در مهرماه البته سرعت‌گیرهای برجسته‌ای پیش روی بورس انرژی ایران قرار گرفت که بخشی از این افت حجم و ارزش معاملات را توجیه می‌کند. ایام اربعین زمان مهمی برای کاهش حجم صادرات به عراق بود که بخش مهمی از عقب‌افتادگی صادرات از بستر بورس انرژی را توجیه می‌کند. در کنار آن نوسان قیمت جهانی نفت‌خام و ترس از کاهش بیشتر این نرخ را هم باید در نظر گرفت که باز هم جذابیت خرید فرآورده‌ها را کاهش می‌دهد. این دو داده به تنهایی برای توجیه کاهش حجم معاملات در مهرماه کافی است و به مرور زمان شاهد جبران این عقب‌افتادگی خواهیم بود. البته رخدادهای فعلی در عراق را باید مورد موشکافی دقیق‌تری قرار داد زیرا جذابیت و حتی‌الامکان حمل‌ونقل جاده‌ای فرآورده‌ها را با ابهام همراه می‌سازد. در هر حال اوضاع در عراق به نسبت مهرماه آرامش بیشتری دارد و همین آرامش نسبی در کنار ثبات کلی در اقلیم کردستان عراق می‌تواند نگرانی‌ها از کاهش حجم صادرات به این کشور را تقلیل دهد اگرچه هنوز هم این ابهامات تا حدودی پابرجاست.

چیزی که همیشه و از همه بیشتر برای بورس انرژی و سایر بازارهای کالایی مهم است را باید در حجم دادوستد در بازار فیزیکی یا دادوستد فیزیکی کالا به‌صورت‌های مختلف همچون گواهی سپرده کالایی جست‌وجو کرد. برای آبان‌ماه تاکنون تعطیلات، اندکی حجم و ارزش معاملات در بورس انرژی را تحت‌الشعاع خود قرار داده است تا جایی که تاکنون ارزش معاملات آبان‌ماه ۲۴۶ میلیارد تومان بوده که نزدیک به ۱۰ درصد ارزش معاملات مهرماه را پوشش می‌دهد. به‌صورت دقیق‌تر روزهای آینده زمان مهمی برای بورس انرژی است تا بتواند از عرضه‌های موجود حداکثر استفاده را برده و رشد حجم معاملات را به ثبت برساند. این درحالی است که ارزش معاملات حتی برای هفته جاری از پتانسیل رشد برجسته‌ای برخوردار است آن‌هم در شرایطی که عرضه‌های درج شده برای پایان هفته جاری از رونق احتمالی این بازار حکایت دارد.

از ویژگی‌های مهم بورس انرژی در ماه‌های اخیر تلاش حداکثری برای جذب حداکثری عرضه‌ها و رونق معاملات است؛ چیزی که بورس انرژی ایران را از سایر بورس‌های موجود در کشور جدا کرده و می‌تواند باز هم بیشترین درصد رشد ارزش معاملات را در بین سایر بازارهای رسمی در کشور به خود اختصاص دهد. بورس انرژی در سال‌های اخیر توانسته است سریع‌ترین رشد ارزش معاملات را به خود اختصاص دهد آن هم درحالی‌که شهریورماه یک رکورد رویایی در بورس انرژی ایران حتی بدون دادوستد نفت به ثبت رسید. هم‌اکنون بورس انرژی با افزایش جدی همکاری‌ها با ارگان‌های ذی‌صلاح و شرکت‌های عرضه‌کننده دولتی و بخش‌خصوصی، چهره‌ای شبیه به یک شرکت به شدت فعال را ترسیم کرده است که خروجی آن را می‌توان در حجم عرضه‌ها جست‌وجو کرد. ذات آغاز به‌کار مجدد و قدرتمند معاملات برق در بازار فیزیکی یکی از این موارد است و می‌تواند چهره جدیدی از بازار برق را به تصویر بکشد. نکته دیگر افزایش زیرپوستی صادرات فرآورده‌های دریایی بورس انرژی است که به‌صورت گام به گام، درحال ایفای نقش واقعی در فرآیندهای صادراتی فرآورده‌ها از کشورمان است.

