رفع ابهام از معاملات گواهی سپرده برای سایر کالاها رقم خورد
شاه کلید تعمیق بازار مالی
به عبارت ساده‌تر هرچه عمق بازارهای مالی-کالایی بیشتر باشد، شوک‌های قیمتی دامنه اثر کمتری بر بازار خواهند داشت. بنابراین طراحی و توسعه ابزارهای مالی گوناگون به ویژه امکان بهره بردن از اوراق سپرده کالایی برای کالاهای موجود، به تولیدکنندگان و خریداران کمک می‌کند که در طول دوره‌های بحران، آسیب کمتری را متحمل شوند. گواهی سپرده کالایی یکی از مهم‌ترین ابزارهایی است که از طرف کارشناسان مود توجه قرار گرفته است. در صورت به کارگیری همه‌جانبه این گواهی برای عموم کالاهای مورد معامله در بورس کالا، نه تنها می‌توان از ریسک ناشی از کمبود نقدینگی و مواد اولیه جلوگیری کرد بلکه می‌توان ابزارهای بیشتری بر بستر آن راه‌اندازی کرد. تا جایی که این ابزار کارآمد را به‌عنوان مادر سایر ابزارهای مالی معرفی می‌کنند که امکان راه‌اندازی ابزارهای دیگری نظیر قراردادهای آتی و صندوق‌های کالایی روی آن وجود دارد.
«دنیای اقتصاد» در گفت‌وگو با دکتر علیرضا ناصرپور، معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس کالای ایران به جزئیات راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده برای سایر کالاهایی که مشمول مالیات ارزش افزوده می‌شوند، پرداخته است. در ادامه متن این گفت‌وگو را می‌خوانید.
دکتر ناصرپور گفت: ابزار گواهی سپرده کالایی مثل تمام ابزارهای مالی دیگر که به تصویب شورای عالی بورس رسیده‌اند و ذیل ابزارهای بند ۲۴ ماده ۱ قانون بازار اوراق بهادار به‌عنوان یک ابزار مالی شناخته شده‌اند، مشمول معافیت‌های مالیاتی مقرر در قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی هستند. بنابراین در این حوزه ابهامی وجود ندارد که گواهی سپرده کالایی هم در حوزه معاملات آن، یعنی درآمدهای ناشی از دادوستدهای گواهی سپرده کالایی که معاف از مالیات بر درآمد هستند و هم خود معاملات گواهی سپرده کالایی معاف از مالیات ارزش افزوده هستند.
ابزار گواهی سپرده کالایی اصطلاحا ابزار هیبریدی است، یعنی یک ابزار ترکیبی به شمار می‌رود. یعنی کالایی داریم که به یک ابزار مالی به نام گواهی سپرده کالایی تبدیل می‌شود و پس از آن یعنی هنگامی که کالا از انبار ترخیص شد، مجددا به کالا تبدیل می‌شود. از این جهت یکسری ابهامات در فرآیند انتقال اعتبار مالیات ارزش افزوده در معاملات گواهی سپرده کالایی بروز می‌کند. یعنی ابهامی به وجود می‌آید که برای خریدار ابتدای زنجیره گواهی سپرده کالایی که مالیات ارزش افزوده را پرداخت می‌کند، اعتبار مالیاتی ایجاد می‌شود. اما در مرحله بعدی که این اعتبار مالیاتی روی قیمت معاملات گواهی سپرده کالایی منتقل می‌شود، اینکه این اعتبار در پایان زنجیره چگونه به نفر آخر منتقل شود، مشخص نبود. بنابراین ابهامی بود که همواره برای این بحث وجود داشت و مدت زمان زیادی این موضوع از سوی بورس کالا مورد پیگیری قرار گرفت. تا این ابهامات حل شود. البته در این راستا با سازمان امور مالیاتی به تفاهم رسیدیم و سازوکار اجرایی قابل قبولی هم برای آن در نظر گرفته شد.
