تمام شده پروژه‌ها، به‌ویژه حوزه ساخت مسکن، در ایران بسیار بالاتر از استاندارد‌های جهانی بود اکنون تا پایان سال جاری در ایران ظرفیت تولید سیمان از ۶۴ میلیون تن گذر خواهد کرد که نه تنها به طور کامل نیازهای داخلی را تامین می‌کند بلکه بخش قابل توجهی از بازار منطقه در اختیار تولیدکنندگان ایرانی قرار خواهد گرفت وضعیت تولید محصولات معدنی و به‌ویژه فولاد نیز این گونه است، دستیابی به ظرفیت تولید ۵/۱۷ میلیون تن فولاد در سال موضوعی است که به سادگی نمی‌توان از کنار آن گذشت ۲۰ برابر شدن ظرفیت تولید آلومینیوم و برخی دیگر از محصولات نیز در جای خود شایسته تقدیر است.

۲) نکته‌ای که نباید از آن غفلت کرد، تغییر رویه کشورهای صنعتی به سمت تولید محصولاتی با ماده اولیه اندک و ارزش افزوده فراوان است؛ حوزه‌های الکترونیک، میکرو، بیو و... از آن جمله است، نیازهای آینده هم شبیه این مقوله‌ها است و نباید ورود قوی به این عرصه فراموش شود.

۳) ظرفیت‌های خالی در اقتصاد ایران فراوان است، نهادهای تولید هم در کنار این ظرفیت‌ها به وفور وجود دارد. نیروی انسانی تحصیلکرده، مدیران توانمند، ماده اولیه فراوان در کنار دانش فنی برای ساخت تجهیزات از قابلیت‌های ایران است. با این اوصاف دستیابی به نرخ‌های رشد ۲ رقمی در همه زیربخش‌های اقتصاد، مقوله‌ای دور از ذهن نیست، اعتراف موسسه رتبه‌بندی «فکت‌بوک» آغازی است بر تبلور جایگاه ایرانی.

۴) براساس آنچه تاکنون به نگارش در آمده و اهداف مندرج در برنامه چشم‌انداز ۲۰ ساله، ایران تا سال ۱۴۰۴ خورشیدی باید بر جایگاه اول اقتصادی منطقه خاورمیانه، آسیای میانه و نیز همسایگان تبدیل شود، این مسوولیت بزرگی است، رقبای قدرتمندی هم در منطقه وجود دارند، در این میان بیشتر بار پیمودن مسیر بر عهده بخش صنعت و معدن به عنوان بخش پیشتاز اقتصاد است.

۵) تداوم رشد صنعتی مسوولیتی فرابخشی است، ترکیب کمیسیون ماده یک که تصویب تعرفه‌ها را برای حمایت از تولید و تنظیم بازار بر عهده دارد، به نفع تولید نیست، تامین نقدینگی را سیستم بانکی عهده‌دار است، تعرفه واردات را دستگاهی دیگر و... مردم هم در بخش مصرف مسوولیت مهم برای حمایت از تولید دارند. قوانین بودجه‌ای و نیز قوانین مورد نیاز برای بهبود فضای کسب و کار را تصویب می‌کنند در این زنجیره طولانی هم مسوولیت دارند هم افزایش برای ارتقای جایگاه صنعت کشور مورد مهمی است که دستگاه‌های دیگر نباید از آن غفلت کنند.

۶) عضویت موثر در اکو، سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت کشورهای صادر‌کننده گاز، دی۸ و پیمان دیگر اقتصادی، نشانگر تلاش ایران برای تاثیرگذاری به مبادلات اقتصادی جهان است، موردی که با توسعه بنیان‌های تولید، رو به گسترش خواهد بود.