ارزش معاملات بهمن‌ماه در بازار فیزیکی بورس انرژی به نسبت دی‌ماه رشدی ۳۲ درصدی داشته و به نسبت مدت مشابه سال قبل از آن از افزایشی ۲۳۴ درصدی برخوردار شده است.  عرضه‌های مهم روزهای اخیر را می‌توان دو عرضه جذاب صادراتی به شمار آورد. امروز ۵ هزار تن گاز مایع در رینگ بین‌الملل عرضه خواهد شد که با توجه به معامله آن با شیوه کشف پریمیوم از هم‌اکنون می‌توان انتظار انعطاف قیمتی را مطرح کرد که می‌تواند به تقویت ارزش معاملات در اسفندماه بینجامد. این عرضه به‌صورت کشف پریمیوم با پریمیوم منفی ۹۰ دلار به ثبت رسیده؛ یعنی از هم‌اکنون از پایه قیمتی، ۹۰ دلار تخفیف لحاظ شده و میزان افزایش قیمت‌ها به نسبت این نرخ به وضعیت رقابت در این بازار بستگی دارد. عرضه دوم که اهمیت بالاتری دارد همان ششمین عرضه نفت خام سبک صادراتی در بورس انرژی است که برای روز ۱۳ اسفندماه قطعی شده است. میزان این عرضه یک میلیون بشکه و قیمت پیشنهادی آن ۵۹ دلار و ۶۳ سنت خواهد بود. همچون عرضه پیشین کف خرید ۳۵ هزار بشکه است و البته از هم‌اکنون می‌توان انتظار داشت که این عرضه همچون عرضه‌های اخیر از انعطاف قیمتی قابل توجهی برخوردار باشد.

 رشد حجم و ارزش معاملات در بازار فیزیکی

روند افزایشی ارزش معاملات در بورس انرژی در ماه‌های گذشته ادامه داشته است. در بهمن‌ماه شاهد بودیم که ارزش معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی به بیش از هزار و ۱۵۶ میلیارد تومان رسیده که به نسبت مدت مشابه در ماه قبل ۳۲ درصد رشد داشته است. این در حالی است که این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۲۳۴ درصد رشد داشته که خود از روزهای خوب این بازار حکایت دارد. حجم معاملات در بهمن‌ماه نیز ۲۹۷ هزار و ۷۷۴ تن بوده که به نسبت ماه قبل رشدی ۳۵ درصدی و به نسبت مدت مشابه سال گذشته ۵۸/ ۷۵ درصد افزایش را نشان می‌دهد. این موضوع به این معنی است که هم حجم و هم ارزش معاملات در دو ماه اخیر در مسیر رشد قرار داشته و این پتانسیل وجود دارد که ارزش و حجم معاملات باز هم در اسفندماه افزایش یابد. این روند کلی را می‌توان گام‌های مستمر بورس انرژی در مسیر توسعه به شمار آورد. البته روند عمومی معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی به‌صورت کلی در مسیر افزایش قرار داشته و دارد و البته افزوده شدن عرضه‌های صادراتی و رونق این معاملات به معنی سکوهای پرتاب مهمی برای افزایش حجم معاملات به شمار می‌رود. البته ذات رشد ارزش معاملات به‌صورت مستقیم به معنی رشد درآمدزایی بورس انرژی نیست، زیرا سقف مجاز کارمزدها اجازه افزایش درآمدزایی هم‌پای رشد ارزش معاملات را نخواهد داد.  معاملات بهمن‌ماه به ارزش بیش از هزار و ۱۵۶ میلیارد تومان از آن جهت بسیار مهم ارزیابی می‌شود که این رقم معاملاتی در مقایسه با سایر ماه‌ها در تاریخ فعالیت بورس انرژی در رتبه سوم قرار می‌گیرد؛ یعنی معاملات بهمن‌ماه رتبه سوم از بالاترین ارزش معاملات در تاریخ بورس انرژی را کسب کرده است. با توجه به قرار داشتن در روزهای پایانی سال اما پتانسیل رشد حجم و ارزش معاملات در اسفندماه وجود دارد. با توجه به روند افزایشی ارزش معاملات در کنار احتمال کاهش ارزش و حجم داد‌و‌ستدها در فروردین‌ماه، از هم‌اکنون می‌توان زمانی جذاب را برای رونق معاملات در ماه پایانی سال جاری تصور کرد.

 سایه روشن بازارهای صادراتی بورس انرژی

تقریبا همه به تداوم عرضه نفت خام صادراتی در بورس انرژی یقین پیدا کرده‌اند. این شرایط به این معنی است که این بازار را می‌توان یک بازار دائمی با عرضه مستمر لحاظ کرد. تاکنون در ۵ مرحله عرضه نفت خام شاهد عرضه رقمی نزدیک به ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه نفت خام سبک صادراتی هستیم که از این رقم یک میلیون و ۱۵ هزار بشکه آن مورد معامله قرار گرفته است؛ یعنی ۵/ ۲۱ درصد از عرضه‌ها به فروش رسیده است. این رقم برای آغاز یک فرآیند بزرگ و مهم معاملاتی آن هم با فرض تحریم‌های بین‌المللی نه تنها منطقی بلکه بسیار جذاب به نظر می‌رسد. این در حالی است که برای سال آینده نه تنها شاهد عرضه نفت خام سبک به تنهایی خواهیم بود بلکه نفت خام سنگین، گاز مایع و میعانات گازی هم به لیست عرضه‌های صادراتی اضافه خواهد شد. همین رخداد به معنی ایجاد یک زیرساخت مهم برای توسعه بورس انرژی است اگرچه ذات ثبت عرضه به معنی موفقیت‌های معاملاتی به شمار نمی‌رود.

