رشد قیمت پایه لوب کات در بورس‌کالا موجب شد
فشار قیمتی بر صنعت روانکار
رشد قیمت پایه لوب کات یکی از پارامترهای مهم در این صنعت است آن هم در شرایطی که ماده اولیه مهمی در صنعت روانکار محسوب شده و می‌توان گفت بهای این کالا مهم‌ترین پارامتر قیمتی در بازار و زنجیره تولید روغن موتور در کشور محسوب می‌شود. این درحالی است که قیمت لوب کات برای پالایشگاه‌های تولیدکننده نیز از اهمیت بالایی برخوردار بوده اگرچه تمرکز اصلی بسیاری از پالایشگاه‌ها به‌صورت مستقیم به گروهی از کالاها تعلق دارد. افزایش بهای لوب کات موجب شد تا تولید روغن موتور بعضا با حاشیه‌هایی همراه شود که در نهایت به خبرهای مهمی درخصوص رشد قیمت‌ها منتهی شد.
وضعیت نرخ‌گذاری لوب کات
لوب‌کات یکی از مشتقات نفت‌خام بوده که در تولید روغن پایه به‌کار می‌رود. این محصول به دو گروه لوب‌کات سبک و سنگین طبقه‌بندی می‌شود که لوب‌کات سنگین برای تولید روغن موتورهای سنگین و لوب‌کات سبک برای انواع دیگر روغن موتور استفاده می‌شود. میزان تولید لوب کات در کشور بیشتر از نیاز داخل بوده و این محصول در پالایشگاه‌های روغن‌سازی به روغن پایه تبدیل می‌شود. بخشی از این روغن پایه داخل کشور به روغن موتور تبدیل شده و مابقی نیز صادر می‌شود.
لوب‌کات محصول تولیدی پالایشگاه نفت بوده و این محصول به‌صورت هفتگی در بورس‌کالا عرضه می‌شود. بهای پایه آن نیز براساس میانگین جهانی نرخ فروش دو هفته قبل HSFO (نفت کوره سولفور بالا) در ضریبی مشخص (۹/ .×۱۵/ ۱) با احتساب میانگین نرخ ارز نیمایی تعیین می‌شود. نوسان‌های بی‌سابقه بهای جهانی نفت‌خام باعث شده تا بهای پایه این محصول برخلاف اغلب کالاهای عرضه شده در بورس‌کالای کشور به‌صورت دو هفته یک‌بار تعیین شود.
از آنجا که میزان عرضه و تقاضا برای لوب کات در بورس‌کالا منطبق با یکدیگر است، عموما معاملات این محصول بدون رقابت یا با رقابت اندکی و نزدیک به نرخ پایه انجام می‌شود. قیمت پایه لوب کات سنگین در رینگ معاملاتی بورس‌کالا از نیمه فروردین امسال تا نیمه آبان افزایش ۱۶۹ درصدی داشته و از ۲ هزار و ۵۷۰ تومان به ۶ هزار و ۹۲۰ تومان رسیده است.با توجه به سقوط بهای جهانی نفت با شیوع ویروس کرونا در ماه‌های ابتدایی سال ۲۰۲۰، نرخ این محصول در بورس‌کالای کشور نیز در فروردین امسال درحداقل قیمتی قرار داشت؛ با ورود بهای جهانی نفت به فاز افزایشی از اواخر بهار امسال، نرخ مشتقات نفتی نیز در دنیا بالا رفت، در همین زمان نوسان نرخ ارز نیز در کشور شدت گرفت و از نیمه تابستان امسال شاهد افزایش قابل توجه بهای ارز نیمایی نیز بودیم. همزمانی این دو عامل باعث شد تا نرخ لوب کات در نیمه پاییز امسال به حداکثر قیمت خود برسد.
مقایسه بهای پایه لوب کات سنگین در نیمه آبان امسال نسبت به آبان سال قبل حاکی از آن است که بهای پایه این محصول ظرف این‌مدت افزایش ۹۳ درصدی داشته و از ۳ هزار و ۵۸۰ تومان به ۶ هزار و ۹۲۰ تومان رسیده است.
