تحولات مهم در صنعت فولاد اروپای مرکزی و شرقی

علی غفوری

فولاد در میان کشورهای اروپای مرکزی و شرقی نقش مهمی دارد و پروژه‌های زیرساختاری یا زیربنایی مهمی در خاک اروپای مرکزی و شرقی (CEE) در دست برنامه است و OEM‌های مهمی در آنجا نصب شده است. تولید فولاد خام در سال ۲۰۰۶ به ۱۲درصد افزایش یافت، اما به هر حال واردات همچنان به این منطقه سرازیر بوده و سرعت بیشتری به خود می‌گیرد. رشد تولید در منطقه

طبق آمار و گزارشات موسسه آماری ISSB تولید در منطقه رو به رشد است به طوری که با ۴میلیون تن افزایش در سال ۲۰۰۶ میزان آن به ۲/۳۶میلیون تن رسید. لهستان در منطقه بالاترین سطح تولید را داشته که پس از آن جمهوری چک، رومانی و اسلواکی قرار گرفته‌اند. تمام کشورهای CEE از سال گذشته تاکنون تولید فولاد خام خود را افزایش داده‌اند که دلیل عمده آن رونق اقتصادی بوده است. در حال حاضر کشورهای جدید عضو اتحادیه اروپا ۲۵میلیون تن در سال محصولات نهایی تولید می‌کنند.

بازارهای صادراتی در موفقیت منطقه نقش کلیدی داشته‌اند. لهستان در سال ۲۰۰۶ تولیدی معادل ۱۰میلیون تن داشته است که بیش از رشد سه میلیون تن بیشتر از بزرگ‌ترین تولیدکننده بعدی در منطقه است که ۴میلیون تن از این میزان صادر شده است. اروپای غربی بازار استراتژیک CEE است. به عنوان مثال بیشترین صادرات جمهوری چک (بیشترین حجم صادرات محصولات طویل است) به ۱۵کشور اتحادیه اروپا خصوصا به آلمان و ایتالیا بوده است و سال‌ گذشته جمعا به ۵۵/۲میلیون تن رسیده است (طبق خبرنامه انجمن فولاد چک). دوسوم تمامی محصولات طویل تولید شده در جمهوری چک صادر شده است.

نکته جالب توجه این است که دست‌اندرکاران تولید داخلی هم صادرات زیادی دارند و هم فولاد زیادی وارد می‌شود. موفق‌ترین آنان شرکت‌هایی هستند که سعی وافری دارند همانند اروپای غربی عمل کنند و الگوهای آنان عملکرد Corus، تیسن کروپ بوده و از آرسلورمیتال پیروی می‌کنند.

از ۲/۱۷میلیون تن صادرات توسط چهارفولادساز بزرگ در منطقه یعنی لهستان، جمهوری چک، رومانی و اسلواکیا صادرات محصولات تخت ۴۶درصد، محصولات طویل ۲۶درصد و انواع لوله ۱۰درصد بوده است. CEE محصولات تخت زیادی خصوصا به چین صادر می‌کند، چون چین از نظر تولید محصولات طویل خودکفا است و بیشترین واردات آن محصولات تخت است.

اسلواکیا بیشترین محصولات تخت را صادر کرده است (۳/۳میلیون تن) به طوری که در منطقه پس از آن رومانی (۵/۲ میلیون تن) قرار دارد. شرکت

US Steel Kosice با مجتمع فولادسازی خود و با ظرفیت ۵/۴میلیون تن در سال بیشترین میزان از ۱/۵میلیون تن فولاد خام کشور در سال ۲۰۰۶ را تولید کرده است که ۱۴درصد نسبت به سال قبل آن افزایش نشان می‌دهد.

حجم دادوستد یا صادرات داخلی در منطقه نیز قابل توجه است، اسلواکیا و لهستان دو مشتری عمده جمهوری چک هستند که بعد از آنان آلمان قرار گرفته است. اگرچه اسلواکی و لهستان مصرف‌کننده عمده فولاد چک هستند، ولی به طور کل CEE دارای آنچنان قدرت خرید همسایه‌های غربی خود نیستند.