با قطعی شدن عرضه‌های صادراتی برای سال آینده می‌توان گفت که مهم‌ترین‌ گام برای توسعه بازارهای صادراتی بورس انرژی برداشته شده است اما این واقعیت به معنی موفقیت کامل این بازار نیست. بازار نفت صادراتی هنوز هم نوپاست و نیاز به حمایت‌های جدی‌تری دارد. به کمک رسانه‌ها تقریبا تمامی فعالان این عرصه در ایران و حتی کشورهای منطقه از عرضه نفت خام در بورس انرژی آگاه هستند؛ یعنی گام بزرگی برای معرفی این شیوه معاملاتی برداشته شده ولی به تشریح دقیق‌تر واقعیت‌ها، شیوه‌ها و رویکردهای اجرایی معاملات نیاز دارد. از سوی دیگر در مسیر توسعه این بازار نیاز به ترسیم استراتژی‌های تطبیقی بسیاری داریم؛ به این معنا که برای توسعه معاملات باید سرعت‌گیر‌های داخلی در بورس انرژی یا اما و اگرهای اجرایی آن تا حد مطلوبی مورد بررسی قرار گرفته و اصلاح شود. به‌عنوان یک نمونه ساده باید به فعالیت‌های بازاریابی از سوی کارگزاران اشاره کرد و می‌توان گفت که بازار هنوز از مشتری کافی برخوردار نشده است. در گذشته هم به این نقیصه اشاره کرده بودیم ولی به دلیل اهمیت آن باز هم مورد تاکید قرار می‌گیرد. شاید بورس انرژی در چارچوب مقررات خود نتواند حمایت‌های مالی مستقیمی از کارگزاران فعال در این عرصه داشته باشد ولی در کنار آن درآمدهای کارگزاری از کارمزد معاملات می‌توان به حمایت‌های جانبی بورس از کارگزاران پیش رو هم اشاره کرد، زیرا فعالیت‌ آنها بیش از آنکه برای خود مفید باشد در نهایت برای بورس و ساز و کار اقتصادی کشور مفید و موثر خواهد بود. یکی دیگر از سرعت‌گیرهای صادراتی در بازار نفت خام بورس انرژی وضعیت پیش‌پرداخت معاملاتی به‌صورت ریال است که در اطلاعیه عرضه‌های پیشین درج شده است. این مطلب برای یک خریدار خارجی چندان هم ملموس نیست و اگر قرار است در بازارهای صادراتی کالایی به فروش برساند الزام خریدار به پرداخت بخشی از وجه معامله به‌صورت ریال نه تنها مرسوم نیست بلکه سنت‌شکنی نه چندان مطلوبی به شمار می‌رود. البته عرضه‌کنندگان اصلی مدت‌هاست که مایل به فروش نفت خام صادراتی به‌صورت ریالی بوده‌اند و از این مسیر نمی‌توان به فروش ریالی نفت خام انتقاد چندانی داشت.

در هر حال مسیر صادرات به دلیل اما و اگرهای ارزی آن هم برای نفت خام صادراتی هموار نیست و اگر در همین مسیر نیز یک سرعت‌گیر دست‌ساخته ایجاد کنیم به مشکلات در این حوزه دامن زده‌ایم. افزایش استفاده از توانمندی‌های بین‌المللی کشور در معرفی ساز و کارهای معاملاتی در بورس انرژی در کنار دیپلماسی اقتصادی فعال را باید یکی از الزامات توسعه صادرات در بورس انرژی به شمار آورد. البته خبرهای جسته و گریخته از عضویت بازار سرمایه در انجمن‌ها و گروه‌های بین‌المللی در حوزه مالی حکایت دارد و همین خبرها در کنار پیگیری یادداشت تفاهم‌های مختلف به بین‌المللی شدن بازار سرمایه کمک می‌کند. البته دستاوردهای بازار سرمایه در ارتباطات با سایر بازارها نه تنها نامطلوب است حتی می‌توان گفت که در روزهای سخت تحریم موفقیت خاصی حاصل نشده که بتوان از آن به‌عنوان یک دستاورد یاد کرد که با بحث تحریم‌ها به کلی به حاشیه رانده می‌شود ولی هرچه متون تحریمی را جست‌وجو کرده‌ایم حرفی از تحریم بازار سرمایه یا بازارهای رسمی به میان نیامده است. در هر حال بازار سرمایه برای بین‌المللی شدن به تلاش‌های بسیاری نیاز دارد که استفاده از توانمندی‌های صادراتی نفت خام می‌تواند خود به‌عنوان میانبر مهمی برای توسعه بازار سرمایه نیز به شمار رود. در کنار نفت خام اما بحث گاز طبیعی هم باید مورد توجه قرار بگیرد. عرضه‌های گسترده گاز مایع یا میعانات گازی با توجه به حجم تولید بالا در کشور و پتانسیل تداوم عرضه‌ها شاید این بازار بتواند جذابیت‌های بورس انرژی را بیش از سایر بازارها و حتی بیش از بازار نفت خام از آن خود کند؛ یعنی این پتانسیل وجود دارد که رینگ گازی بورس انرژی به جذاب‌ترین بخش این بازار مالی بدل شود. البته برای رسیدن به این موفقیت به تلاش‌های بسیاری نیاز داریم که یکی از آنها اطلاع‌رسانی دقیق و سریع است.

14 (2)

14 (1)