در گفت‌وگو با مدیر مشتقه و صندوق‌های کالایی بورس کالای ایران مزایای طراحی قرارداد اختیار مبتنی بر آتی بررسی شد
پوشش ریسک آتیبازان با آپشن
در شرایطی که مشکل مالیاتی برای تعریف گواهی‌‌های سپرده کالایی در قانون بودجه امسال برطرف شد، تعمیق ابزارهای نوین در این بازارها فرصت مغتنمی برای جذب فعالان جدید به این بازار خواهد بود. در این شرایط بورس کالا نسبت به طراحی قرارداد اختیار معامله بر روی قرارداد آتی اقدام کرده و در نیمه دوم آبان ماه، امکان استفاده از این قرارداد مهیا می‌شود. «دنیای اقتصاد» برای مشخص شدن جوانب تعریف قرارداد مشتقه مبتنی بر قرارداد آتی گفت‌وگویی با رحمان آراسته، مدیر مشتقه و صندوق‌های کالایی بورس کالای ایران داشت. وی تعریف این بازار را راهکاری مناسب به جهت پوشش حداکثری ریسک در بازار مشتقه دانست و ابراز امیدواری کرد با تعریف این قرارداد، به زودی فعالان جدیدی به این بازار جذب شده و بخشی از نقدینگی سرگردان جامعه به این بازار جذب شود.
ابزاری جدید در راستای تعمیق بازار مالی و مشتقه
رحمان آراسته، مدیر مشتقه و صندوق‌های کالایی بورس کالای ایران درباره دلایل تعریف قرارداد اختیار معامله بر روی قراردادهای آتی گفت: بورس کالای ایران در جهت رسالت اصلی خود در راستای تعمیق این بازار مهم مالی-کالایی برنامه‌هایی جهت متنوع‌‌سازی ابزارهای مدیریت ریسک تعریف کرده و مدنظر دارد تا آنها را اجرایی کند؛ قرارداد اختیار معامله یا آپشن نیز در همین راستا تعریف شده است. البته در حال حاضر نیز قرارداد اختیار معامله بر روی دو دارایی پایه زعفران و سکه در قالب گواهی سپرده کالایی تعریف شده و مورد استفاده معامله‌‌گران قرار دارد؛ اما این مرتبه قرارداد اختیار معامله بر پایه قرارداد آتی تعریف و ایجاد شده که از آن می‌توان به عنوان پیشرفته‌‌ترین ابزار بازار یاد کرد.وی افزود: در فاز ابتدایی قرارداد اختیار معامله برای قرارداد آتی زعفران راه‌‌اندازی خواهد شد و در ادامه این قرارداد بر روی قرارداد آتی صندوق طلا تعریف و اجرایی می‌شود؛ تعریف و اجرای این ابزار بر روی سایر دارایی‌‌ها نیز در دستور کار است و در آینده نه‌چندان دور تعریف و پیاده‌‌سازی می‌شود.آراسته درباره تاثیر تعریف این ابزار بر تعمیق بازار مالی بورس کالا گفت: تقریبا ۱۳ سال از راه‌‌اندازی معاملات مشتقه در بورس کالای ایران می‌‌گذرد و ظرف این مدت، بورس کالای ایران برنامه‌های متعددی را جهت توسعه این بازار پیاده کرده، ابزارهای مختلفی در جهت تعمیق این بازار طراحی و تعریف شده و تا حدی نیز در جذب افراد جدید به این بخش موفق بوده است.وی افزود: با توجه به نقدینگی سرگردان قابل ملاحظه در کشور اگر بورس کالا بتواند با تعریف ابزارهای جدید و متنوع، سرمایه‌های خرد را به بازار مالی و مشتقه بورس کالای ایران جذب کند، به موفقیتی بزرگ دست یافته است.
کاهش ریسک، مزیت بزرگ قراردادهای آپشن
آراسته گفت: با توجه به وجود قراردادهای آتی قوی که در شرایط کنونی در بازار مشتقه بورس کالای ایران مورد معامله قرار می‌گیرند، همچون قرارداد آتی زعفران و صندوق طلا، پیش‌‌بینی می‌کنیم که تعریف قرارداد اختیار معامله بر روی زعفران و صندوق طلا می‌تواند فعالان بیشتری را به این بازار جذب کند.
آراسته به نقش قرارداد آپشن یا اختیار معامله در پوشش ریسک اشاره کرد و افزود: قراردادهای اختیار معامله ابزاری برای پوشش ریسک بوده و تعریف این ابزار می‌تواند سرمایه‌‌گذاران ریسک‌‌گریز را نیز وارد این بازار کند. معامله در بازار آتی به دلیل وجود اهرم، ریسک بالایی دارد، اما با تعریف قرارداد اختیار معامله بر روی آن می‌توان تا حد زیادی از ریسک معاملات این بخش کاست.وی ادامه داد: در طراحی قرارداد اختیار معامله بر روی قرارداد آتی در بورس کالای ایران سعی شد این ابزار ساده و کاربردی باشد تا فعالان حقیقی و حقوقی گسترده‌‌ای بتوانند از آن استفاده کنند؛ به این ترتیب پیش‌‌بینی می‌کنیم که با راه‌‌اندازی این قرارداد از هفته‌های آینده فعالان حقیقی و حقوقی زیادی وارد این بازار شده و در عین حال امکان ورود نهادهای مالی و شرکت‌‌های سبدگردانی که عموما نقدینگی بالایی دارند نیز به این بازار میسر است.
متنوع‌‌سازی پرتفوی سرمایه‌‌گذاران
آراسته درباره چگونگی پوشش ریسک با این ابزار گفت: قرارداد مشتقه سابقه طولانی در دنیا دارد، هدف ابتدایی راه‌‌اندازی این قراردادها در دنیا نیز پوشش ریسک بوده است. افراد مختلفی وارد بازار مالی بورس کالا می‌شوند، اما به شکل کلی می‌توان فعالان این بازار را به سه دسته کلی تقسیم کرد. گروهی که نسبت به خرید قرارداد در قیمت پایین اقدام کرده و قرارداد را در نرخی بالا به فروش رسانده یا برعکس و از این رویه کسب سود می‌کنند، گروه دیگر افرادی هستند که محصولی را در اختیار داشته و وارد این بازار می‌شوند تا ریسک دارایی خود در نوسان قیمت را کاهش دهند و گروه بعد افرادی هستند که از اختلاف قیمت محصول در این ابزارها و سایر بازارهای موجود برای آن برای کسب سود استفاده کرده که در اصطلاح به آنها آربیتراژگر می‌گویند.
وی افزود: هر یک از این افراد بسته به آنکه در کدام یک از گروه‌های گفته‌شده باشند استراتژی متفاوتی را در این بازار اخذ می‌کنند. به عنوان مثال اگر معامله‌‌گری پیش‌‌بینی کند که نرخ یک محصول افزایشی است و فردی ریسک‌‌پذیر باشد، با موقعیت خرید وارد بازار آتی و قرارداد اختیار معامله می‌شود؛ اما اگر فردی همین دید صعودی را به بازار داشته باشد اما علاقه‌‌ای به پذیرش ریسک زیاد نداشته باشد می‌تواند در قرارداد آتی موقعیت خرید و در قرارداد اختیار معامله موقعیت فروش اخذ کند و به این ترتیب از ریسک تصمیم خود بکاهد. به این ترتیب تعریف قرارداد اختیار معامله بر روی معاملات آتی می‌تواند فرصت افزایش ریسک برای افراد ریسک‌‌پذیر و همچنین فرصت پوشش ریسک را برای افرادی که علاقه‌‌ای به ریسک بالا ندارند فراهم کند.
تولیدکنندگان منتظر خبر تعمیق بازار
رحمان آراسته درباره چگونگی استفاده از این ابزار در فروش مواد اولیه و محصولات صنعتی و پتروشیمی که فعالان بخش تولیدی با آن در ارتباط هستند نیز گفت: بورس کالا درصدد است تا به زودی گواهی سپرده کالایی بر روی محصولات مختلف فلزی، پتروشیمی و... را تعریف کند. پس از آن، فرصتی فراهم خواهد شد تا قراردادهای اختیار معامله بر روی گواهی‌‌های این محصولات نیز راه‌‌اندازی شود. تحقق این هدف جزو رسالت‌‌های بورس کالا برای تعمیق این بازار بوده و کمکی بزرگ به تولیدکننده و متقاضی در خرید و فروش محصول و پوشش ریسک نوسان قیمت است. در عین حال شرایط ضمان، خرید و فروش در این بازار به مراتب سهل‌‌تر از بازار فیزیکی بوده و این موضوع نیز می‌تواند به سود فعالان بخش تولید تمام شود. در عین حال بورس کالا درصدد است که صندوق‌های چند‌کالایی را نیز به زودی راه‌‌اندازی کند که تحقق این هدف نیز به تعمیق این بازار کمک می‌کند.
وی ادامه داد: در حال حاضر بورس کالا دو مجوز تاسیس صندوق چند‌کالایی دریافت کرده است؛ این صندوق‌ها می‌توانند بر پایه دارایی‌‌های متنوع از گواهی سپرده به جز طلا که نیاز به صندوقی مجزا دارد تعریف شوند. این صندوق‌ها می‌توانند برای پوشش ریسک خود نسبت به اخذ موقعیت خرید یا فروش اقدام کنند و به این ترتیب ریسک صندوق کاهش خواهد داشت. درواقع با ایجاد ابزار متنوع می‌توان ریسک بازار را برای فعالان حقوقی و حقیقی کم کرد.آراسته درباره آغاز به کار نخستین قرارداد اختیار معامله مبتنی بر قرارداد آتی نیز گفت: 21 آبان 1401 نخستین قرارداد اختیار معامله بر روی قرارداد آتی زعفران راه‌‌اندازی خواهد شد و در ادامه این قرارداد بر روی صندوق طلا راه‌‌اندازی می‌شود. البته بورس کالا درصدد است این ابزار را بر روی سایر دارایی‌‌های جذاب نیز پیاده کند و زمینه انتفاع افراد مختلف با سرمایه مختلف از این بازار را فراهم کند.