استمرار میزان واردات

با وجود افزایش تولید، CEE همچنان اشتهای خوبی برای واردات دارد. اروفر (Eurofer) می‌گوید: صنعت ساختمانی مصرف‌کننده عمده فولاد در سال ۲۰۰۶ می‌باشد. رشد بسیار زیادی سال گذشته در لهستان و اسلواکی به ثبت رسیده است و انتظار می‌رود که این رشد در طول سال ۲۰۰۷ نیز تداوم داشته باشد.

با وجود امکان دسترسی به محصولات داخلی، فولادهای ساختمانی روسی و اوکراینی را می‌توان ارزان‌تر خرید و این وضع بیانگر آن است که هزینه تولید در این منطقه در حد متوسطی قرار دارد.

کشورهای CEE هم از شرق و هم از غرب فولادهای خود را می‌خرند. فولادهای معمولی از روسیه و اوکراین به قیمتی خریده می‌شود که تولیدکنندگان داخلی توان رقابت را با آن ندارند. کارشناسان CEE می‌گویند روسیه و اوکراین امروزه برای این بازار ایجاد مشکل کرده‌اند.

میزان واردات فولاد در منطقه در سال ۲۰۰۶ بالغ بر سه‌چهارم مصرف ظاهری آن شد که از مرز ۳۳میلیون تن گذشت. تمام کشورها در این منطقه نسبت به سال گذشته مصرف خود را افزایش داده‌اند به استثنای آلبانی و بوسنی‌هرزه‌گوین. مجددا لهستان، جمهوری چک و رومانی بزرگ‌ترین مصرف‌کننده بوده‌اند، اما مجارستان از اسلواکی پیشی گرفت تا از نظر مصرف ظاهری در رده چهارم قرار گیرد.

میزان مصرف فولادهای کیفی نیز در منطقه مشهود است، اما عمدتا از ۱۵کشور اتحادیه اروپا خرید می‌کنند.

این نوع فولادها در صنایع خودروسازی و لوازم خانگی در منطقه CEE مصرف می‌شود. امکان دسترسی به محصولات تخت برای تولید لوازم خانگی به راحتی در CEE وجود دارد.

مصرف صنایع خودروسازی

اکثر شرکت‌های خودروسازی به سودهای قابل ملاحظه‌ای از تولید در CEE دست یافته‌اند. فولکس واگن، هیوندایی، اوپل، اسکورا، تویوتا، فیات، دوو، سوزوکی و رنو در منطقه دارای کارخانه‌هایی هستند که شرایط را برای استمرار مصرف بلندمدت مهیا ساخته‌اند.

صنعت خودروسازی در CEE اشتهای بالایی برای فولاد دارد، چون این منطقه به پایگاه تولید خودرو برای اروپا مبدل می‌شود و بازار آن سریع‌تر از اروپای غربی رشد می‌کند. اگرچه بازار خودروی مسافربری در سال ۲۰۰۷ با آغازی ضعیف همراه بود (به دلیل عملکرد ضعیف اروپای غربی) ولی فروش در بازار خودروی اروپای مرکزی در سه ماه اول امسال نسبت به مدت مشابه قبل آن تقریبا ۱۴درصد رشد داشته است.

فروش خودروی تجاری در عرض سه ماه حتی ۳۱درصد افزایش داشته است.

فولادسازان داخلی که محصولات کیفی تولید می‌کنند، در صورت امکان آن را به داخل OEM عرضه می‌کنند. اروفر می‌گوید: اسلواکیا شتاب بیشتری در مقایسه با رشد تولید بالای قبلی آن که در سال ۲۰۰۶ به ثبت رسیده است از خود نشان می‌دهد.