قیمت پایه لوب کات سبک در رینگ معاملاتی بورس‌کالا از نیمه اردیبهشت تا نیمه آبان امسال افزایش ۱۶۵ درصدی را تجربه کرده به‌گونه‌ای‌که نرخ پایه این محصول از ۲ هزار و ۶۴۰ تومان به ۷ هزار تومان در هفته دوم آبان رسیده است. درحالی نرخ پایه این محصول ظرف این مدت افزایش ۱۶۵ درصدی را تجربه کرده که نرخ ارز نیمایی افزایش حدود ۱۰۸ درصدی داشته است، بنابراین افزایش نرخ جهانی نیز عامل مهم تاثیرگذار در افزایش بهای این محصول در بورس‌کالای کشور بوده است. البته لوب کات در فروردین و اردیبهشت امسال نرخی به مراتب کمتر از بهای این محصول نسبت به سال ۹۸ داشت که علت اصلی این موضوع نیز افت بهای جهانی نفت در این زمان و کاهش نرخ‌های جهانی بود.
بهای پایه لوب کات سبک در نیمه آبان سال گذشته ۳ هزار و ۶۰۰ تومان بوده است، به این ترتیب نرخ این محصول در این رینگ ظرف‌مدت یک سال افزایش ۹۴ درصدی داشته است. از آنجا که لوب‌کات ماده اولیه مصرفی در تولید روغن موتور به‌شمار می‌رود، باتوجه به این رشد قیمتی، افزایش در بهای محصولات تولیدی در این بخش خواسته‌ای بحق از سوی تولیدکنندگان روغن موتور تلقی می‌شود. درپی درخواست‌های مکرر تولیدکنندگان این حوزه مبنی بر مجوز افزایش قیمت، در روزهای گذشته اخباری مبنی بر صدور افزایش قیمت در روغن موتور تا ۵۴ درصد برای روغن موتور دیزلی و افزایش ۴۰ درصدی در بهای روغن موتور بنزینی منتشر شد، هرچند که تا زمان تنظیم این گزارش ابلاغیه‌ای در این خصوص برای تولیدکننده صادر نشده اگرچه بحث‌های بسیاری صورت گرفته است.
به نام حمایت از مصرف‌کننده
محمد رستمی، کارشناس صنعت و بازار روانکارها درخصوص نحوه تعیین قیمت روغن موتور و میزان افزایش درنظر گرفته شده برای این محصولات به «دنیای‌اقتصاد» گفت: درحالی که مدت‌هاست تولیدکنندگان روغن موتور، مواد اولیه خود را براساس نرخ ارز نیمایی و بهای جهانی خریداری کرده و دولت نیز هیچ یارانه‌ای به این بخش نمی‌دهد، اما همچنان قیمت‌گذاری دستوری در کالاهای تولیدی این بخش وجود دارد. همین موضوع نیز باعث شده که دولت اجازه افزایش قیمت حداقلی را نیز به تولیدکنندگان انواع روغن موتور ندهد. چنین تناقض رفتاری تنها با توجیه کنترل قیمت‌ها در بخش مصرف و کنترل بازار از سوی دولت صورت می‌گیرد. اما واقعیت آن است که بازار چندان به این دستورات توجهی ندارد. به گونه‌ای که ظرف هفته‌های گذشته به‌صورت خودجوش بهای انواع روغن موتور در بازار با افزایش روبه‌رو شده اما واسطه‌ها منتفعین این افزایش قیمت بوده‌اند.
وی ادامه داد: آخرین افزایش قیمت در نرخ روغن موتور مربوط به ۱۸ اردیبهشت سال ۹۸ بود، در آن برهه زمانی نرخ پایه لوب‌کات ۴ هزار و ۲۰۰ تومان بود و نرخ ارز نیز در کانال ۹ هزار تومان قرار داشت. با گذشت حدود یک سال و نیم از سویی بهای پایه لوب‌کات به ۷ هزار تومان و نرخ ارز نیز در همین‌مدت به ۲۷ هزار تومان رسیده است؛ بنابراین انتظار می‌رفت که دولت زودتر نسبت به بالا‌بردن نرخ فروش روغن‌موتور اقدام کند.
