متعادل بودن زنجیره ارزش فولاد چگونه میسر می‌شود؟
کنکاش در فرمولی با حاشیه‌های زیاد
طبق اعلام انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران سال گذشته ۲۷ میلیون و ۲۴۰ هزار تن شمش فولاد تولیدشده که حدود ۸/ ۱۶ میلیون تن مربوط به بیلت و بلوم و حدود ۴/ ۱۰ میلیون تن مربوط به اسلب بوده است. تولید بیلت و بلوم فولادی در سال ۹۸، رشد قابل‌توجه ۱۸ درصدی را تجربه کرده اما تولید اسلب نسبت به سال ۹۷، رشدی نداشته است. همچنین در سال ۹۸ معادل ۱/ ۱ میلیون تن تیرآهن، ۳/ ۸ میلیون تن میلگرد و حدود ۸۰۰ هزار تن نبشی و ناودانی در کشور تولید شده و جمع تولید مقاطع طویل فولادی با رشد ۶ درصدی به ۲/ ۱۰ میلیون تن رسیده است. همچنین مجموع تولید مقاطع تخت فولادی در سال ۹۸ با رشد ۵ درصدی نسبت به سال ۹۷ به ۹میلیون و ۹۶۰ هزار تن رسید. طبق آمارها تولید آهن اسفنجی در سال ۹۸ معادل ۹/ ۲۷ میلیون تن بوده که با رشد ۶ درصدی همراه بود اما این میزان رشد پاسخگوی نیاز مرحله بعدی یعنی تولید شمش نیست و خلا تولید در این حوزه باعث کمبود مواد اولیه فولاد‌سازی طی سال گذشته شد.
در همین خصوص وزارت صنعت، معدن و تجارت فرصتی ۴۵ روزه را به شرکت‌های فولادی و معدنی برای ارائه گزارش کارشناسی به چهار تشکل و نهاد صنفی انجمن تولیدکنندگان فولاد، انجمن سنگ‌آهن، خانه معدن و دفتر معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی برای جمع‌بندی و ارائه آن به وزارتخانه داده است.
سال گذشته این فرمول براساس متوسط نرخ شمش فولاد خوزستان محاسبه شده و برای کنسانتره ۱۶ درصد، برای گندله معادل ۵/ ۲۳ درصد و همچنین برای آهن اسفنجی براساس ۵۰ درصد قیمت شمش فولاد خوزستان تعیین شده است.براساس آمار‌های منتشرشده در بورس‌کالا، متوسط نرخ شمش فولاد خوزستان در زمستان ۹۸ معادل ۴ هزار و ۵۰۳ تومان به ازای هر کیلو بود. بنابراین آخرین نرخ فروش کنسانتره به ازای هر کیلو ۷۲۰ تومان، قیمت گندله یک هزار و ۵۸ تومان و قیمت آهن‌اسفنجی ۲ هزار و ۲۵۱ تومان است.درحال‌حاضر تولیدکنندگان بخش ابتدای این زنجیره به خصوص تولیدکنندگان کنسانتره خواستار افزایش ضریب نسبتی این فرمول هستند و فولادسازان نیز مخالفت صریح خود را با تغییر این ضرایب اعلام کرده‌اند.
اما آنچه واضح است تولیدکنندگان کنسانتره و آهن اسفنجی مبنا قرارگرفتن فولاد خوزستان را نیز قبول ندارند و معتقدند به‌دلیل کنترل قیمت‌های فولاد خوزستان نسبت به سایر تولیدکنندگان شمش در بورس‌کالا قیمت شمش این واحد نمی‌تواند مبنای صحیحی باشد.
درحال‌حاضر تنها تولیدکننده شمش که ملزم به عرضه ۶۰ درصد محصول خود در بورس‌کالا است، فولاد خوزستان است این درحالی است که سایر تولیدکنندگان شمش بعضا بین ۱۸ تا ۲۰ درصد محصولات خود را در بورس‌کالا عرضه می‌کنند. فشار عرضه بر فولاد خوزستان در بورس‌کالا باعث شده تا این شرکت حجم عمده تولیداتش را در بازار داخلی عرضه کند تا جایی که حدود یک میلیون تن از صادراتش طی این دو سال کاهش یافته و به بازار داخلی تخصیص داده شده است. این درحالی است که قیمت‌های صادراتی شمش در اغلب موارد از بازار داخلی بیشتر بوده است.
درحال‌حاضر قیمت شمش فولاد خوزستان در بورس‌کالا در بین سایر تولیدکنندگان پایین‌ترین بوده تا جایی که در مبادلات ۲۴ فروردین ماه قیمت شمش فولاد خوزستان حتی از قیمت قراضه آهن نیز پایین‌تر ثبت شده است. درحال‌حاضر میانگین نرخ شمش فولاد خوزستان در مبادلات بورس‌کالا از ابتدای سال‌جاری تاکنون معادل۴۱ هزار و ۵۱۷ ریال در هر کیلو بوده و قیمت صادراتی این شمش نیز ۳۵۰ دلار در هر تن اعلام شده است.
