سیدامیررضا هاشمی*

بخش اول

در ۲۴ ژانویه سال ۱۹۸۰ در ترکیه به منظور ایجاد تغییرات ساختار اقتصادی، تصمیماتی هم راستا با سیاست‌های معامله در بازار آزاد اتخاذ شد که در همه حوزه‌های اقتصادی اجرا شد. این روند بازسازی اقتصادی نقش مهمی در توسعه بازار طلا داشت. اصلاحات آغاز شده در سال‌های ۱۹۸۳ و ۱۹۸۴ مطابق با مقررات از پیش تعیین شده شرایط را برای رشد بازار طلا فراهم کرد. همچنین این اصلاحات تعیین نرخ مبادله طلا و ارز را به لیر ترکیه در اختیار بانک مرکزی ترکیه قرار داد. بانک مرکزی در پی اصلاحات مذکور در سال ۱۹۸۴ بازار طلا را با شاخص لیر ترکیه تاسیس کرد.

بانک مرکزی طلا را در این بازار وارد می‌کرد و طلا به افراد داخل کشور فروخته می‌شد و آنها درعوض لیر می‌پرداختند. در سال ۱۹۸۹ بانک مرکزی بازار طلا را با شاخص ارز تاسیس کرد که طلا توسط بانک مرکزی در این بازار وارد می‌شد و افراد در داخل کشور طلا را خریداری می‌کردند و در ازای آن ارز می‌پرداختند. این حرکت سرمایه مطابق با حکم شماره ۳۲ با عنوان طرح حفظ ارزش پول ترکیه که در سال ۱۹۸۹ تهیه شده بود، انجام شد.

با اصلاحات انجام شده در حکم شماره ۳۲ با عنوان حفظ ارزش پول ترکیه در سال ۱۹۹۳ ، تثبیت قیمت‌ها و به علاوه واردات و صادرات طلا آزاد شد. تصمیمات اتخاذ شده با توجه به آزادسازی بازار طلا یک دوره آرام و بدون دغدغه را در واردات و صادرات ایجاد کرد. قوانین جدید مربوط به بازار طلا باعث نزدیک شدن قیمت داخلی به قیمت جهانی شده و از این رو هزینه‌ها کاهش یافت. از آنجایی که طلا می‌توانست به راحتی تهیه شود و تقاضای داخلی را تامین کند و به‌علاوه صادرات مجدد نیز امکان‌پذیر بود، روند رقابتی در بخش خارجی نیز رشد کرد. طی این دوره بازسازی، الگوی مربوط به طلا شامل ایده کانالیزه کردن طلا در سرمایه‌گذاری‌ها از طریق خالص‌سازی پس‌اندازهای طلا به سیستم مالی بود. علاوه بر این، ایجاد یک سیستم سازمان یافته برای طلا، تاسیس بورس طلا، استقرار مجدد بانک طلا، حمایت از جواهر فروشی‌ها و در نهایت تاسیس یک تصفیه خانه طلا مد نظر بوده است. با اصلاحات انجام شده در حکم شماره ۳۲، بانک‌ها مجاز شدند تا با توجه به حساب‌های ذخیره طلا و اعتبارات طلا حساب‌های ذخیره طلا را افتتاح کنند.

۱ - ۱ - بررسی بورس طلای ترکیه و نحوه تشکیل آن بورس طلای استانبول قدمی مهم در راستای هدایت طلا به سیستم مالی، وسیله‌ای برای توسعه سرمایه‌گذاری طلایی و بین‌المللی شدن صنعت طلا در ترکیه بوده است. ترکیه به‌عنوان یک واردکننده برجسته طلا، تقاضای فراوانش را مدیون محبوبیت طلا در نزد مردمش می‌داند. طلا در سرتاسر عرصه‌ها و عصرها، ابتدا به‌عنوان یک وسیله تجارت و به تازگی به‌عنوان یک کالای سرمایه‌گذاری و پس انداز اهمیتش را حفظ کرده است. به‌رغم گسترش و توسعه‌های اخیر در بازار مالی ترکیه، طلا نقش قدیمی‌اش را برای جامعه ترک حفظ کرده است. ترکیه در بین پنج کشور اول با بالاترین تقاضای طلا است و از آنجایی‌که در داخل کشور استخراج ندارد، این طلا را از طریق واردات تامین می‌کند.

هدف از ایجاد بورس طلا در ترکیه تبدیل اندوخته‌های موجود طلای بیکار به یک منبع فعال برای اقتصاد ترکیه و وارد کردن آنها به داخل سرمایه‌گذاری‌ها، توسعه یک سیستم مالی مبتنی بر طلا، توسعه بانکداری طلا، پشتیبانی قسمت جواهرفروشی و سرانجام تثبیت و ساخت مرکز خالص‌سازی طلا بوده‌اند.

ماده قانونی (A/۴۰) با عنوان «ارز و بورس فلزات گرانبها» در بازار سرمایه به شماره قانونی ۳۷۹۴ در تاریخ ۱۹۹۲ بیان می‌دارد که وزارتخانه‌های مرتبط با صنعت طلا و جواهر در امور تصمیم‌گیری در خصوص پول و مبادلات فلزات گرانبها، تعیین اصول کاری آنها، رسیدگی به امور مهم مربوط به واسطه‌هایی که در این بورس‌ها فعال هستند و انجام تغییرات برای بررسی و کنترل مبادلات و واسطه‌ها مجاز هستند.

با چارچوب قانونی تعیین شده برای تاسیس بورس فلزات گرانبها مرکزی برای امور قانونی مقدماتی برای بورس طلای استانبول افتتاح شد. هیات بازارهای سرمایه در سال ۱۹۹۳ مطابق با بند قانونی (A/۴۰)، قوانین بازار سرمایه و اصول تجارت بورس فلزات گرانبها و نیز متعاقبا مقررات تاسیس یک سازمان تخصصی را به منظور تسهیل خرید و فروش راحت و محرمانه فلزات نفیس بر اساس شرایط رقابت آزاد و به منظور تایید و اعلان قیمت‌های مربوطه را تعیین کردند.

*کارشناس ارشد مدیریت اجرایی دانشگاه علم و صنعت