منتفعان خروج سیمان از تالار صنعتی چه کسانی هستند؟
منتفعان خروج سیمان از بورس‌کالا
هشدار خروج سیمان از بورس کالا
خروج سیمان از قیمت‌گذاری دستوری و تعیین نرخ این محصول در بازاری شفاف و رقابتی، موضوعی بود که سال‌هاس از سوی کارشناسان اقتصادی و فعالان این صنعت پیگیری می‌شد. در این شرایط، ورود این محصول به بورس کالای ایران و فروش آن در این بازار ظرف ماه‌های اخیر، آرزوی دور و دراز تولیدکنندگان سیمان کشور را برای خروج از نرخ‌گذاری دستوری محقق کرد. درحالی سیمان تولیدی در کشور تا پیش از این از سوی وزارت صمت مورد نرخ‌گذاری دستوری قرار می‌گرفت که میزان تولید سیمان در ایران بسیار فراتر از تقاضای داخلی و صادراتی آن است؛ بنابراین خروج این محصول از فرآیند قیمت‌گذاری دستوری، چالشی در توازن عرضه و تقاضای آن به وجود نمی‌آورد، اما همچنان دست‌هایی پشت پرده از نرخ‌گذاری دستوری آن حمایت می‌کنند. با توجه به ویژگی‌های ساختاری بازار سیمان در کشور، همانند تولید فراتر از تقاضای داخلی و پراکندگی واحدهای سیمانی در جغرافیای کشور، برداشتن قیمت‌گذاری دستوری و عرضه آن در بازاری شفاف و رقابتی همچون بورس کالا می‌تواند شرایط پایدار و منصفانه قیمتی را برای این محصول به وجود آورد که همزمان سود تولیدکننده و مصرف‌کننده نهایی را به همراه داشته باشد.
با وجود این، همزمانی تقریبی ورود سیمان به بورس کالا و خبر مصوبه توقف تولید واحدهای سیمانی کشور به دلیل کمبود برق باعث شد تا التهابات قیمتی در بازار سیمان کشور رخ داده و بهای این محصول رشدی کم‌سابقه را تجربه کند. همین موضوع فرصتی را در اختیار مخالفان عرضه سیمان در بورس کالا قرار داد تا در مخالفت با این موضوع قد علم کنند. این مخالفان، ورود سیمان به بورس کالا را دلیل التهابات اخیر این بازار قلمداد کرده و معتقدند، با خروج این محصول از این بازار، التهابات هفته‌های اخیر این بازار رفع می‌شود. درواقع این افراد که ذی‌نفعان خروج سیمان از بورس کالا بودند، با وارونه جلوه دادن دلایل رشد قیمت سیمان تلاش کردند مجددا این محصول مورد قیمت‌گذاری دستوری قرار گیرد.
عموما مسوولان با هدف یا شعار کنترل قیمت‌ها سراغ نرخ‌گذاری دستوری می‌روند، اما واقعیت این است که بارها به تجربه اثبات شده، اجرای این سیاست نه‌تنها در کنترل قیمت‌ها موثر نیست، بلکه تنها به توزیع رانت و تضعیف تولیدکنندگان می‌انجامد.
البته پذیرش سیمان در بورس کالا تنها قدم ابتدایی در تنظیم منطقی این بازار است، اما سیاستگذاران این بازار نباید به این موضوع اکتفا کنند و انتظار می‌رود با تدوین شیوه‌نامه معاملاتی برای آن و تعیین مواردی همچون کف عرضه، نظارت بر متقاضیان و تعیین شیوه‌نامه‌ای درست برای تعیین قیمت پایه، ایرادات صحیح وارد بر عرضه این محصول در این بازار رفع شود. این موضوع در عین حال که به بهبود وضعیت معاملات سیمان در بورس کالا می‌انجامد، جلوی انتقادات نادرست را نیز می‌گیرد. در نهایت باید تاکید کرد، در چنین شرایطی خروج سیمان از بورس کالا نادرست‌ترین تصمیم و بازگشت به عقب تلقی می‌شود که از سویی به توزیع رانتی گسترده منجر می‌شود و از طرف دیگر، زمینه توسعه را از این صنعت گرفته و زیان عظیمی به سرمایه‌گذاران و سهامداران این واحدها وارد می‌کند.
قیمت‌گذاری دستوری مخالف قواعد اقتصادی و شرعی است
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در خصوص مزایا و معایب عرضه سیمان در بورس کالا به «دنیای اقتصاد» گفت: بهترین روش برای فروش سیمان در بازار داخل، عرضه کل محصول سیمان تولیدی در کشور در بورس کالاست. بورس کالا بازاری شفاف و رقابتی است و عرضه کل سیمان تولیدشده در کشور در این بازار، زمینه تعیین قیمت این محصول در بازاری رقابتی و عادلانه را فراهم کرده است، به‌گونه‌ای که اجحافی در حق مصرف‌کننده و تولیدکننده نشود.
غلامرضا مصباحی‌مقدم ادامه داد: عرضه بخشی از سیمان تولیدی در این بازار با برهم‌زدن تعادل میان عرضه و تقاضا باعث می‌شود، عرضه بر تقاضا برتری پیدا کند و رقابت متقاضیان برای خرید محصول، زمینه‌ساز رشد قیمتی این محصول شود. دلیل رشد بهای سیمان ظرف هفته‌های گذشته نیز عرضه ناقص سیمان در بورس کالا بود. در این شرایط بهترین راهکار، عرضه کل محصول سیمان تولیدی در بورس کالا و نه خروج آن از این بازار شفاف و رسمی و بازگشت به عقب است.