ضرایب قیمت زنجیره فولاد نباید تغییر کند
حمیدرضا عظیمیان مدیرعامل فولادمبارکه با افزایش ضریب قیمت محصولات سنگ‌آهن مخالفت کرده و در این باره معتقد است: این نرخ نباید تغییر کند زیرا با توجه به مشکلات جاری در کشور به‌ویژه شیوع ویروس کرونا، به‌عنوان یک واحد تولیدی باید بتوانیم شرکت را حفظ کنیم. به گفته وی، هم‌اکنون صنایع مختلف در کشور از جمله فولادمبارکه به علت مشکلات موجود با نبود بازار برای محصولات خود مواجه هستند، از این رو هر گونه افزایش قیمت ضرایب محصولات سنگ‌آهن به‌عنوان مواد اولیه موردنیاز تولید، ما را با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهد کرد. مدیرعامل فولادمبارکه تاکید کرد: هم‌اکنون محدودیت‌های بین‌المللی و تحریم‌ها که مستقیم صنعت فولاد کشور را هدف گرفته‌اند، فشار مضاعفی به واحدهای تولیدی فولاد وارد کرده است، دیگر این واحدها نباید فشارهای داخلی را متحمل شوند.وی با بیان اینکه معدنی‌ها از سود کافی برخوردارند، تصریح کرد: از این رو با افزایش ضرایب قیمتی محصولات سنگ‌آهن مخالفیم و باید براساس نرخ‌های قبلی تعیین شود.
عظیمیان در مورد رانت معدنی فولادی‌ها که از سوی برخی گاهی اعلام می‌شود، تاکید کرد: تامین محصولات سنگ‌آهن براساس نرخ‌های مصوب مندرج در جدول سهمیه‌بندی وزارت صمت صورت می‌گیرد و ما براساس قرارداد خریداری می‌کنیم، آیا در این شرایط، این احتمال (تغییر ضرایب) متصور است. وی در پاسخ به این سوال که آیا پیشنهادی برای تعیین فرمول ضرایب قیمتی محصولات سنگ دارید، گفت: پیشنهاد خاصی ندارم زیرا اصلا با تغییر قیمت‌ها موافق نیستم و باید براساس نرخ‌های قبلی باقی بمانند زیرا به هیچ‌وجه آمادگی لازم در شرایط کنونی کشور برای هرگونه فشار قیمتی به تولیدکنندگان وجود ندارد.
استخراج فرمولی از نسبت سود عملیاتی به فروش
منصور یزدی‌زاده مدیرعامل ذوب‌آهن اصفهان درخصوص فرمول تعیین ارزش زنجیره فولاد معتقد است بهترین فرمول برای تعیین ضرایب زنجیره ارزش با توجه به اینکه اغلب واحدهای بزرگ تولیدکننده این محصولات بورسی هستند استخراج فرمولی از نسبت سود عملیاتی واحدها به فروش آنها است.
وی می‌گوید با توجه به بورسی بودن اغلب واحدها این اعداد براساس عملکرد واقعی شرکت‌ها بوده و گویا است و میزان سوددهی آنها را مشخص می‌کند بنابراین با مقایسه این اعداد می‌توانیم به اعدادی معقول و منطقی در ضرایب زنجیره ارزش برسیم.
از دیگر پیشنهادهایی که منصور یزدی‌زاده مطرح کرد و جای تامل دارد افزودن سنگ‌آهن دانه‌بندی به لیست مواردی است که باید در ضرایب نسبتی دیده شوند، چرا‌که ذوب آهن به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده سنگ‌آهن دانه‌بندی‌شده سهمیه‌ای برای دریافت این محصول ندارد و همچنین قیمت مشخصی نیز برای آن تعیین نشده و وی معتقد است سنگ‌آهن دانه‌بندی شده می‌تواند در تعیین قیمت مابقی زنجیره فولاد نیز تاثیرگذار باشد.
سنگ‌آهن دانه‌بندی نیز قیمت‌گذاری شود
یزدی‌زاده گفت: به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده سنگ‌آهن دانه‌بندی که همواره برای تامین آن با مشکلاتی نیز مواجه هستیم، به وزارت صنعت، معدن و تجارت پیشنهاد دادیم تا قیمت سنگ‌آهن دانه‌بندی نیز در این زنجیره دیده شود. وی افزود: از همین‌رو پیشنهاد کردیم نرخ سنگ‌آهن باعیار ۶۱ تا ۶۲ درصد قیمت‌های صادراتی به‌صورت اکسورک (درب کارخانه یا واحد تولیدی) مبنای این محاسبات قرار گیرد که ضریب پیشنهادی آن نیز ۵/ ۸ درصد است و این ضریب می‌تواند چراغ راهی برای تعیین ضرایب سایر محصولات زنجیره باشد.
