عارفه مشایخی: روز گذشته قیمت پایه محصولات پتروشیمی در شرایطی اعلام شد که اکثر گریدها روند افزایشی با جهت‌گیری باثبات را در پیش گرفتند و البته این در حالی است که انواع گریدهای پلی‌استایرنی روندی نزولی داشته و کاهش قیمت را تجربه کردند. رصد عملکرد قیمتی در بازارهای بورس کالا و بازارهای آزاد نشانگر افزایش فاصله قیمتی میان این دو بازار است که این موضوع نگرانی‌های شدیدی را برای تولید‌کنندگان پایین‌دستی به وجود آورده و اظهار می‌کنند با مشکلاتی در راستای خرید مواد اولیه و تولید دست و پنجه نرم می‌کنند.

نکته قابل توجه درخصوص این فاصله قیمتی این است که با توجه به اینکه قیمت‌های جهانی با روندی کاهشی همراه بوده‌اند،‌ قیمت‌های داخلی هنوز هم صعودی هستند و این امر نشانگر این موضوع است که عوامل داخلی در این افزایش قیمت دخیل بوده و روند افزایشی این بازارها را رقم می‌زنند. دکتر سعید ترکمان، رئیس کمیسیون صادرات انجمن ملی پلاستیک در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در این‌باره گفت: با توجه به روند افزایش قیمت و با توجه به اینکه بیش از ۹۵ درصد بنگاه‌های صنعت پلاستیک را بنگاه‌های متوسط و خرد تشکیل می‌دهند و تعداد زیادی از آنها توان خرید از بورس کالا را ندارند، به‌صورت ناخودآگاه به بازارهای موازی روی آورده و از این بازارها تامین نیاز می‌کنند. عضو هیات‌مدیره اتاق ایران در ادامه افزود: با توجه به روند قیمتی و با توجه به اینکه چیزی در حدود ۴۵درصد (در برخی از گریدها) تفاوت قیمتی میان بورس کالا و بازار آزاد وجود دارد، فروشندگان این نوع مواد به عبارتی مجتمع‌های پتروشیمی ترجیح می‌دهند که محصولات خود را به‌طور کلی عرضه کرده یا صادر کنند. وی در ادامه درخصوص توضیح این مورد افزود: با توجه به آمار گمرک، میان قیمت محصولات صادراتی و عرضه آنها در بورس کالای ایران تفاوت معناداری وجود دارد که دقت در این مورد نشانگر این است که این ارقام توجیه اقتصادی ندارد، مگر اینکه به درستی در گمرک ایران اعلام نشده باشد.

ترکمان می‌گوید: به‌طور مثال برخی از پتروشیمی‌ها اعلام می‌کنند محصولی را با یک قیمت میانگین مشخص صادر می‌کنند، اما این در حالی است که ترجیح می‌دهند بخشی از این محصول را صادر کنند و مقداری از محصول تولیدی خود را با استفاده از روش‌های خاص خود در بازارهای آزاد عرضه کنند و به این ترتیب بتوانند نوسانات بازار را در دست بگیرند و سود بیشتری را از آن خود کنند. وی افزود: در کنار این موضوع برخی از مجتمع‌های پتروشیمی با استفاده از روش‌های خاص خود محصول را در بورس کالا عرضه می‌کنند و در نهایت کالا به مچینگ پا می‌گذارد و بعد می‌توانند کالای خود را بفروشند و از سری‌های بعد فروش این‌گونه اتفاق نمی‌افتد و تاجران مستقیما با مجتمع‌های پتروشیمی ارتباط گرفته و در نتیجه پتروشیمی نیازی ندارد فاکتورهای متعدد صادر کند و جنس خود را بفروشد و هم اینکه تاجر می‌داند بازار کالا فقط تحت سلطه خودش است و به راحتی می‌تواند نبض بازار را در دست بگیرد و البته این در حالی است که برخی از پتروشیمی‌ها عملکردی شفاف دارند و طبق آمار و ارقامی که منتشر می‌کنند محصول خود را در بورس کالای ایران عرضه کرده و بخشی از محصولات تولیدی مجتمع‌های خود را صادر می‌کنند. رئیس کمیسیون صادرات انجمن ملی پلاستیک در ادامه تصریح کرد: حاصل رفتارهای این چنینی این است که ما از بخش‌های مختلف این صنعت غافل بمانیم؛ به گونه‌ای که توان رقابت با کشوری همچون ترکیه که مجتمع پتروشیمی ندارد و مواد اولیه بنگاه‌های خود را وارد می‌کند را نداشته باشیم. وی با اشاره به گزارش‌های انجمن ملی ترکیه افزود: بخشی از شرکت‌های ترکیه که عموما هم تولیدکنندگان پلاستیکی هستند، توانسته‌اند بازار اسباب‌بازی را که بازاری ۴۰ هزار تنی است، تحت سلطه خود در آورده و از این طریق سود بسیار زیادی عاید صنعتگران این کشور‌ شده و ارزآوری زیادی را برای خود به ارمغان می‌آورند و از واردات اسباب‌بازی به کشور خود جلوگیری می‌کنند.

