کمال‌الدین غفوری*
معدن ۲۴ - با توجه به اینکه صنعت فولاد یکی از صنایع بنیادی هر کشور است و در واقع یکی از معیار‌های صنعتی شدن هر کشور وابسته به ‏پیشرفت و توسعه این صنعت است؛ توجه خاص به آن و بهبود و توسعه آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.‎

بنابراین در این صنعت نیز همانند بسیاری از صنایع دیگر پژوهش‌ها و سرمایه‌گذاری‌های زیادی برای بهبود کیفیت، تولید فولادهای خاص، ‏کاهش مصرف انرژی و کاهش آلودگی محیط‌ زیست انجام گرفته است. با توجه به اینکه صنعت فولاد جزو صنایع انرژی بر بوده و حامل‌های ‏انرژی سهم قابل‌توجهی از قیمت تمام شده فولاد را به‌ خود اختصاص می‌دهند، ارائه راهکارهایی برای مدیریت مصرف انرژی کاملا ‏ضروری است و کاهش مصرف انرژی در تولید فولاد، محور اصلی برنامه‌های کارخانه‌های فولاد و مولفه اصلی اهداف شرکت‌های ‏فولادسازی جهان است.‏
روند قیمت مواد اولیه
روند قیمت مواد اولیه برای تولید فولاد در جدول همراه آمده است. اطلاعات قیمت زغال‌سنگ حرارتی، سنگ ‌آهن و گاز طبیعی توسط صندوق ‏بین‌المللی پول (‏IMF‏) به‌دست آمده است. ارقام ثبت شده در زمینه قراضه فولادی نیز بنا بر گزارش موسسه‏Recycling International‏ ‏است. قیمت‌های زغال کک‌شو و الکتریسیته نیز از سازمان اطلاعات انرژی (‏EIA‏) وزارت انرژی ایالات متحده به‌دست آمده و باقیمانده ‏ارقام ذکر شده در این جدول از سایت ‏steelonthenet‏ استخراج شده است.
نوع زغال‌سنگ حرارتی که استرالیایی است و قدرت حرارتی ۱۲۰۰ ‏btu/pound‏ دارد که دارای کمتر از یک درصد گوگرد و ۱۴ درصد خاکستر است. ‏این قیمت برحسب قیمت ‏fob‏ بندر نیوکاسل بوده و واحد آن دلار آمریکا به ازای هر تن است. توجه کنید که مجموعه قیمت‌ها بر حسب ‏هزینه به ازای تن کوتاه است. سنگ‌آهن موجود در این جدول دارای غلظت آهن ۵۵/۶۷ درصدی بوده و به صورت نرمه است و قیمت ‏قراردادی آن فوب اروپا است که بر حسب واحد سنت به ‌ازای متریک تن خشک (‏dmtu‏) است. گاز طبیعی ذکر شده روسی بوده که آخرین ‏قیمت کشور آلمان و بر حسب دلار به ازای هزار مترمکعب گاز است. در رونق‌گیری دوباره بازارها، زغال‌سنگ یکی از کالاهایی بوده که در ‏یک سال اخیر با روند رو به رشد قیمتی خود تعجب همگان را برانگیخته است. برای بسیاری از سرمایه‌گذاران امکان رشد قیمت ‏کالاهایی همچون طلا، پلاتین یا نفت چندان دور از انتظار نبوده، اما اوج‌گیری زغال‌سنگ فرآیندی بود که بسیاری از سرمایه‌گذاران را ‏شوکه کرد. میزان ذخایر زغال‌سنگ در حال حاضر کافی به نظر می‌رسد و در بدبینانه‌ترین پیش‌بینی‌ها، کفاف چند صد سال آینده را خواهد ‏داد. در شش ماه نخست سال جاری مازاد عرضه و رکود تقاضا موجب شده تا قیمت جهانی زغال‌سنگ در یکی از پایین‌ترین سطوح خود در ‏سال‌های اخیر قرار گیرد. چه بازار چین و چه اروپا نمی‌توانند تقاضا را از عرضه بالاتر نگه دارند؛ چرا که بازارهای داخلی در ابهام است و ‏صادرات کشورهای بزرگ تولیدکننده زغال‌سنگ بالا است. عرضه بالا و نبود تقاضا و افزایش هزینه‌های دادوستد بر تولیدکنندگان زغال‌سنگ فشار آورده و احتمالا کاهش تولید راه چاره است، ‏همچنین عرضه بالای استرالیا بازار کک متالورژی را ماه گذشته تحت تاثیر قرار داده است. تا اواسط ژوئن قیمت این محصول ۲۲۳ دلار در ‏هر تن (فوب استرالیا) بود. طی یک سال گذشته قیمت کک متالورژی حدود ۳۰ درصد کاهش یافته و چشم‌انداز سال آینده نیز چندان روشن ‏نیست. برخی موسسات تحقیقاتی پیش‌بینی قیمت کک سال ۲۰۱۳ را ۱۰ درصد پایین آورده و به ۲۱۳ دلار رسانده‌اند. قیمت این محصول ‏برای سال ۲۰۱۴ با ۵ درصد افت ۲۰۵ دلار در هر تن پیش‌بینی شده، چرا که عرضه رو به بالا است. اما قیمت‌های زغال‌سنگ حرارتی نیز در ‏شش ماه نخست سال جاری نیز یک روند کاملا نزولی را طی کرده، به‌طوری که قیمت این محصول از ۱۷۷ دلار در هر تن در ماه دسامبر به ‏‏۷/۹۰ دلار در هر تن در ماه ژوئن کاهش یافته است.
