این عوامل به‌عنوان سرعت‌گیرهای اصلی برای استمرار رشد نرخ شاخص تولیدات صنعتی به شمار می‌روند که در داده‌های ماه گذشته خودنمایی می‌کنند. به‌طوری که میزان رشد تولیدات صنعتی در آبان به نسبت مهرماه سال‌جاری محدود بود که در صورت تداوم، کاهش حجم تولید در زنجیره تولیدی صنایع پتروشیمیایی را ترسیم می‌کند. بروز شرایط رکود تورمی بارها و بارها مورد توجه اصحاب رسانه و کارشناسان این صنعت قرار گرفت و ردپای آن را می‌توان در نرخ‌های رشد ماه گذشته نسبت به ماه‌های قبل رهگیری کرد. بنابراین بی‌توجهی به رویکردهای نجات بخش این صنعت برای برون‌رفت از این شرایط می‌تواند حیات صنایع را به مخاطره بیندازد. البته رشد تدریجی حجم معاملات در آذر خوش‌بینی را به این بازار تزریق کرد که با تقلیل شرایط رکود تورمی فرآیند برون‌رفت از این مرحله را تسهیل می‌کند. اما نمی‌توان از حمایت‌های قیمتی و بهره بردن از سازوکارهای مدیریتی در جهت حمایت از تولیدات صنایع چشم‌پوشی کرد؛ زیرا اهرمی موثر برای رشد حجم معاملات به شمار می‌رود.

  تولیدات صنعتی در آبان ماه افزایش یافت

شاخص تولید صنعتی آبان‌ماه سال‌جاری توسط پژوهشکده پولی و بانکی منتشر شد. طبق این گزارش که مبتنی بر داده‌های منتشره از سوی ۲۴۰ شرکت منتخب بورسی است و بیش از نیمی از تولیدات کشور را در اختیار دارد، رشد شاخص تولیدات صنعتی نسبت به مهرماه سال‌جاری اندکی افزایش یافته است. بر این اساس شاخص تولید صنعتی که مبتنی بر سال پایه ۱۳۹۵ محاسبه شده، در آبان‌ماه امسال به رقم ۷/ ۱۰۳ واحد رسیده که حکایت از رشد ۹/ ۶درصدی نسبت به مهرماه دارد. بررسی این شاخص نشان می‌دهد که روند بهبود رشد تولید صنعتی از اردیبهشت سال‌جاری آغاز شده و تا ماه گذشته یعنی آبان‌ماه تداوم یافته است. همان‌طور که در گزارش‌های پیشین «دنیای‌اقتصاد» به رویکردهای خروج از شرایط رکود تورمی پرداخته شد، یکی از مهم‌ترین محرک‌های برون‌رفت از این شرایط، حفظ جریان تولید مولد در کشور است، هرچند که این میزان اندک باشد. در تئوری‌های موجود افراد ایجاد‌کننده جریان اقتصادی می‌توانند خود را از شرایط رکود تورمی محفوظ بدارند. به عبارت ساده‌تر برای برون‌رفت از شرایط رکود تورمی لازم است که جریان اقتصادی را، حتی به‌صورت محدود تداوم بخشید و برای فراهم آوردن زمینه‌های لازم به منظور دستیابی به رشد اقتصادی آهسته و پیوسته، لازم است که به هر طریق ممکن مانع توقف تولید شد. اینکه شاخص تولیدات صنعتی در آبان‌ماه نیز روند افزایشی خود را حفظ کرده، نشانه خوبی برای حفظ جریان تولید اقتصادی است که در صورت استمرار آن راه برون‌رفت از وضعیت رکود تورمی هموار می‌شود.

  صنایع لاستیک و پلاستیک صدرنشینی را از آن خود کردند

رشد تولید صنعتی محصولات پتروشیمی از مردادماه روند افزایشی خود را آغاز و تا آبان‌ماه این روند را حفظ کرده است. به‌طوری که این میزان رشد در ماه‌های اخیر بسیار قابل‌توجه ارزیابی می‌شود، آن هم در شرایطی که در تیرماه رشد تولیدات صنعت پتروشیمی منفی ۵/ ۵ درصد به ثبت رسید اما یک ماه بعد یعنی در مرداد به محدوده صفر رسید. پس از آن در شهریور رشد مثبت را تجربه کرد و در آبان‌ نرخ رشد تولیدات این صنایع نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ۸/ ۵ درصد رسید که یکی از مهم‌ترین محرک‌های تداوم روند صعودی شاخص کل تولیدات صنعتی در چندماهه اخیر به شمار می‌رود. صنعت لاستیک و پلاستیک در آبان نیز همچون مهرماه بر صدر قرار گرفت و با ثبت ۹/ ۲۳ درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال گذشته، تولیدات در این صنعت بیشترین میزان نرخ رشد را در میان صنایع مورد بررسی از آن خود کرد. این در حالی است که مهرماه نیز این گروه با رشد ۲۵ درصدی صدرنشین گروه‌های صنعتی این ماه بود.