وی گفت: خروج سیمان از بورس کالا و بازگشت به روش قیمت‌گذاری دستوری به بدنه تولید این بخش آسیب می‌زند که نتایج این دست تصمیمات در سال‌های گذشته بارها دیده شده است. امیدواریم بار دیگر این موضوع تکرار نشود و شاهد حرکت رو به عقب در بخش سیمان نباشیم. میزان تولید سیمان در کشور فراتر از تقاضای داخلی بوده و از همین رو نیازی به ورود دولت به قیمت‌گذاری دستوری برای این محصول نیست؛ تنها لازم است بر بخش عرضه و تقاضای آن نظارت دقیقی شود.
مصباحی‌مقدم افزود: البته عرضه بخشی از سیمان در بورس کالا نیز به ایجاد رانت برای گروهی دیگر می‌انجامد، اما نباید به خاطر این موضوع، سیمان را از بورس خارج کرد، بلکه باید با عرضه کل این محصول در این بازار اجازه داد قیمت واقعی آن در بازاری شفاف تعیین شود.
این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه داد: در اقتصاد، اصل بر آزاد بودن قیمت‌ها و تعیین نرخ براساس مکانیزم عرضه و تقاضاست. حتی در تاریخ اسلام نیز این موضوع وجود دارد. در زمان رسول گرامی اسلام، عده‌ای به سراغ پیغمبر گرامی اسلام رفته و خواهان آن شدند که ایشان نسبت به تعیین نرخ گندم که ضروری‌ترین خوراک مردم بود، اقدام کنند. پیغمبر با این خواسته مخالفت کرده و آن را نپذیرفته و فرمودند نرخ دست خداست. مقصود این جمله پیغمبر آن است که قیمت‌ها باید در بازار و براساس میزان تولید و تقاضا تعیین شود. بنابراین دخالت در بازار، به لحاظ شرعی نیز ایراد دارد. تنها زمانی که بازار دچار بیماری‌هایی مانند انحصار، احتکار و تبانی شده باشد، دولت مجاز به مداخله و نرخ‌گذاری است.
حامیان خروج سیمان از بورس به دنبال رانت هستند
محسن علیزاده در خصوص دلایل طرفداران خروج سیمان از بورس کالا به «دنیای اقتصاد» گفت: کسانی به دنبال خروج سیمان از بورس کالا هستند که از فروش این کالا با نرخ‌گذاری دستوری و در بازاری غیرشفاف نفع می‌برند. درواقع ورود سیمان به بورس کالا رانت این گروه خاص را قطع کرده و در نتیجه در حال حاضر این افراد به دنبال آن هستند که با خروج سیمان از بورس کالا، نفع خود را تامین کنند.
نماینده مجلس شورای اسلامی ادامه داد: در روش قبلی فروش سیمان که قیمت این محصول به شکل دستوری تعیین می‌شد، کالای فروخته‌شده با این نرخ از طرف تولیدکننده با قیمت دولتی به دست مصرف‌کننده نهایی نمی‌رسید، بلکه کالا با این نرخ در اختیار سوداگران بازار قرار می‌گرفت. درحال حاضر عرضه سیمان در بورس کالا دست این عده را از این بازار قطع کرده است.
علیزاده ادامه داد: همواره به دنبال ایجاد معاملات شفاف بوده‌ایم و بورس کالا بستری برای انجام معاملات در بازاری شفاف است. هدف از ورود سیمان به بورس کالا نیز ایجاد شفافیت در معاملات این بخش است.
این نماینده مجلس شورای اسلامی ادامه داد: البته ما به‌جد دنبال آن هستیم که کل زنجیره تولید سیمان وارد بورس کالا شود.
حضور سیمان در بورس با اما و اگر
محمد طاهری درخصوص بهترین روش فروش سیمان به «دنیای اقتصاد» گفت: فروش هر محصولی اعم از سیمان، فولاد، محصولات پتروشیمی و... در بورس کالا به شرط رعایت قاعده و قانون و عرضه کل محصول در این بازار بهترین روش است، اما اگر قرار باشد بخشی از یک محصول در بورس کالا عرضه شود و بخشی دیگر در خارج از بورس به فروش برسد، نه‌تنها سودمند نیست، بلکه فساد نیز به همراه خواهد داشت.
نماینده مجلس شورای اسلامی ادامه داد: بورس کالا بازاری شفاف است که رصد معاملات در آن برای حاکمیت به‌سادگی انجام می‌شود؛ بنابراین عرضه محصول در این بازار و فروش در آن به سود حاکمیت است. اما زمانی می‌توان از مزایای فروش یک محصول در بورس کالا استفاده کرد که کل محصول عرضه‌شده در این بازار عرضه شود.
طاهری گفت: اگر قرار باشد تنها بخشی از سیمان تولیدی در کشور به بورس کالا بیاید، شاهد خواهیم بود که میزان عرضه از تقاضا کمتر شده و به این ترتیب زمینه برای تعیین قیمت به شکل غیرواقعی و رشد قیمتی در این بازار فراهم می‌شود. بنابراین اگر امکان ورود کل سیمان تولیدی در کشور به این بازار وجود ندارد، بهترین کار آن است که عرضه نصفه و نیمه این محصول در بورس کالا متوقف شده و این محصول با روش قبلی به فروش برود.
این نماینده مجلس افزود: البته قیمت‌گذاری دستوری روشی غیراصولی است و امیدواریم لازم نباشد مجددا سیمان با این روش فروخته شود، اما اگر امکان عرضه کل سیمان تولیدی در کشور در بورس کالا وجود نداشته باشد، چاره‌ای جز بازگشت به روش قبلی باقی نمی‌ماند.
