به‌رغم انتقادات رسانه‌ها طرح جنجالی قیر رایگان تصویب شد
طرح قیر تهاتری یا همان قیر رایگان بالاخره به تصویب نمایندگان مجلس رسید؛ طرحی که بارها در سال‌های گذشته به دلیل شائبه‌ها و مشکلات آن یا رد شده یا به حاشیه رانده شده بود. این مصوبه نشان داد که این بار هم، رسانه‌ها هرچقدر گفتند باز هم برای اغلب نمایندگان اهمیتی نداشت آن‌هم در شرایطی که طبق معمول حمایت از اقشار ضعیف دلیل اصلی تصویب این طرح عنوان شده است تا شاید به کمک سیاهی قیر، زندگی اقشار ضعیف جامعه با روشنی بیشتری همراه شود. قرار است با این طرح؛ جاده‌های روستایی بیشتری احداث شود و آسفالت حاشیه شهرها بهبود یابد. بر اساس اظهارات موافقان این طرح، در طرح مذکور ۲ میلیون تن قیر رایگان در نظر گرفته شده که از محل خوراک تامینی به پالایشگاه‌ها تامین می‌شود. به عبارت ساده‌تر قرار است در ازای خوراک تحویلی به پالایشگاه‌ها، وکیوم باتوم یا همان ماده اولیه تولید قیر تحویل گرفته شده و به ازای آن حواله قیر از سوی وزارت راه و شهرسازی برای پیمانکاران صادر شود.
به عبارت دقیق‌تر، یک تجربه قدیمی باز هم با تصویب نمایندگان به قانون تبدیل شد تا در نهایت یکی از طرح‌های جنجالی در سال‌های گذشته در مجلس، باز هم به تصویب برسد. طرحی که گویی دنیایی تجربه گذشته را نادیده گرفته آن‌هم در شرایطی که یکی از انتقادات جدی به آن زنده‌کردن رانت‌های قدیمی است که پتانسیل خودنمایی جدی دارد. این طرح از منتقدان برجسته‌ای در رسانه‌ها برخوردار بود و تقریبا اکثر رسانه‌های برجسته با موضعی انتقادی به آن پرداختند. «دنیای اقتصاد» قبل از تصویب آن در مجلس، در گزارشی با عنوان «مخاطرات چکش‌کاری بازار قیر در نقطه ذوب» به انتقاد از این پیشنهاد پرداخت و عنوان کرد: بازار قیر سلطان داشته و مستعد بازگشت سلاطین جدید است. همچنین احتمال انحراف محموله‌های قیر و پتانسیل قاچاق آن را مطرح کرد و با یاد کردن از مخالفت تمام‌قد دولت و وزیر نفت با این طرح، به نگرانی‌های تصویب آن پرداخت. خبرگزاری فارس با انتشار سه مصاحبه در انتقاد از این طرح به وضوح موضعی انتقادی در پیش گرفت. این مصاحبه‌ها را می‌توان از جمله جد‌ی‌ترین انتقادات منتشر شده در این رسانه از مجلس فعلی به شمار آورد. همچنین خبرگزاری مهر در مطلبی عنوان کرد: بعد از اعلام مخالفت وزارت نفت؛ وزارت راه هم با قیر رایگان مخالف است. این خبرگزاری در گزارش دیگری عنوان کرد: مجلس در آستانه احیای رانت قیر تهاتری. همچنین باشگاه خبرنگاران جوان در گزارشی با عنوان «طرح توزیع قیر رایگان فساد و رانت را دوباره به اقتصاد ملی تزریق می‌کند» به نقل از سخنگوی کمیسیون اقتصادی گزارش داد: طرح توزیع قیر رایگان اصلا در شأن مجلس نیست، چراکه انواع فساد و رانت را از محل این طرح به اقتصاد ملی تزریق می‌کند. این موارد تنها نمونه‌هایی از مخالفت رسانه‌ها با این طرح پیشنهادی هستند که باید این موضع‌گیری‌ها را مورد بررسی قرار داد. هم‌اکنون سوال اینجاست که این طرح از چه ویژگی‌هایی برخوردار بوده که با این حجم از انتقادات آن هم از سوی غالب رسانه‌های متفاوت و بعضا ناهمسو روبه‌رو شده است. طرحی که در نگاه اول از اولویت احداث و بهسازی راه‌های روستایی سخن می‌گوید و با عنوان «رویکرد حمایتی مجلس از اقشار ضعیف» تصویب شده است چرا باید این‌قدر منتقد داشته باشد؟ برای پاسخ به این سوالات به سراغ انتقادات می‌رویم که به این موارد اشاره دارد:
- شائبه رانت و احتمال انحراف محموله‌ها و ایجاد فساد در معاملات
- نگرانی از ایجاد بازار سیاه قیر؛ با توجه به رشد قیمت‌های فعلی بازار جدیدی در کنار بازار رسمی آن ایجاد خواهد شد.
- شائبه جدی قاچاق قیر که در سال‌های گذشته نیز به قدری مهم بود که خروجی آن الزام به صادرات از بستر بورس کالا را موجب شد.
- توجه به گزارش‌‌های تفریغ بودجه و حتی بعضا گزارش دستگاه‌های امنیتی که شائبه قاچاق را در بر دارد.
- نظر منفی شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام در جریان بررسی‌های صورت گرفته در لایحه بودجه سال ۱۳۹۹ که این موضوع را خلاف سیاست‌های کلی نظام و قانون اساسی تشخیص داده‌اند.
- احتمال غیرواقعی شدن بهای قیر که به زیان بسیاری از تولیدکنندگان واقعی قیر خواهد بود.
- تجربه شکست‌خورده پیشین و بازخوانی یک رویکرد غیرشفاف
- مخالفت دولت و به طورمشخص وزارت‌خانه‌های راه ونفت
این حجم انتقاد آن هم از رسانه‌های مختلف قطعا بی‌دلیل نیست آن هم در شرایطی که برخی از انتقادات به قدری صریح است که تنها می‌توان با ذکر منبع به آن اشاره کرد و نیاز به توضیح بیشتری ندارد. به‌عنوان یک نمونه مشخص سید‌امیر‌سیاح، کارشناس اقتصادی و کارگردان مستند ۴۲۰۰ در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس در تاریخ ۳۱ تیرماه ۹۹ عنوان کرد: در سال ۹۶ بالغ بر ۴ میلیون تن، سال ۹۷ هم ۴ میلیون تن قیر رایگان توزیع شده است و امسال هم با این مصوبه مجلس می‌خواهند ۲ میلیون تن قیر رایگان بین پیمانکاران پروژه‌های عمرانی توزیع کنند. در دوره‌های مختلف معمول بوده است که برخی نمایندگان مجلس در توزیع این حواله‌ها دخالت می‌کنند و با توجه به این شرایط برخی نمایندگان انگیزه تصویب این طرح و طرح‌هایی از این دست را دارند.
در هر حال نمایندگان مجلس این طرح را تصویب کرده‌اند و از این پس اثرات مثبت و منفی یا شائبه‌ها و فساد احتمالی آن را باید از تصمیم‌سازان این طرح پیگیری کرد.