وی در ادامه افزود: با توجه به نوساناتی که درخصوص مواد اولیه برای تولید‌کنندگان پایین‌دستی وجود دارد، ترسیم نقشه راه‌های تولیدات پر سود وجود ندارد و به عبارتی نفس صنعتگر در تولید محصولات گرفته می‌شود و با توجه به اینکه نمی‌تواند تولیدات منظم و منسجمی داشته باشد، بالطبع مصرف‌کننده نهایی به سمت کالاهای تولیدی دیگر کشورها و کالاهای جایگزین می‌رود و به این ترتیب بازارهای داخلی را از دست می‌دهد. عضو اتاق ایران افزود: در طرف دیگر بازارهای صادراتی هستند که ما باید برای ماندن در این بازارها مزیت‌های صادراتی داشته باشیم. وی افزود: یکی از این مزیت‌ها، حضور منظم و صادرات پیاپی کالا در این بازارها است و با توجه به اینکه چیزی در حدود ۴۵ درصد اختلاف میان قیمت محصولات در بازار آزاد و قیمت پایه بورس وجود دارد و اختلاف قیمت در حدود ۸۰ درصد میان قیمت در بازار داخلی و رقمی که به گمرک اعلام شده است وجود دارد، مزیت‌های صادراتی ما آسیب‌پذیر شده و نمی‌توانیم از مزیت‌های وجود مجتمع‌های پتروشیمی استفاده کنیم تا حداقل بتوانیم بازارهای منطقه‌ای تثبیت شده‌ای را که قبل‌تر در اختیار داشتیم، از آن خود کنیم؛ کما اینکه می‌بینیم بازار کشوری همچون عراق که از جمله بازارهای سنتی ما در صنعت پلاستیک بوده است را به راحتی از دست داده‌ایم و این در حالی است که امروزه شاهدیم بسیاری از رقبای ما در منطقه عراق نمایندگی‌های رسمی و شبکه‌های مویرگی را در صنایع پلاستیک چینش می‌کنند. وی در ادامه به موضوع معافیت مالیاتی مواد معدنی اشاره کرد و افزود: چند روزی صحبت از معافیت‌های مالیاتی درخصوص مواد معدنی به میان آمده و این عاملی است که باعث رشد و نمو بخش‌های معدنی و رشد تکنولوژی و فناوری در این حوزه است. ترکمان می‌گوید: به باور من، در صنعت پتروشیمی هم باید معافیت‌های مالیاتی درخصوص مواد اولیه پلاستیک برداشته شود و میزان سوبسیدهایی که به خوراک و مواد اولیه داده می‌شود، در زنجیره تولید در بخش‌های نهایی تزریق شود.

وی در ادامه به آمارها و گزارش‌های جهانی اشاره کرد و گفت: با توجه به آمارهای منتشر شده هفتمین صنعتی که رشد اقتصادی را تعیین می‌کند و جزو صنایع آینده است، صنعت پلاستیک است و این در حالی است که به گزارش انجمن پلاستیک اروپا با توجه به تمامی ایرادهایی که به این صنعت وارد است،‌ این صنعت هفتمین صنعت پایدار و پیشرو در جهان در ۱۰سال آینده خواهد بود. وی در ادامه با اشاره به کاهش نرخ سود در بانک‌ها و تهدیدهای این امر درخصوص بخش پایین‌دست تصریح کرد: در شرایطی که نرخ سودهای بانکی پایین آمده است، باید از این موضوع مراقبت کنیم که پول‌های سرگردان وارد بازارهای واسطه‌گری غیر‌مولد نشوند تا به این ترتیب شرایط تولید به خطر نیفتد؛ کمااینکه با رصد بازارها شاهدیم که با وقوع این اتفاق، قیمت‌ها در بازارهای داخلی هم بالا رفته است. عضو اتاق ایران در ادامه افزود: در طرف دیگر درخصوص برخی از گریدهای تولیدی مجتمع‌های پتروشیمی شاهدیم که رشد قیمت‌های این محصولات از رشد قیمت‌ها در بازارهای جهانی هم بیشتر بوده است و این امر نشانگر آن است که گپ قیمتی ایجاد شده متوازن نبوده و پول‌های سر‌گردان وارد میدان شده است. وی در آخر تصریح کرد: با توجه به اینکه طی دو روز گذشته قیمت‌های جهانی بعضا با کاهش همراه بوده‌اند، ما در بازارهای داخلی همچنان صعودی پیش رفته و این امر نشانگر آن است که اتفاقات داخلی به این افزایش قیمت‌ها دامن می‌زنند.

گپ مخرب در بازار پتروشیمی