غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی *
بهای نفت خام در بازار آمریکا (بورس نیویورک) طی هفته گذشته (۲۳ ژانویه الی ۲۷ ژانویه ۲۰۱۲) از یک روند کاهشی ملایم همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۵۸/۹۹ دلار در هر بشکه تا کمتر از ۹۵/۹۸ دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۴ ژانویه ۲۰۱۲ کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح ۵۶/۹۹ دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۷ ژانویه ۲۰۱۲ افزایش یافت. بر این اساس طی هفته گذشته، عمده‌ترین عوامل تضعیف‌کننده قیمت نفت‌خام در بازارهای جهانی عبارتند از:

• پیش‌بینی کاهش 7/0 درصدی نرخ رشد اقتصادی جهان در سال 2012 بر اساس گزارش جدید صندوق بین‌المللی پول در ژانویه 2012، نسبت به برآورد قبلی این سازمان در سپتامبر 2011 و رسیدن آن به سطح 3/3 درصد
• پیش‌بینی بانک جهانی مبنی بر کاهش ۲۴ درصدی بهای انرژی در سال ۲۰۱۲ به دلیل رکود اقتصاد جهانی
• کاهش رشد اقتصادی آمریکا به 8/2 درصد در 3 ماهه چهارم سال 2011 بر اساس برآورد وزارت بازرگانی این کشور (که از رقم پیش‌بینی شده توسط کارشناسان یعنی 3 درصد کمتر است)
• افزایش ۲۰ درصدی تولید نفت آمریکا طی دهه آتی در پی رونق گرفتن حفاری نفت رسوبی در این کشور، بر اساس اعلام اداره اطلاعات انرژی آمریکا
• افزایش قابل توجه سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا معادل 6/3 میلیون بشکه در هفته منتهی به 20 ژانویه 2012
• کاهش شاخص اعتماد مصرف‌کننده اروپا
• تداوم بحران بدهی منطقه یورو به ویژه در کشورهای یونان و انگلیس
• کاهش ۲/۰ درصدی رشد اقتصادی انگلیس در ۳ ماهه چهارم سال ۲۰۱۱
• بحران زدگی پالایشگران غربی به دلیل افت سود پالایشی در ماه‌های اخیر
• افزایش تولید نفت خام لیبی به بیش از ۳/۱ میلیون بشکه در روز بر اساس اعلام شرکت ملی نفت لیبی
• افزایش 3/1 درصدی صادرات روزانه نفت اوپک به استثنای آنگولا و اکوادور از مسیر دریا در چهار هفته منتهی به 11 فوریه 2012 در مقایسه با چهار هفته منتهی به 14 ژانویه 2012 در پی به اوج رسیدن تقاضای زمستانی در نیمکره شمالی، بر اساس پیش‌بینی موسسه اویل موومنتس
• رشد ۷/۳ درصدی صادرات نفت عراق در ماه دسامبر ۲۰۱۱ بر اساس اعلام سخنگوی وزارت نفت این کشور
• پیش‌بینی افزایش تولید نفت عراق به بیش از 4/3 میلیون بشکه در روز در سال 2012 بر اساس اعلام وزیر نفت این کشور
البته طی هفته گذشته، انتشار برخی اخبار و اطلاعات مثبت موجب تقویت قیمت نفت خام در بازارهای جهانی شده و از کاهش بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کرد. بر این اساس طی دوره مذکور، عمده‌ترین عوامل تقویت کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی عبارتند از:
• تصمیم بانک مرکزی آمریکا برای تثبیت و پایین نگه داشتن نرخ سود تا سال 2014
• انتشار آمارهای مثبت از بخش‌های صنعتی آمریکا
• افزایش شاخص احساس مصرف‌کننده رویترز- میشیگان
• توقف بخشی از تولید نفت شرکت‌های نفتی استرالیایی در پی پیش‌بینی وقوع توفان‌های موسمی
• تصمیم یکجانبه اتحادیه اروپا برای محدودیت تدریجی خرید نفت از ایران
• افزایش ناآرامی‌های سیاسی در منطقه خاورمیانه و نگرانی معامله گران از بروز اختلال در مبادی استراتژیک حمل و نقل نفت خام
• افزایش نگرانی‌های مربوط به اختلال در عرضه نفت خام در منطقه خاورمیانه و نیجریه
• کاهش ارزش دلار در مقابل یورو
ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی طی هفته گذشته، به دنبال انتشار اخبار و اطلاعات مثبت و منفی مذکور از یک روند نوسانی برخوردار بود.
ارزش یورو در مقابل دلار طی دوره مذکور، از یک روند افزایشی برخوردار بود.
براساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی دوره 23 ژانویه الی 26 ژانویه 2012، از یک روند کاهشی ملایم همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود 78/111 دلار در هر بشکه تا کمتر از 7/110 دلار در هر بشکه در تاریخ 25 ژانویه کاهش ولی مجددا تا سطح 26/111 دلار در هر بشکه افزایش یافت. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 26 ژانویه 2012، با 43 سنت کاهش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه 111 دلار و 31 سنت رسیده است. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 20 ژانویه 2012 معادل 111 دلار و 74 سنت بود. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه ژانویه ( تا 26 ژانویه 2012)، با 4 دلار و 51 سنت افزایش نسبت به میانگین ماه دسامبر 2011، به هر بشکه
۱۱۱ دلار و ۸۵ سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه دسامبر ۲۰۱۱ معادل ۱۰۷ دلار و ۳۴ سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده ۱۲ نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال در بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه مارس 2012، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود 58/110 دلار در هر بشکه در تاریخ 23 ژانویه 2012 تا کمتر از 81/109 دلار در هر بشکه در تاریخ 25 ژانویه 2012 کاهش ولی مجددا تا سطح 46/111 دلار در هر بشکه در تاریخ 27 ژانویه 2012 افزایش یافت. همچنین در روز 27 ژانویه 2012، نفت خام برنت از حق مرغوبیت 90/11 دلار در هر بشکه نسبت به نفت خام WTI برخوردار بود.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با ۱ دلار و ۳۶ سنت کاهش نسبت به هفته ماقبل (۱۸ ژانویه ۲۰۱۲)، در روز ۲۵ ژانویه ۲۰۱۲ به بشکه ای ۱۱۰ دلار و ۸۵ سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز چهارشنبه (۲۵ ژانویه ۲۰۱۲ ) ۱۱۲ دلار و ۵ سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح ۱۱۰ دلار و ۲۲ سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی ۱۰۹ دلار و ۱۸ سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار ۱۰۷ دلار و ۶۸ سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا ۱۱۳ دلار و ۹۰ سنت، شمال غربی اروپا ۱۰۹ دلار و ۳۵ سنت و در بازار مدیترانه ۱۰۷ دلار و ۹۸ سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا ۱۱۲ دلار و ۲۸ سنت، شمال غربی اروپا ۱۰۷ دلار و ۸۵ سنت و در بازار مدیترانه ۱۰۶ دلار و ۱۳ سنت به فروش رسیده است. طی دوره ۱۸ ژانویه الی ۲۵ ژانویه ۲۰۱۲، بیشترین کاهش در قیمت نفت خام سبک و سنگین ایران مربوط به بازار آسیا به میزان ۴۰/۱ دلار کاهش در هر بشکه بوده است. میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک و سنگین ایران نیز نسبت به هفته قبل، به ترتیب به میزان ۳۶/۱ دلار و ۳۷/۱ دلار در هر بشکه طی دوره مذکور کاهش یافته است.
بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 20 ژانویه 2012 معادل 8/334 میلیون بشکه بوده که در مقایسه با هفته قبل (13 ژانویه 2012) به میزان 6/3 میلیون بشکه افزایش یافته و معادل 8/5 میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 21 ژانویه 2011 کمتر است. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز نسبت به هفته قبل به میزان 4/0 روز افزایش یافته و در سطح 9/22 روز قرار گرفته و معادل 5/0 روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان 279 هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح 306/14 میلیون بشکه در روز قرار گرفته که به میزان 179 هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است.
تولید نفت خام آمریکا طی دوره ۱۳ ژانویه الی ۲۰ ژانویه ۲۰۱۲ به میزان ۴ هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح ۷۲۲/۵ میلیون بشکه در روز قرار گرفته و معادل ۴۰۱ هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۲۱ ژانویه ۲۰۱۱ است. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از ۲۶۵/۸ میلیون بشکه در روز به ۸۵۳/۸ میلیون بشکه در روز (معادل ۵۸۸ هزار بشکه در روز) افزایش یافته است که معادل ۵۳۲ هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
پیش‌بینی قیمت
در هفته گذشته قیمت نفت خام WTI در دامنه محدود ۵/۱۰۱-۹۷ دلار نوسان داشت. قیمت ۵/۱۰۱ دلار اولین سطح حمایتی قیمت در ماه جاری است. تحریم نفتی اتحادیه اروپا نتوانست فشار افزایشی بر قیمت نفت وارد کند و حتی قیمت نتوانست سطح اول حمایتی را پشت سر بگذارد. با توجه به اینکه قیمت بسته شده در ماه دسامبر نوید کاهش قیمت در ماه جاری میلادی را می‌دهد هنوز فشار افزایشی لازم در بازار مشاهد نشده است. از لحاظ داده‌های روزانه، قیمت تحت فشار کاهشی قرار دارد گرچه داده‌های ماهانه نشان از حمایت قیمت در سطوح فعلی را دارد. کاهش رشد اقتصادی آمریکا و دیگر کشورها در اواخر هفته، فشار کاهشی بر قیمت نفت وارد کردند در حالی که شاخص احساس مصرف‌کننده رویترز- میشیگان آمریکا افزایش یافت و بالعکس شاخص اعتماد مصرف‌کننده اروپا در اوایل هفته وضعیت بدتری را ارائه کرد. در بازار نفت سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام افزایش یافت و فشار کاهشی بر قیمت وارد کرد
در حالی که نسبت به سال گذشته به میزان اندکی کمتر است. در هفته جاری داده‌های روزانه حاکی از فشار کاهشی بر قیمت است که البته سطح 97 دلار همچنان مانع کاهش قیمت است که در صورت عبور از‌ آن، قیمت تا سطح 94 دلار تنزل می‌یابد.
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )
*کارشناسان ارشد موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی