غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته از یک روند نوسانی برخوردار بود.

قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، طی دوره ۱۷ آوریل تا ۲۴ آوریل۲۰۰۹، ابتدا به دلیل پیش‌بینی کاهش تقاضای جهانی نفت خام در سال ۲۰۰۹ توسط سازمان‌های معتبر بین‌المللی در زمینه انرژی و همچنین انتشار آمار ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا که حاکی از افزایش قابل توجه این ذخیره‌سازی‌ها است، از حدود ۲۵/۵۲ دلار در هر بشکه به کمتر از ۶/۴۸ دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۲ آوریل کاهش یافت ولی مجددا به دنبال افزایش ارزش سهام وال‌استریت تا سطح ۴۵/۵۱ دلار در هر بشکه افزایش یافت.
بهای نفت خام از سطح کمتر از بشکه‌ای 35 دلار در فوریه گذشته به بالاتر از 54 دلار در ماه گذشته میلادی رسید که به نظر می‌رسد به دلیل پیش‌بینی‌ها از بهبود وضع اقتصاد جهانی بوده است، ولی افزایش نرخ بیکاری، کاهش مخارج مصرفی و درآمدهای پایین شرکت‌ها، سرمایه‌گذاران را از بهبود وضع اقتصادی در آینده نزدیک مایوس ساخته است.
کاهش قیمت جهانی نفت تاثیر زیادی بر رشد اقتصادی کشورهای تولیدکننده نفت طی سال ۲۰۰۹ میلادی خواهد داشت. اکثر کشورهای عربی خاور‌میانه به درآمدهای نفتی وابسته هستند و این وابستگی در برخی از کشورها به ۹۰‌درصد می‌رسد. بنابراین کاهش قیمت نفت موجب افت درآمدهای ارزی و در نتیجه کاهش رشد اقتصادی آنها خواهد شد. اگرچه بیشتر کشورهای منطقه خاورمیانه از سرمایه‌های عظیم نفتی برخوردارند، اما از ابتدای سال ۲۰۰۹ بحران مالی جهانی تاثیر منفی زیادی بر اقتصاد این کشورها به جای گذاشته است.
صندوق بین‌المللی پول در پیش‌بینی جدید خود برای اقتصاد جهانی اعلام کرده است که کشورهای منطقه خلیج‌فارس و خاورمیانه به شدت از کاهش قیمت‌های نفت و کاهش رشد در بازارهای مالی بین‌المللی و سرمایه‌گذاری‌های خارجی آسیب دیده‌اند. بر اساس این پیش‌بینی، رشد تولید ناخالص داخلی منطقه در سال 2009 معادل 5/2‌درصد‌ و در سال 2010 معادل 5/3‌درصد خواهد بود که در مقایسه با سال 2008 (9/5‌درصد)‌ و سال 2007 (3/ 6‌درصد) کاهش چشمگیری نشان می‌دهد.
بنابر اعلام صندوق بین‌المللی پول، صندوق‌های سرمایه‌گذاری تحت مدیریت کشورهای نفت خیز خلیج‌فارس به نوبه خود با کاهش ارزش شدید سهام خود مواجه شده‌اند.
امارات عربی متحده نیز به سبب روند خروج سرمایه‌های جذب شده درپی شایعات مربوط به کاهش ارزش پول این کشور به شدت آسیب دیده است. تولید ناخالص داخلی کویت نیز امسال 1/1‌درصد کاهش یافته ولی مجددا در سال 2010 به 4/2‌درصد افزایش خواهد یافت.
تولید ناخالص داخلی عربستان سعودی نیز در سال جاری ۹/۰‌درصد کاهش یافته و سپس در سال ۲۰۱۰ معادل ۹/۲‌درصد افزایش خواهد یافت.
در این میان قطر از افزایش شدید تولید گاز خود بهره برده و اقتصاد این کشور همچنان با رشد مثبت تولید ناخالص داخلی خود در سال‌های آتی پیشتاز خواهد بود.
بر اساس آمار دبیرخانه‌سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به ۲۳ آوریل ۲۰۰۹ ابتدا از ۴۵/۵۱ دلار در هر بشکه به حدود ۴۹/۴۸ دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۱ آوریل کاهش یافت ولی مجددا تا سطح ۶/۴۸ دلار در هر بشکه افزایش یافت.