  صنایع پتروشیمیایی با بیشترین تاثیر در شاخص کل

بررسی ضریب اهمیت صنایع منتخب در محاسبه شاخص کل تولیدات صنعتی نشان می‌دهد که صنایع پتروشیمیایی بیشترین ضریب اهمیت را در بین سایر گروه‌های صنعتی به خود اختصاص داده‌اند. باتوجه به آنکه صنایع پتروشیمی از مردادماه سال‌جاری روند افزایشی تولید را حفظ کرده‌اند، ضریب ۱/ ۲۸ درصدی، تاثیر بسزایی در میزان رشد تولیدات صنعتی طی چند ماه اخیر داشته است.

  تداوم کاهش موجودی انبار

بررسی تغییرات موجودی انبار گواه خوبی از وضعیت بازار و تقاضا به شمار می‌رود. منظور از تغییر در موجودی انبار، تفاوت میان تولید و فروش است که اگر رشد تولید بیشتر از میزان فروش باشد، موجودی انبار در آن دوره ارتقا می‌یابد و اگر رشد تولید کمتر از رشد فروش باشد، موجودی انبار کاهش یافته است. به گزارش پژوهشکده پولی و بانکی موجودی انبار صنایع شیمیایی طی یک سال منتهی به آبان با افت اندک ۷/ ۲ درصدی همراه شده است اما داده‌های سه‌ماهه نشان می‌دهد که میزان تغییر در موجودی انبار این صنایع با کاهش محسوسی همراه شده است. به‌طوری که افت ۴/ ۷ درصدی را به ثبت رسانده است. کاهش موجودی انبار در آبان نیز تداوم یافت و به میزان منفی ۲/ ۸ درصد رسید. این در حالی است که صنایع شیمیایی با وجود تداوم رشد تولیدات خود در آبان، افت محسوسی را در موجودی انبارها تجربه کرده است. از جمله دلایل این موضوع را می‌توان بالاتر بودن میزان فروش نسبت به افزایش تولید در این ماه دانست. این موارد داده‌های اثرگذاری تلقی می‌شوند که دورنمای تولید محصولات پتروشیمیایی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند.

  داده‌های برجسته بورس کالا همسو با شاخص تولیدات صنعتی

هنگامی که به داده‌های اثر‌گذار محصولات پتروشیمیایی در معاملات بورس کالا در کنار شاخص تولیدات صنعتی منتشره از سوی پژوهشکده پولی و بانکی می‌نگریم، بروز شرایط رکود تورمی در معاملات آبان ماه برجسته می‌شود. افت بی‌سابقه حجم معاملات محصولات پلیمری و شیمیایی در این ماه رخ داد که پیامد این کاهش بی‌بدلیل در حجم معاملات، سیگنالی از رکود تورمی به شمار می‌رود و می‌تواند برای ماه‌های آینده ریسک کاهش حجم تولید را در پی داشته باشد.

حجم معاملات محصولات پلیمری بورس کالا در آبان سال‌جاری با افت ۳۰ درصدی نسبت به ماه مشابه سال گذشته همراه شد که به میزان ۱۹۲ هزار و ۱۸۳ تن ثبت شد. این ارقام به وضوح شرایط رکود تورمی را به تصویر می‌کشند. بنابراین دادوستدهای صنایع پتروشیمیایی در بورس کالا در آبان با افت محسوسی همراه شد که ورود به فاز رکود تورمی را در این ماه نشان می‌دهد. به‌رغم این مطلب در آذرماه جرقه‌های رشد حجم معاملات دیده شد که به نوعی سعی در جبران افت دادوستدها داشت. این جبران به میزانی است که توانسته حجم معاملات را به ارقام متوسط نیمه ابتدایی سال‌جاری نزدیک کند. البته این‌گونه تغییر فازها و بروز شرایط رکود تورمی هشداری برای صنعت است که به‌طور مستقیم بر حجم تولیدات آنها خدشه وارد می‌کند و در صورت پیاده‌سازی سیاست‌های مدیریتی کوتاه‌مدت، این شرایط می‌تواند شکننده باشد و مجددا در این بازار نمایان شود.

رشد تدریجی حجم معاملات در آذرماه تاحدودی نگرانی‌های سابق را کاهش داد؛ زیرا مجموعه سازوکارهای بازاری به میدان آمده و سعی کردند تا با اثرگذاری خود بر حجم معاملات به تدریج آن را افزایش دهند. تداوم رشد حجم معاملات در آذرماه و کاهش افت میزان دادوستدها به نوعی سقوط حجم معاملات محصولات پتروشیمیایی در آبان را جبران کرد.

در کنار این موارد می‌توان به رشد قیمت‌های پایه که چندی است به واسطه رشد بهای قیمت‌های جهانی رخ داده اشاره کرد؛ به نظر می‌رسد به اهرمی برای تحریک تقاضا در این بازار بدل شده و از انتظارات کاهشی در بین اهالی بازار تا حد زیادی کاسته است. از این رو به فرضیه تسهیل‌شدن شرایط ‌گذار از وضعیت رکود تورمی قوت می‌بخشد. برآیند داده‌های موجود گرچه تداعی‌کننده تغییر فاز زیرپوستی به سمت شرایط رکود تورمی است اما می‌توان امیدوار بود که استمرار رشد حجم معاملات بتواند از وخامت اوضاع بکاهد.