موشکافی معاملات قرارداد آتی جدید در بورس کالای ایران
نقره در تالار نقره‌ای
در حالی که ظرف هفته‌های اخیر نقره وارد فاز افزایشی در بازارهای جهانی شده و سرمایه‌گذاران استقبال گسترده‌ای از این فلز گرانبها داشتند به‌گونه‌ای که نوسانات رو به رشد نقره از طلا نیز پیشی گرفته و جای خالی معاملات این فلز گرانبها ( طلا ) در معاملات پیوسته بورس کالای ایران بیش از گذشته خودنمایی می‌کرد که خوشبختانه شاهد تعریف قراردادهای آتی روی این فلز ظرف هفته‌های گذشته بودیم تا به این ترتیب بازاری رسمی در کشور برای تعیین نرخ این فلز گرانبها شکل گیرد. هرچند که عدم تعریف گواهی سپرده کالایی روی این فلز میزان کارکرد این قراردادهای آتی را تا حدی تحت‌الشعاع قرار داده است؛ البته مسوولان بورس کالای کشور بر این باورند که با توجه به تعیین نرخ نقره در بازار جهانی و وجود بازاری سیال و قوی برای آن در داخل کشور عدم تعریف گواهی سپرده کالایی روی این فلز نمی‌تواند خللی در معاملات این فلز گرانبها به وجود آورد؛ در عین حال بورس کالای کشور تعریف گواهی سپرده کالایی نقره را با جدیت دنبال می‌کند. مبنای قیمت بازار آتی نقره، بهای جهانی این محصول بود، بنابراین دغدغه‌ای درباره کشف قیمت آن وجود نداشته است.
با توجه به مصارف نقره در بازار داخل انتظار می‌رود که متقاضیان این قراردادها تولیدکنندگان زیورآلات و سایر صنایع‌دستی نقره‌ای و مصرف‌کنندگان صنعتی و آزمایشگاهی این فلز و البته سرمایه‌گذارانی باشند که باهدف حفظ ارزش نقدینگی خود وارد این معاملات می‌شوند. همچنین خزانه یکی از بانک‌ها برای تحویل قراردادهای آتی، در نظر گرفته شده که تمامی موارد مربوط به آن از سوی بورس کالا اعلام می‌شود. برای تبیین جنبه‌های گوناگون این قراردادها «دنیای‌اقتصاد» گفت‌وگویی با علیرضا ناصرپور معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس کالای ایران داشت؛ وی در این گزارش اهداف اصلی و فرعی شکل‌گیری این بازار را شرح داد.
در ابتدای این گفت‌وگو علیرضا ناصرپور درخصوص اهداف راهاندازی معاملات آتی نقره در بورس کالای کشور به «دنیای‌اقتصاد» گفت: راهاندازی معاملات آتی روی هر کالایی از جمله نقره یک هدف اصلی و یک هدف جانبی را دنبال می‌کند. هدف اصلی راهاندازی این نوع قراردادها به منظور پوشش ریسک فعالان بازار است و هدف فرعی نیز کشف قیمت محصولات در بازاری پیوسته و شفاف است. وی ادامه داد: سالانه مقادیر قابل‌توجهی نقره در ایران مصرف می‌شود؛ بخشی از نقره مورد تقاضا در بازار داخل به مصرف تولید زیورآلات و صنایع دستی رسیده و بخش دیگر به مصارف آزمایشگاهی و صنعتی می‌رسد. با وجود حجم قابل‌توجه معاملات در این حوزه، اما بازاری رسمی و شفاف برای معامله این محصول تا به حال وجود نداشته و بخش قابل‌توجهی از این نقره از طریق مبادی غیررسمی و غیرشفاف مورد معامله قرار می‌گرفته که طبیعتا این موضوع باعث می‌شد تا کشف نرخ قابل اتکایی برای این نوع معاملات در بازار آزاد کشور وجود نداشته باشد.
ناصرپور گفت: اما با راهاندازی معاملات آتی نقره در بورس کالای ایران امکان پوشش ریسک معاملات این محصول با نوسانات نرخ در بازاری شفاف برای فعالان این بازار که عمدتا از صنف تولیدکنندگان طلا، نقره و جواهر و سایر متقاضیان صنعتی و آزمایشگاهی است فراهم می‌شود.