اما قراضه آهنی ذکر شده نیز از جنس قراضه فولادی سنگین(‏HMS1‎‏) (یک چهارم اینچ) است و بر حسب کمترین و بیشترین قیمت در هر ‏ماه بیان شده که بر مبنای ‏fob‏ روتردام و بر حسب واحد دلار بر تن است. قیمت‌های الکتریسیته مصرفی به صورت میانگین ماهانه ‏قیمت‌های ایالات متحده برای مصارف صنعتی و بر حسب واحد سنت بر کیلووات ساعت است، اما قیمت هر تن قراضه آهنی در ماه ‏ژانویه بالغ بر 397 دلار بوده و روند صعودی افزایش قیمت این محصول در ماه‌های آتی نیز تداوم یافته؛ به طوری که در ماه فوریه هر تن قراضه ‏فولادی سنگین با قیمت 423 دلار به فروش رسیده که بالاترین قیمت این محصول در نیمسال نخست سال 2012 است. اما در ماه‌های ‏مارس، آوریل و مه ‌قیمت این محصول روند نزولی را طی کرده به طوری که در ماه مه‌ ‌هر تن قراضه فولادی سنگین با قیمت 415 دلار ‏معامله شده است.
سوالی که همیشه مطرح است این است که هزینه‌های قیمت سنگ‌آهن چگونه تعیین می‌شود؟ آیا به ازای هر واحد سنگ‌آهن است یا ‏به ازای هر تن سنگ‌آهن است؟ بنابراین در اینجا ما بر اساس جدول زیر به صورت ساده‌ای آن را تشریح می‌کنیم که براساس آن ‏فولادسازان اروپایی از برزیل سنگ‌آهن می‌خرند. عیار سنگ‌آهن برزیل در نیمه اول سال ۲۰۰۹ معادل ۵۵/۶۷ درصد و با قیمت ۱۰۱ سنت ‏به ازای هر تن خشک بود که معادل ۰۱/۱ دلار در هر تن خشک است، بنابراین قیمت فوب نیمه اول سال ۲۰۰۹ برای اروپا ۲/۶۸ دلار در هر ‏تن (که معادل ۰۱/۱ برای سنگ‌آهنی با عیار ۵۵/۶۷ درصد بود). منظور از واحد ‏dmtu‏ آهن با عیار یک درصد یا قیمت معادل ۱۰ کیلوگرم ‏سنگ‌آهن در هر واحد است. اما برای بازار سنگ‌آهن بررسی‌ها حاکی از این است که قیمت مواد معدنی به ویژه سنگ‌آهن در آینده کاهش خواهد یافت که ‏ناشی از افزایش نرخ برابری دلار استرالیا برای صادرکنندگان این کشور و همچنین کشمکش‌های موجود در ایالت استرالیای غربی ‏Western Australia‏ است که به دلیل جذب نیروی کار مورد نیاز خود در رابطه با پروژه‌های بزرگ و همچنین پروژه‌های آتی که ارزش آنها ‏بالغ بر ۲۶۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود ایجاد شده است. کارشناسان اظهار می‌کنند که ماهیت رشد اقتصادی چین در حال تغییر است. این درست است که در حال حاضر با توجه به تقاضای بازار ‏معدنی چین رونق قابل قبولی وجود دارد، اما بدون شک در آینده‌ای نه چندان دور میزان مصرف مواد معدنی در این کشور ابرقدرت آسیایی ‏با کاهش مواجه خواهد شد و این امر تاثیرات بسزایی را در آینده صنایع معدنی دنیا خواهد گذاشت. در هفته گذشته تحلیلگران اظهار ‏کردند که انتظار می‌رود میزان عرضه در بازار سنگ‌آهن تا سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ حدود بیش از ۱۱۰ میلیون تن بالاتر از حد تقاضا باشد. به‌ ‏منظور تخمین تاثیرات تغییر در هر هزینه ورودی اصلی از قبیل قراضه، کانی، دیگر مواد خام فولادی، انرژی یا نیروی انسانی، به‌طور کل، ‏هزینه‌های تولید ثابت یا متغیر تولید هر محصول فولادی (اعم از نیمه نهایی و محصولات نهایی مانند تخت، طویل یا انواع لوله‌های فولادی) ‏و ساخته شده از طریق روش فرآیند تولیدی اصلی (مجتمع‌های فولادسازی و فولادسازی با روش قوس الکتریک) می‌توانید به اقتصاد مدل ‏هزینه فولادی سایت ‏steelonthenet‏ مراجعه کنید.‏