گواهی سپرده کالایی که در عرف ادبیات مدیریت مالی با اوراق مبتنی بر کالا شناخته می‌شود، با هدف توزیع ریسک سرمایه‌گذاران و جذب سرمایه‌‌‌های جدید از ابزارهای متنوع در اختیار بازارها برای رونق و جذابیت معاملات است. در واقع، گواهی‌‌‌های سپرده کالایی پتانسیل و ظرفیت بالایی برای جذب و رونق بیشتر معاملات کالایی دارند. در معاملات بورس‌کالای ایران از ابتدای فروردین امسال تا ۲۷خرداد ۱۴۰۱ بیش از ۲۲۱میلیون اوراق مبتنی بر کالا به ارزش ۱/ ۵‌هزار میلیارد تومان دست به دست شده‌‌‌ که در بازه سه‌ماه ابتدایی امسال می‌‌‌تواند بی‌‌‌نظیر تلقی شود؛ این در حالی است که روند معاملات بازار گواهی سپرده کالایی از ابتدای فروردین تا ۲۰خرداد امسال نسبت به دوره مشابه سال گذشته از لحاظ حجم ۹۶۶‌درصد و از لحاظ ارزش ۲۳۴‌درصد افزایش داشته‌‌‌ است.

داده‌‌‌کاوی آماری، تصمیمات جدید سیاستگذاران و آشنایی بیشتر سرمایه‌گذاران با معاملات اوراق مبتنی بر کالا به‌وضوح این پیش‌بینی را برجسته می‌کند که احتمال دارد تا پایان سال از ناحیه گواهی‌‌‌های سپرده کالایی، ارزش معاملات به ۲۰‌هزار میلیارد تومان هم نزدیک شود و چه‌بسا از آن عبور کند. سال گذشته که از آبان ۱۴۰۰ با پذیرش و راه‌‌‌اندازی کالا و محصولات جدید همچون سیمان در بازار گواهی سپرده کالایی، معاملات گواهی سپرده کالا رونق گرفت، ۳۱۹میلیون اوراق مبتنی بر کالا به ارزش بیش از ۸/ ۹همت از ابتدای فروردین تا پایان اسفند ۱۴۰۰ دست به دست شد. در سه‌ماه ابتدایی امسال روی ۶محصول کشاورزی زعفران، نخود، کشمش، زیره، پسته و برنج و محصولات دیگری همچون سیمان، میلگرد، شیشه و سکه بازار اوراق مبتنی بر کالا تشکیل و معاملات آن انجام شده است. این در حالی است که به نظر می‌رسد، بورس‌کالا در نظر دارد دامنه کالا و محصولات حاضر در بازار گواهی سپرده کالایی را وسعت ببخشد و همین مساله می‌‌‌تواند پتانسیل‌‌‌های بیشتری از بازار گواهی سپرده کالا به نمایش درآورد.

همسو با برنامه توسعه‌‌‌ای بورس‌کالا، مجلس هم سال گذشته در قالب تصویب ماده لوایح بودجه ۱۴۰۱ معافیت مالیات ارزش‌افزوده معاملات ثانویه سپرده کالایی را به تصویب رساند. وزارت اقتصاد در سال‌جاری بخشنامه اجرایی آن را به سازمان امور مالیاتی محول کرده و حتی به گفته وزیر اقتصاد قرار است به‌زودی مبحث انتقال مالیات ارزش‌افزوده معاملات سپرده کالایی به زمان تحویل نهایی کالا عملیاتی شود. به این ترتیب، معاملات ثانویه گواهی سپرده کالایی و خرید و فروش آن برای کالاهای مشمول مالیات ارزش‌افزوده با معافیت مالیاتی روبه‌‌‌رو می‌شود. بنابراین تا زمانی که مشتری به‌منظور تحویل و خروج کالا به انبار مراجعه نکرده، معافیت مالیاتی دارد و صرفا از مشتری‌ای که با قصد تحویل کالا به انبار مراجعه و کالا را از انبار خارج می‌‎کند، مالیات ارزش‌افزوده اخذ می‌شود.

اگر برنامه در دستور کار بورس‌کالا در راستای توسعه دامنه پوشش کالا و محصولات‌ در بازار گواهی سپرده کالایی و مبحث معافیت مالیاتی معاملات ثانویه بازار گواهی سپرده کالایی را در نظر بگیریم، به‌راحتی می‌توان پیش‌بینی کرد که معاملات این بازار تا پایان سال‌جاری با مسیر روبه جلو و رشد قابل‌توجهی همراه شود. بررسی آماری از سال ۱۳۹۴ تاکنون نشان می‌دهد که بازار گواهی سپرده، چه از لحاظ حجمی و چه از نظر ارزشی، مسیر رو به رشد قابل قبولی را از سر گذرانده است. با این وصف دورنمای بازار گواهی‌‌‌های سپرده کالایی برای ثبت رکوردهای جدید در راستای پوشش ریسک سرمایه‌گذاران و جذب سرمایه‌‌‌های جدید، مطلوب ارزیابی می‌شود که برای قضاوت باید منتظر ماند و دید چه تصمیماتی برای بهبود مسیر این بازار اتخاذ خواهد شد.