کارخانه US Steel kosice بیشترین محصولات کیفی با ارزش افزوده بالاتر را به صنایع خودروسازی کشور عرضه می‌کند. این کارخانه انواع مختلف ورق گالوانیزه و اندودکاری شده تولید می‌کند.

رومانی هم وضعیتی شبیه اسلواکی دارد و دارای تقاضای قوی برای انواع فولادها است. آرسلورمیتال بزرگ‌ترین فولادسازی در این کشور است. تقاضای فولاد در رومانی در حال افزایش است چون رنو طرح‌های خود را در ژوئیه اعلام کرده و می‌خواهد یکصد میلیون یورو ظرف چند سال آینده در سه سایت در این کشور سرمایه‌گذاری کند.

یکی از این سه کارخانه خودرو و قطار برقی تولید خواهد کرد که به کشورهای CEE، ترکیه، روسیه و آفریقا فروخته خواهد شد.

مصرف فولاد در صنایع خودروسازی در جمهوری چک در سال ۲۰۰۷ طبق پیش‌بینی به ۱۳درصد خواهد رسید. برخی از این مصرف از تولید داخل تامین می‌شود.

شرکت Trineck Zelezarmy مفتول و میلگرد به صنایع خودروسازی می‌فروشد.

مفتول فروش خوبی دارد (۸۱۸هزار تن در سال ۲۰۰۵) اگرچه ۱/۶۳درصد آن در واقع به بازارهای صادراتی فروخته شده است که عمدتا به داخل ۲۵ کشور اتحادیه اروپا مانند اسلواکی، لهستان، مجارستان و اسلوانیا فروخته شده است.

انجمن فولاد چک می‌گوید: این جمهوری در حال حاضر قادر به پاسخگویی به انواع نیازهای ورق برای خودروسازی مانند فولاد گرم غوطه‌ور کششی، ورق عریض، ورق گالوانیزه و ورق قلع‌اندود نیست.

چک نیازهای خود را از این نظر از اسلواکی و لهستان تامین می‌کند که در عین حال مصرف داخلی خود این کشورها نیز در حال افزایش است.

فروشندگان اروپای غربی نیز همواره خواسته‌های مشتریان خود را تامین می‌کنند و بازار خودروسازی مجارستان در منطقه CEE نیز همین وضع را دارد.

شرکت Corus که یک فولادساز انگلیسی- هلندی است، می‌گوید به طور مستمری مفتول به مشتریان جدید در لهستان، مجارستان، جمهوری چک، اسلواکی و اسلوانیا طی ۱۲ ماه گذشته فروخته است. مدیر فروش Corus آقای گرانت بین (Grant Bain) اظهار می‌دارد که انواع فولادهای مخصوص فنر خودرو، فولادهای ماشین‌کاری و فولاد سرد به صنایع خودروسازی این کشورها عرضه می‌کنیم.

میزان پذیرش فولاد در اینجا سریع‌تر از هر جای دیگر در جهان است به طوری که فروش ما سال گذشته تا ۷۰درصد افزایش داشته است.تولید لوازم خانگی در CEE حجم زیادی ورق فولاد مصرف می‌کند که بیشترین حجم آن در کارخانه‌های بزرگ ویرل پول (Whirl pool) در اسلواکی و لهستان مصرف می‌شود.

رشد مصرف داخلی لوازم خانگی عمدتا به دلیل توسعه این بخش در CEE است که پیش‌بینی می‌شود تولید در لهستان، اسلواکی، مجارستان و جمهوری چک رشد داشته باشد، استمرار توسعه و سرمایه‌گذاری توسط (Whirl pool)‌ در اسلواکی تا سال ۲۰۱۴ برنامه‌ریزی شده است.