وی افزود: فلز نقره بسیار به نوسانات نرخ جهانی حساس بوده و همانگونه که می‌دانید این فلز گرانبها ظرف ماه‌های اخیر نوسانات قابل توجهی را در بازارهای جهانی تجربه کرده و برآورد می‌شود که این نوسانات ادامه‌دار نیز باشد، در عین حال سایر مولفه‌های داخلی تاثیرگذار بر بهای نقره نیز نوسانات متعددی دارند و بنابراین شکل‌گیری بازاری رسمی و پیوسته برای تعیین قیمت این فلز کمکی مناسب برای پوشش ریسک معاملات این بخش است.
این مقام مسوول درخصوص تعریف و معامله نقره در بازار فیزیکی بورس کالای کشور گفت: در گذشته نقره در بازار فیزیکی بورس کالای ایران پذیرش شده و عرضه‌هایی نیز در این بازار انجام شد هرچند که به معامله منجر نشده است. میزان تولید نقره در ایران بسیار محدود بوده و عمده نقره مصرفی در بازار داخل از مبادی رسمی و غیررسمی وارد کشور می‌شود؛ بنابراین گسترش معاملات این بخش در بازار فیزیکی چندان میسر نیست؛ چرا که عموما بازار فیزیکی برای کالاهای تولیدی در بازار داخل امکان گسترش دارد.
وی در ادامه به تعریف قراردادهای معامله آتی نقره در بورس کالای کشور اشاره کرد و گفت: ظرف هفته‌های اخیر با پیگیری‌های انجام شده از سوی بورس کالا قراردادهای آتی نقره برای معامله در بورس کالای کشور تعریف و معاملات آن در هفته گذشته (روز سه‌شنبه ۱۲ اسفند ماه) آغاز شد. سال‌ها از راهاندازی معاملات آتی در بورس کالای ایران می‌گذرد و به این ترتیب تقریبا ساختار این نوع معاملات برای بسیاری از فعالان بازار شفاف و روشن بوده و بعید به‌نظر می‌رسد که ابهامی در زمینه معاملات این محصول در بورس کالای کشور وجود داشته باشد. قراردادهای آتی بازاری با رقابت کامل هستند و تعداد زیادی عرضه‌کننده وخریدار در بازار وجود دارد و همین موضوع باعث افزایش استقبال از این نوع معاملات نسبت به معاملات بازار فیزیکی می‌شود. در واقع تمامی مصرف‌کنندگان نقره و هر فردی که قصد سرمایه‌گذاری در این بازار را دارد می‌تواند وارد این بازار شده و نسبت به خرید و در ادامه فروش این قراردادها اقدام کند.
محلی برای جذب نقدینگی
ناصرپور افزود: درواقع این بازار محل جذب نقدینگی سرگردان جامعه است؛ البته این موضوع جزو اهداف و مزایای جانبی شکل‌گیری این نوع معاملات به شمار می‌رود.
مدیر توسعه بازار مشتقه بورس کالای ایران درخصوص راهاندازی قراردادهای آتی بدون تعریف گواهی سپرده کالایی برای این محصول گفت: بسته به نوع محصول تعریف همزمان گواهی سپرده کالایی و قرارداد آتی می‌تواند الزامی باشد یا خیر. درخصوص کالایی مانند نقره که بازار جهانی قوی دارد و نرخ آن در بازار جهانی تعیین می‌شود و در بازار داخل نیز بازاری قوی و سیال دارد، عدم‌تعریف همزمان این دو معامله محل نگرانی و چالش نیست.
بنابراین این موضوع بسته به نوع دارایی متفاوت است و در کالایی همچون نقره لزومی برای تعریف همزمان این دو معامله یا آغاز این نوع معاملات با گواهی سپرده کالایی وجود ندارد.
وی افزود: البته بورس کالای ایران در حال رایزنی با چند بانک برای تعریف معاملات گواهی سپرده کالایی نقره نیز هست که در صورت فراهم شدن زیرساخت‌های انبارداری بانک‌ها، امکان راهاندازی معاملات گواهی سپرده کالایی نقره نیز فراهم شود. اولین و مهم‌ترین بخش برای راهاندازی گواهی سپرده کالایی، داشتن یک انبار و خزانه مناسب برای هر محصولی است که قصد راهاندازی آن وجود دارد.
مدیر توسعه بازار مشتقه بورس کالای ایران درخصوص استاندارد نقره مورد معامله در این قرارداد گفت: استاندارد کالا به‌صورت ساچمه(گرانول) مطابق استاندارد ۹۹۹ است، اما در آینده بنا به خواست متقاضیان تحویل محصول این امکان وجود دارد که بر روی همین معاملات امکان تحویل با عیارهای دیگری نیز تعریف شود به این ترتیب که با کسری مبلغی مشخص به جای این نقره، محصولی با استاندارد کمتر مانند ۹۹۲ تحویل خریدار داده شود.