 صادرات فرآورده‌های دریایی از بورس انرژی اگرچه چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد ولی رخدادی است که آینده این بازار و حتی بخشی از صادرات فرآورده‌ها از ایران را ترسیم خواهد کرد. در بازار فرآورده‌های دریایی این پتانسیل وجود دارد که در صورت وجود تقاضا، محصول را به هر خریداری ارائه کرد و دیگر سخت‌گیری‌ها بر شرایط و توانمندی‌های طرف مقابل کمرنگ‌تر از قبل خواهد بود اگرچه ذات امنیت معاملات و بازگشت وجه حاصل از صادرات غیرقامل کتمان است یعنی با فرض امنیت کامل معاملات، امکان تقویت جدی بازاریابی‌های بین‌المللی در مسیر صادرات فرآورده‌ها وجود دارد. این ویژگی با توجه به محرمانه‌بودن قطعی نام خریدار، می‌تواند به‌عنوان یک ابزار قدرتمند در فاز صادرات ایفای نقش کند و حتی اگر بخش دولتی به هر دلیلی تمایل به فروش کالا به یک خریدار خاص را ندارد، اینجا بورس انرژی است که می‌تواند در چارچوب سازوکارهای معاملاتی خود، حداقل تقاضا را جذب کرده و به رشد حجم معاملات منجر خواهد شد.

همین نکته یعنی تلاش بورس انرژی برای رشد معاملات دریایی به این معنی است که این بازار بعد از ایفای نقش قدرتمند در بازار صادراتی فرآورده‌های زمینی به کشورهای همسایه، خود را برای حضور در یک بازار جدید آماده می‌کند که به معنی پوست‌اندازی جدیدی در بورس انرژی است و شاید برای روزهای سرد سال بتوان رکوردهایی حتی بهتر از شهریورماه را هم به ثبت رساند. به‌صورت دقیق‌تر روزهای سرد سال زمانی برای کاهش مصرف در داخل کشور است و به معنی رشد عرضه محموله‌های صادراتی خواهد بود بنابراین از هم‌اکنون پتانسیل رشد حجم عرضه‌ها و احتمال تقویت حجم معاملات برای ماه‌های آینده وجود دارد. در هر حال در دو ماه اخیر بزرگ‌ترین رکوردهای معاملاتی در بورس انرژی ایران به ثبت رسیده است و هیچ بعید نیست که این رکوردشکنی‌ها باز هم در این بازار ادامه یابد. از هم‌اکنون می‌توان گفت که نیمه دوم سال‌جاری به نسبت نیمه نخست آن شرایط معاملات در بورس انرژی بهتر خواهد بود و روزهای جذاب‌تری را به احتمال قوی شاهد هستیم.اثبات این ادعا را باید در معاملات امروز و هفته آینده رهگیری کرد آن هم در شرایطی که بخشی از عرضه‌های متوقف شده در روزهای اخیر به بازار وارد شده و با رشد عرضه‌ها، پتانسیل رشد حجم و ارزش معاملات وجود دارد. از سوی دیگر بهای نفت‌خام و فرآورده‌ها در بازارهای جهانی در مقایسه با ماه گذشته با قیمت‌های بالاتری مورد معامله قرار می‌گیرد که پتانسیل رشد جذابیت معاملات را به همراه خواهد داشت. با توجه به این موارد می‌توان گفت که اوضاع در بازار فیزیکی بورس انرژی به احتمال قوی بهتر از نیمه اول سال‌جاری خواهد بود ولی این ادعا با یک سرعت‌گیر روبه‌روست و آن میزان حجم و ارزش معاملات آبا‌ن‌ماه است و اگر این بازار در روزهای آینده بتواند عقب‌افتادگی هفته اول آبان‌ماه را جبران کند، اوضاع خوبی در انتظار این بازار خواهد بود گویی ارزش معاملات امروز و اوایل هفته آینده برای بورس انرژی حیثیتی است.

15