نرخ‌گذاری دستوری به تضعیف تولید می‌انجامد
رستمی گفت: در روزهای گذشته خبری مبنی بر مجوز افزایش قیمت ۵۳ درصدی برای روغن موتور دیزلی و افزایش ۴۰درصدی در بهای روغن‌موتور بنزینی منتشر شد. البته ابلاغیه رسمی در این زمینه صادر نشده است. اغلب تولیدکنندگان نیز میزان مجوز افزایش قیمت را کافی نمی‌دانند. در روغن‌موتور دیزلی با توجه به بیشتر بودن میزان نیاز به مواد افزودنی وارداتی انتظار می‌رود که با افزایش محسوس قیمت موافقت شود و در روغن موتور بنزینی نیز افزایش ۵۰ تا ۶۰ درصدی رضایت بخش بوده است. هرچند که اخبار منتشر‌شده حاکی از آن است که میزان رشد قیمت توافق‌شده تطابقی با شرایط بازار ندارد.
وی در ادامه توزیع نامناسب سود در بخش‌های مختلف زنجیره تولید را معضل بعدی در این بخش دانست و گفت: متاسفانه دولت سود مناسبی را برای بخش‌های مختلف این زنجیره تعیین نمی‌کند. به‌عنوان مثال سود در بخش عمده‌فروشی ۳درصد درنظر گرفته شده است، درحالی که سود ۲ درصد نیز برای این بخش کفایت می‌کند، در این حال میزان سود در بخش خرده‌فروشی ۱۲درصد تعیین شده که این رقم برای خرده‌فروشی میزانی پایین تلقی می‌شود. به‌عنوان نمونه در حوزه محصولات پرفروش خوراکی همانند محصولات لبنی سود خرده‌فروشی ۲۰درصد تعیین می‌شود؛ چنین درصدی برای فروشنده نهایی روغن‌موتور منطقی است. اما زمانی که سود در این بخش کمتر از حد معقول و عرف تعیین می‌شود باعث می‌شود که فروش روغن تقلبی، رشد قیمت بدون‌مجوز و... رواج پیدا کند. این موضوع در حال‌حاضر در بازار روغن موتور کشور رواج پیدا کرده که شاید نتیجه تصمیم‌گیری نادرست باشد.محمد رستمی افزود: به این ترتیب نه‌تنها سیاست‌های حمایتی از مصرف‌کننده بی‌نتیجه مانده که این نحوه سیاست‌گذاری به زیان تولیدکننده نیز تمام شده است. اجبار به فروش محصولی با ضرر باعث می‌شود که تمایل تولیدکننده به افزایش تولید و توسعه بازار از میان برود و دیگر انگیزه و سرمایه‌ای برای بهبود فنی و توسعه زیرساخت تولید وجود نداشته باشد. این موضوع در میان و بلند‌مدت تنها به زیان تولیدکننده نبوده و ضرر مصرف‌کننده را نیز به‌دنبال دارد.
استمرار نوسان در بازار لوب‌کات
این کارشناس صنعت و بازار روانکارها درخصوص روند تغییر قیمت لوب‌کات در ۲ماه اخیر نیز گفت: قیمت ارز نیمایی و میانگین جهانی HSFO فوب خلیج‌فارس دو عامل تاثیرگذار در تعیین نرخ پایه لوب‌کات در بورس‌کالا هستند. بررسی روند تغییر نرخ پایه لوب‌کات در بورس‌کالا حاکی از آن است که بهای پایه این محصول از هفته پایانی شهریور وارد فاز کاهشی شد که این روند کاهشی تا نیمه مهر ماه نیز ادامه یافت. وی ادامه داد: علت کاهش ۲هفته‌ای نرخ لوب‌کات در نیمه مهر ماه را باید در بهای HSFO جهانی در دو هفته قبل از اعلام قیمت پایه و نرخ ارز نیمایی جست‌وجو کرد. بهای جهانی HSFO در ۲هفته ابتدایی شهریور ماه در اوج قیمت ۳ماه خود قرار داشت، در این زمان نرخ ارز نیمایی نیز در کانال ۲۲ هزار تومان قرار داشت و همین موضوع باعث شد تا نرخ پایه لوب‌کات در بورس‌کالا در هفته پایانی شهریور ماه به اوج قیمتی خود ظرف ۷ ماه ابتدایی امسال برسد.
