فلز روی، سرآغاز سقوط
محمد حسین بابالو
روی یکی از فلزات پایه مهم در صنعت بوده که به‌صورت خالص و ترکیبات آن استفاده می‌شود. حضور روی در ترکیب فولاد قابلیت تراش و ماشین‌کاری را افزایش داده و به‌صورت فروآلیاژ نیز به کار می‌‌رود.

این ماده یکی از محصولات صادراتی مهم کشورمان است که با حذف 30درصد عوارض آن مسیر صادرات هموارتر شد. این ماده در چند سال گذشته دارای نوسانات قیمت بسیاری بوده و هم اکنون در یکی از بحرانی‌ترین شرایط اقتصادی خود در طول تاریخ قرار دارد. این ماده در طول 3 سال گذشته بیش از 2 دلار بر هر پوند یا به عبارت دیگر نزدیک به 4500 دلار بر هر تن معامله شده بود، ولی قیمت این ماده در تاریخ 20 اکتبر 2008 معادل 1180-1181 دلار بر هر تن معامله شده است.
ایران دارای ۲درصد ذخایر روی جهان است و بنابر اخبار تایید نشده معدن سرب و روی مهدی‌آباد دومین معدن بزرگ روی جهان است. هم اکنون گروه شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌های معادن روی ایران ظرفیت تولید بیش از ۱۵۰ هزار تن شمش را دارا است. براساس برنامه چهارم توسعه ایران باید سالانه ۳۰۰ هزار تن شمش روی تولید کند، ولی این مقدار نزدیک به ۱۰۰ هزار تن است. اکنون شایعات خبر از فعالیت کارخانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تولید این ماده با ظرفیت ۱۰درصد را می‌‌‌دهد. بسیاری از این کارخانه‌‌‌‌ها اقدام به انحلال و فراوری مس به جای روی کرده‌اند. شرایط برای نابودی بخش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بزرگی از این صنعت کاملا آماده است.ریزش معدن انگوران به عنوان یکی از بزرگترین معادن ایران ضربه بزرگی به این صنعت بود. اما معدن انگوران یک معدن روباز بوده نه زیرزمینی و از ایمنی بالاتری نیز برخوردار بوده است، اما ریزش کرد و هنوز پس از چند سال باطله‌برداری آن نیز به اتمام نرسیده است. البته به صنعت روی ایران ضربه مهلک دیگری نیز وارد آمده که برای بخش خصوصی شاید مهلک‌تر بوده باشد که آن کاهش قیمت روی در چند سال گذشته بوده است. نمودارها خود گواه این مطلب هستند.
در نمودار‌‌‌‌‌های 2 ، نوسان قیمت 3 ساله ملاحظه می‌شود.
دولت اقداماتی برای کمک به این صنعت انجام داده که از آن جمله کاهش قیمت خاک مصرفی بالاخص کم عیار و حذف عوارض ۳۰ درصدی صادرات است. ولی با توجه به افزایش قیمت اسید سولفوریک و کاهش عیار خاک مصرفی این اقدامات تاثیر بسیاری بر این صنعت نداشته است. موید این مطلب کاهش چشمگیر رشد این صنعت در چند سال اخیر است. بسیاری از کارخانجات هم اکنون به‌صورت کارمزدی اقدام به خالص سازی این فلز میکنند.
با رشد قیمت فلزات این فلز نیز با رشد مواجه شد ولی هم اکنون در حال کاهش قیمت است.
قیمت این ماده در ۵ سال گذشته هیچ‌گاه تا به این میزان کاهش نیافته بود. هم اکنون صدای خرد شدن استخوان‌‌‌‌‌های این صنعت مهم کشور شنیده می‌شود. در صورتی که دولت به کمک این صنعت نشتابد دیگر جز نامی از این صنعت باقی نخواهد ماند.
در خبرها آمده بود یکی از شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌های بزرگ معدنی استرالیا عنوان کرده بود که در صورت عدم بازگشت قیمت‌‌‌ها تولید خود را متوقف خواهد کرد.
نکته جالب در این خصوص ، میانگین قیمت این فلز در ۱۰۰ سال گذشته برابر ۸۰ سنت در هر پوند بوده در حالی‌که میانگین قیمت سه ماه منتهی به ۳۰ سپتامبر ۲۰۰۸ برابر ۶۱ سنت در هر پوند این فلز است (متال بولتن به نقل از آندره مایکل مور).
همچنین به گزارش متال بولتن تولید این فلز به میزان 5500 تن در ماه کاهش یافته است. این در حالیست که میزان ذخایر در شانگ‌‌‌‌‌های و LME در حال کاهش است که این مطلب ممکن است به بازگشت قیمت‌‌‌ها کمک کند.
امید است به این مطالب توجه لازم صورت گیرد.