اخیرا با پیگیرهایی که وزارت امور اقتصادی و دارایی به همراه سازمان بورس انجام دادند، به‌طور خاص از طریق پیگیری‌هایی که از طریق معاونت اقتصادی وزارت اقتصاد صورت گرفت این موضوع مجددا مورد پیگیری قرار گرفت. در نهایت با همکاری خوب و سازنده سازمان امور مالیاتی این سازوکار و روشی که برای موضوع انتقال اعتبار مالیاتی در نظر گرفته شد، مورد تایید این سازمان قرار گرفت.
البته یکسری اقدامات اجرایی هنوز هم نیاز است که طبیعتا این تاییدهای صورت گرفته باید در قالب بخش‌نامه به سایر بخش‌ها در سازمان امور مالیاتی باید ابلاغ شود، تا قابلیت اجرایی پیدا کند. این موارد مربوط به فرآیندهای اجرایی است که امیدواریم با پیگیری‌های صورت گرفته در آینده نزدیک محقق شود.
بنابراین با توجه به کلیت این مساله، عملا معاملات گواهی سپرده کالایی تا به امروز عمدتا در مورد کالاهایی بود که در واقع مالیات ارزش افزوده روی آنها وجود نداشت؛ همچون محصولات کشاورزی و سکه طلا. از این پس این محدودیت مرتفع شده و امکان توسعه معاملات گواهی سپرده کالایی برای سایر حوزه‌ها فراهم خواهد شد و می‌توان در کالاهای دیگر نیز از ابزار گواهی سپرده کالایی بهره برد.
در حال حاضر رایزنی با برخی از شرکت‌های تولیدکننده محصولاتی نظیر قیر از سوی بورس کالا آغاز شده است. حتی پذیرش برخی انبارهای آنها شروع شده است. به موازات راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده، بحث معاملات ثانویه نیز در دست بررسی است و در کنار هم پیگیری می‌شود. از این‌رو، روی کالاهای مختلف این بررسی‌ها انجام شده است. بنابراین به نظر نمی‌رسد که به مدت زمان زیادی جهت اجرایی شدن نیاز باشد و تا مرحله اجرایی شدن این ابزار مالی روی سایر دارایی‌ها چالش جدی نخواهیم داشت.
واقعیت این است که در حوزه گواهی سپرده کالایی، موضوع اصلی پذیرش انبار مناسب است. زیرا باید یک انبار مناسب با تمام ویژگی‌های مورد تایید بورس کالا وجود داشته باشد تا بتواند مورد پذیرش قرار بگیرد. بنابراین این مساله مهمی است که اگر انبار با شرایط مناسب آن فراهم باشد، بخش عظیمی از راه طی شده است.
شاید بتوان یکی از مسیرهای اصلی و کلیدی برای توسعه شرکت بورس کالای ایران را از بستر گواهی سپرده کالایی دانست. از این رو برای سال آینده می‌توان چشم‌انداز خوبی را برای بورس کالا متصور بود. بنابراین سال آینده عمده تمرکز توسعه‌ای بورس کالا در حوزه گواهی سپرده کالایی خواهد بود. زیرا پس از مرتفع شدن ابهامات این مساله، عمدتا محصولات صنعتی و معدنی و محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی مورد توجه قرار می‌گیرند تا چند کالای مناسب که قابلیت عرضه از طریق بازار گواهی سپرده کالایی را دارند، وارد این بازار شوند. البته قرار بر این نیست که تمام محصولات صنعتی و معدنی، پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی به این بازار وارد شوند و برای آنها گواهی سپرده منتشر شود، چرا که این کار منطقی نیست. زیرا علاوه بر موضوع پذیرش انبار یکسری الزامات مربوط به بازار کالاها نیز باید فراهم باشد تا بتوان روی آن گواهی سپرده کالایی منتشر کرد. در این صورت می‌توان کالاهایی با قابلیت مورد نظر را انتخاب کرد و در این بازار مورد پذیرش قرار داد.