تولیدکنندگان ورق سنگین برای صنایع کشتی‌سازی در کرواسی و لهستان فعال هستند. در حال حاضر در جمهوری چک مصرف فولادهای کیفی برای صنایع مهندسی، ابزار ماشین و کانتینرها بالااست که عمدتا این محصولات صادر می‌شوند. شرکت بوش (Bosch) که دارای کارخانجاتی در لهستان است، مشتری دیگر این بخش است. صنعت مهندسی مکانیک در این منطقه طبق پیش‌بینی امسال رشدی ۱۹درصدی خواهد داشت که بسیار بالاتر از میانگین پیش‌بینی شده برای اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۷ است.

پیش‌بینی آینده فولاد در منطقه اروپای مرکزی و شرقی

سرمایه‌گذاری در امور زیربنایی که موجب افزایش مصرف فولاد در منطقه شده است، حداقل تا پنج سال آینده استمرار خواهد داشت، چون صندوق همبستگی اتحادیه اروپا یک برنامه توسعه پنج ساله برای این منطقه در نظر گرفته است.

برای احداث جاده، پل و ساختمان این منطقه به فولادهای معمولی نیاز خواهد داشت که از طریق برنامه‌های اتحادیه اروپا منابع آن به‌صورت کامل و جزئی تامین خواهد شد.

لهستان زمینه خوبی را برای بهبود یا پیشرفت دارد و سطح دستمزدها احتمالا در این کشور بالا و مقبول باقی می‌ماند.

اما در مجارستان انتظار می‌رود که از میزان سطح دستمزدها به‌تدریج کاسته شود. در سال ۲۰۰۶ اندکی از فعالیت ساختمانی در مجارستان کاسته شده است و گمان نمی‌رود که امسال بهبودی در وضع این کشور به گفته اروفر حاصل شود.

کارشناسان اقتصادی می‌گویند: در حال حاضر ریسک زیادی در این بازار وجود دارد، خصوصا به‌دلیل امکان رکود کلی در بازارهای جهانی. مصرف CEE شاید شدیدا تحت‌تاثیر قرار نگیرد، ولی تولید چرا.

آقای Vijay Bhatnagar قائم‌مقام اجرایی رییس بهره‌برداری منطقه CEE‌ ارسلور میتال پیش‌بینی می‌کند مصرف حداقل تا ۱۰درصد افزایش پیدا کند، چون سرمایه‌گذاری در بخش خودروسازی و لوازم خانگی در حال افزایش است.

صنعت فولاد در سال ۲۰۰۷، سال معتدلی خواهد داشت؛ ولی در سال ۲۰۰۸ به دلیل بازی‌های المپیک پکن و انتخابات در آمریکا تقویت خواهد شد و بر همین اساس تولید محصولات نهایی در کشورهای عضو اتحادیه اروپا باید طی ده سال آینده بیش از ۳۵-۳۰میلیون تن افزایش پیدا کند.

به نظر آینده تا حدی تیره و تار است که بستگی خواهد داشت به سیاست‌های رییس‌جمهور جدید آمریکا که بخواهد بودجه و کسری موازنه تجاری را کاهش دهد. اگر آمریکا بتواند از رکود بگریزد رشد زیادی برای دهه آینده به‌وجود خواهد آمد و سپس بازاری آرام پس از ده سال خواهیم داشت، چون در آن زمان چین دیگر نیازی به فولاد نخواهد داشت؛ اگرچه هنوز این ظرفیت را خواهد داشت که به هر کجا که بخواهد فولادهای معمولی بفروشد، اما به‌ هر حال اگر کشورهای اتحادیه اروپا محصولات کیفی تولید کنند، موفق خواهند بود.

در انتها لازم است که به نقش سازنده ارسلورمیتال در CEE اشاره کرد که واحدهای آن در حال بهره‌برداری در جمهوری چک، لهستان، رومانی، بوسنی و مقدونیه می‌باشند. ادغام در صنعت فولاد منطقه جای هیچ گونه شک و تردیدی ندارد خصوصا توسط ارسلور میتال که ده درصد تولید فولاد را در جهان به خود اختصاص داده است.