وی افزود: از نیمه شهریور بهای جهانی HSFO متاثر از تغییرات جهانی نرخ نفت وارد مسیر نزولی شد و در ۱۹ شهریور ماه به رقم ۳۴ دلار و ۸۴ سنت (در هر بشکه) نیز رسید، اگرچه در روزهای بعد بهای این محصول در بازارهای جهانی اندکی افزایش داشت اما میزان رشد ایجادشده اندک بود و در نهایت در اواخر شهریور ماه بهای هر بشکه HSFO به ۳۶ دلار و ۹۳ سنت رسید. نرخ ارز نیمایی نیز در نیمه دوم شهریور همچنان در کانال ۲۲ هزار تومان قرار داشت و این دو موضوع باعث شدند تا بهای پایه لوب‌کات در بورس‌کالا از هفته آخر شهریور ماه وارد فاز کاهشی شود که این روند کاهشی قیمت تا نیمه مهر ماه ادامه یافت. رستمی گفت: تا نیمه مهرماه بهای جهانی HSFO تقریبا ثابت و تنها با اندکی رشد همراه بود، اما بالا‌رفتن نرخ ارز نیمایی عامل افزایش بهای پایه لوب‌کات از نیمه مهرماه در بورس‌کالای کشور شد به‌گونه‌ای که نرخ پایه این محصول در رینگ معاملاتی بورس‌کالا به رکورد قیمتی ۶ هزار تومان رسید.
قیمت جهانی HSFO در نیمه مهر ماه به بالای ۳۸ دلار در هر بشکه رسید، روند مستمر نرخ ارز نیمایی نیز ظرف همین‌مدت در کشور ادامه یافت و شاهد تجربه ارز نیمایی در کانال ۲۷ هزار تومان بودیم؛ این دو موضوع دست‌به‌دست یکدیگر داده و باعث شدند تا بهای پایه تولید روغن‌موتور در رینگ بورس‌کالا در نیمه اول آبان ماه به رکورد قیمتی ۷ هزار تومان برسد.
محمد رستمی در زمینه وضعیت عرضه و تقاضا در معاملات لوب‌کات در بورس‌کالا گفت: مصرف‌کننده‌های لوب‌کات در کشور مشخص و محدود هستند و همین موضوع نیز باعث می‌شود که این بازار با تقاضای هیجانی روبه‌رو نشود. البته هریک از خریداران این محصول برآورد قیمتی از نرخ این محصول داشته و بر همین اساس نیز خرید مواد اولیه خود را جلو انداخته با به تعویق می‌اندازند. در واقع تغییر در میزان تقاضا برای این بازار به علت تغییر در موجودی مواداولیه صنایع مصرف‌کننده به‌وجود می‌آید بنابراین معاملات لوب‌کات شاهد جابه‌جایی زمانی در تقاضا بوده اما این معاملات چندان اسیر هیجانات بازار نیستند.
این کارشناس صنعت و بازار روانکارها درخصوص آینده این بازار گفت: هرگونه پیش‌بینی از آینده قیمتی این محصول در بورس‌کالای کشور باید مبتنی بر دو پارامتر نرخ ارز و نوسان در بهای جهانی HSFO باشد. از آنجا که نرخ جهانی HSFO وابسته به نوسان در بازار نفت است، نتیجه انتخابات ایالات‌متحده آمریکا می‌تواند در بهای این محصول اثرگذار شود.
رستمی گفت: توجه ترامپ به تولید نفت شیل، موضوعی مهم در کاهش بهای جهانی نفت بود، اما اگر بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور ایالات‌متحده انتخاب شود، تولید نفت شیل به مرور زمان کاهش پیدا کرده و این موضوع می‌تواند رشد بهای جهانی نفت را به‌دنبال داشته باشد؛ اما این موضوع زمان‌بر است و در کوتاه‌مدت نمی‌توان روی آن حساب باز کرد. البته بازار نفت مقاومت سنگینی در برابر هرگونه جهش قیمتی دارد و بازگشت نرخ آن به بالای ۶۵ دلار دور از انتظار است.
وی افزود: اما برآورد قیمت این محصول در بازار ایران متفاوت است چراکه نتیجه انتخابات آمریکا در نرخ ارز ایران تاثیرگذار خواهد بود. با انتخاب جو بایدن، حداقل به لحاظ روانی شاهد کاهش نرخ ارز خواهیم بود که این موضوع در تقابل با افزایش بهای جهانی نفت و HSFO عمل خواهد کرد. اما با پیروزی ترامپ، باید منتظر استمرار نوسان نرخ ارز در کشور بود و همین موضوع نیز عاملی مهم در تعیین قیمت لوب‌کات در کشور خواهد شد.