طی هفته مذکور، پیش‌بینی کاهش تقاضای جهانی نفت خام در سال 2009 و همچنین انتشار آمار ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا که حاکی از افزایش قابل توجه این ذخیره‌سازی‌ها است، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت‌ها و پایبندی اعضای اوپک به کاهش تولید برنامه ریزی شده و افزایش ارزش سهام وال‌استریت از عوامل تقویت‌کننده قیمت‌ها به شمار می‌روند.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با ۶۳/۲ دلار کاهش نسبت به هفته قبل (۱۵ آوریل ۲۰۰۹)، در روز ۲۲ آوریل ۲۰۰۹ به بشکه ای ۴۸ دلار و ۷۱ سنت رسیده است.
بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز چهارشنبه (22 آوریل 2009) 49 دلار و 11 سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 48 دلار و 16 سنت قرار داشت.
همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی ۴۷ دلار و ۸۱ سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار ۴۷ دلار و ۴۱ سنت گزارش شده است.
هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا 49 دلار و 90 سنت، در شمال غربی اروپا 48 دلار و 59 سنت و در بازار مدیترانه 46 دلار و 56 سنت معامله شده است.
هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا ۴۹ دلار و ۲۵ سنت، در شمال غربی اروپا ۴۸ دلار و ۲۱ سنت و در بازار مدیترانه ۴۶ دلار و ۲۶ سنت به فروش رسیده است.
بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 17 آوریل 2009 معادل 6/370‌میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل ( 10 آوریل) به میزان 9/3‌میلیون بشکه افزایش یافته است و معادل 5/54‌میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 18 آوریل 2008 بیشتر می‌باشد.
میزان این ذخایر بر حسب روز نیز به میزان ۱/۰ روز افزایش یافته و در سطح ۲۶ روز قرار گرفته است و به میزان ۱/۴ روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد.
طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان 529 هزار بشکه در روز افزایش یافته و در سطح 516/14‌میلیون بشکه در روز قرار گرفته است ولی به میزان 311‌هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
پیش‌بینی قیمت:
همچنان ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا رو به افزایش است که در این فصل روند طبیعی خود را طی می‌کند.
جالب توجه است با اینکه روند افزایشی عمده‌ای در سطح ذخیره‌سازی‌ها مشاهده می‌شود ولی این موضوع اثری در کاهش قیمت نفت خام نداشته است. لذا می‌توان اذعان نمود که قیمت‌های نفت خام در شرایط کنونی بیشتر به عوامل دیگر به خصوص علائم بهبود اقتصادی و شاخص‌های بورس واکنش نشان می‌دهد. ذخیره‌سازی‌های بنزین نیز افزایش یافت و میانگین هفتگی نیز دارای روندی افزایشی است که در این فصل غیر طبیعی است. در عین حال شاخص‌های بورس آمریکا روند با ثباتی را در هفته گذشته طی کردند که این امر انتظارات در مورد آینده اقتصاد را اندکی خوشبین کرده است. در هفته گذشته قیمت نفت خام WTI در مسیر کاهش به برخورد با حمایت ۴۸ دلاری با اینکه ذخایر آمریکا افزایش یافتند ولی روند افزایشی به خود گرفت و در برخورد با مقاومت ۵۲ دلاری متوقف شد.
بنابراین دامنه نوسانی اولیه در این هفته بین 48 تا 52 دلار قرار دارد. لذا شکسته شدن هر یک از این سطوح راه را برای کاهش یا افزایش بیشتر باز می‌نماید.
در هفته گذشته گرچه قیمت در اوایل هفته کاهش یافت، ولی در روز جمعه با افزایش قیمت مقدار عمده‌ای از کاهش جبران شد ولی مقدار افزایش به میزانی نیست که احتمال زیادی برای افزایش قیمت در این هفته را نشان دهد و تا حدودی آشفتگی در بازار را نشان می‌دهد. این آشفتگی به دلیل افزایش مداوم ذخیره‌سازی‌ها است، در حالی که قیمت روند افزایشی مناسبی را شروع کرده است. در مسیر کاهشی اولین حمایت در سطح ۴۸ دلار و سپس در سطح ۴۵ دلار اتفاق خواهد افتاد. در مسیر افزایشی اولین مقاومت در سطح ۵۲ و سپس در ۵۵ دلار خواهد بود.
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی
(www.iies.org)
کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی