پتانسیل‌های «تالار سبز» برای جهش کشاورزی

دنیای اقتصاد: ظرفیت‌های گسترده بورس کالا به‌منظور حمایت از بخش‌های مختلف کشاورزی در چارچوب قوانین رسمی و اسناد بالادستی نظام وضعیتی را ایجاد کرده که شاید بهترین بستر معاملاتی برای بخش کشاورزی ایران به شمار رود. وجود زمینه‌های قانونی مهم و قابل توجه، جذابیت معامله در بورس کالا در چارچوب قیمت تضمینی برای بخش دولتی به‌دلیل کاهش بار مالی دولت و نیاز به چرخش نقدینگی کمتر در مقایسه با خرید تضمینی، ایجاد زمینه‌ای برای رقابت بر سر کیفیت تولیدات و بهبود کیفی محصولات و نهایتا خوش‌بینی به ایجاد بستری برای تامین مالی بخش‌های دولتی و غیردولتی با فرض تجربیات موجود را می‌توان از ویژگی‌های مهم معاملات محصولات کشاورزی در بستر بورس کالای ایران به شمار آورد. این موارد موجب شد تا در نشستی در بورس کالای ایران با حضور مدیرعامل این بازار مالی و مسوولان بخش کشاورزی استان فارس، چارچوب‌های معاملاتی در قالب قیمت‌های تضمینی مورد بحث و بررسی قرار بگیرد.فلسفه تشکیل بورس‌های کالایی در جهان با محوریت محصولات کشاورزی خود دلیل متقنی است برای موفقیت معاملات این گروه کالایی در بورس کالای ایران که در سایه تلاش‌های این بازار مالی، بورس کالا در حال تبدیل شدن به قطب معاملاتی محصولات کشاورزی در ایران و حتی منطقه غرب آسیاست. تکمیل زنجیره تولید در بازار و صنعت گندم و مرغ، تبدیل شدن به یگانه بازار جو و ذرت دامی در کشور، پتانسیل تامین مالی، حضور برخی از کالاهای مورد نیاز و جانبی در بازار فرعی بورس کالا، افزایش جذابیت روزشمار بورس کالا که به جذب حداکثری عرضه در این بازارها انجام شده و عرضه‌کنندگان بیشتری را به این بازار جلب می‌کند و در نهایت نظر مثبت تصمیم‌سازان اقتصاد ایران به این بازار رسمی و مدرن و البته وجود پتانسیل عرضه‌های صادراتی و وارداتی محصولات کشاورزی در بورس کالا مواردی است که خوش‌بینی به رونق روزافزون این بازار را برجسته‌تر می‌سازد.

با توجه به تمامی این موارد هم اکنون زمان آن فرارسیده تا با افزایش رایزنی‌ها و حتی آشنایی بیشتر مدیران استانی مخصوصا در مناطقی که از تولیدات بیشتر محصولات کشاورزی برخوردار هستند، بتوان شرایط حضور بورس کالا در اقصی نقاط ایران را فراهم ساخت؛ نکته‌ای که با پذیرش ادامه دار انبارهای جدید در اغلب نقاط کشور چندان هم دور از ذهن نیست و شواهد متقنی از آن در دسترس است. در این بین حامد سلطانی‌نژاد، مدیرعامل بورس کالای ایران روز شنبه در دیدار با مسوولان استان فارس با اشاره به تجربه موفق پذیرش و عرضه محصولاتی از قبیل ذرت و جو در بورس کالا کشف واقعی قیمت محصولات کشاورزی را یکی از نگرانی‌ها و دغدغه‌های اصلی کشاورزان و باغداران کشور دانست و در بیان نقش بورس کالا در این زمینه اظهار کرد: موضوع قیمت‌گذاری در حالی نگرانی همه فعالان حوزه کشاورزی است که حضور واسطه‌ها و دلالان نیز در این حوزه موجب می‌شود منفعت اصلی عاید کشاورزان و باغداران نشود؛ به‌طوری‌که آنچه واسطه‌ها خریداری می‌کنند عموما با قیمت‌های پایین بوده و به دلیل آنکه این قیمت‌ها گاهی از بهای تمام شده تولید کشاورزان و باغداران نیز کمتر است، موجب شده فعالان این بخش به سمت فروش زمین‌های کشاورزی روی بیاورند.سلطانی‌نژاد تاکید کرد: بنابراین بزرگ‌ترین‌ خدمت به حوزه کشاورزی ایجاد انسجام در بازار محصولات کشاورزی است که ناشی از توازن بین مولفه عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد؛ ضمن اینکه برای محصولاتی که امکان صادرات دارند، عرضه در بورس کالا می‌تواند برای صادرات به بهترین قیمت به نفع کشاورز باشد؛ زیرا فضای شفاف بورس کالا فرآیند قیمت‌گذاری را تسریع و تسهیل می‌کند.

وی در بیان سایر ویژگی‌ها و مزایای عرضه در بورس کالا اظهار کرد: شفافیت معاملاتی یکی از جنبه‌های عرضه محصولات در بورس کالا بوده و انجام معاملات به شیوه‌های مختلف اعم از نقدی، قراردادهای بلندمدت و استفاده از گواهی‌های سپرده کالایی دیگر امکانات این بازار است.وی افزود: بر این اساس، عرضه‌کنندگان و خریداران متعدد می‌توانند قیمت پیشنهادی خود را اعلام کنند تا در مکانیزم حراج، قیمت تعادلی هر محصول تعیین شود؛ به‌طوری‌که در دنیا این تدبیر دیده شده و از قراردادهای بلندمدتی تحت عنوان قرارداد فوروارد استفاده شده و به کمک این ابزارها، نوسانات قیمتی سازمان یافته و قراردادهای منسجم منعقد شده است.مدیرعامل بورس کالای ایران با بیان اینکه این قراردادها نگرانی دارنده محصول را درخصوص قیمت و شرایط آتی بازار رفع می‌کنند، گفت: بورس کالا به کمک این ابزارها از جمله قرارداد فیوچرز، یک زمین بازی را فراهم کرده که به‌عنوان یک داور، ناظر بر معاملات است و قوانینی بر معاملات بورس کالا حاکم بوده که به نفع دو طرف معامله است. همچنین معاملات در فضایی شفاف همچون یک آکواریوم شیشه‌ای انجام می‌شود و برای همگان قابل رصد است. به گفته سلطانی‌نژاد، بورس کالای ایران محل تلاقی عرضه و تقاضا بوده و خریداران و فروشندگان هر کالایی می‌توانند با شفافیت حاکم بر این بازار در آن حضور یابند که این امر شفافیت‌های مالیاتی را نیز به همراه دارد. وی با اشاره به اینکه ابزارهای نوین مالی در بورس کالا جاذبه‌ای را برای حضور فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان ایجاد می‌کند، به اهمیت فرهنگ‌سازی و آموزش کشاورزان و باغداران نسبت به مزایای عرضه در بورس کالا تاکید کرد و گفت: علاوه بر انجام معاملات نقد و فیزیکی، معاملات سلف و گواهی‌های سپرده کالایی و قراردادهای بلندمدت در بورس کالا وجود دارد که امکان فروش سردرختی محصولات کشاورزی را فراهم می‌سازند؛ در این راستا زیرساخت‌های مقرراتی این امر در دست تهیه است.

مدیرعامل بورس کالای ایران به اجرای ماده ۳۳ قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی به کمک بورس کالا و با حمایت و همکاری دولت و وزارت جهاد کشاورزی اشاره کرد که در صرفه جویی بودجه‌های دولتی نقشی اثرگذاری داشته است؛ به‌طوری‌که در سال ۱۳۹۵ رقمی نزدیک به نصف بودجه عمرانی کل کشور به خرید تضمینی گندم اختصاص داشت که این رویه نمی‌تواند ادامه‌دار باشد. این در شرایطی است که سال گذشته با اجرای سیاست قیمت تضمینی ذرت و جو کل کشور در قالب ماده ۳۳ قانون بهره‌وری بخش کشاورزی در بورس کالای ایران، بخش قابل توجهی از هزینه‌های دولت کاسته شد و بخش خصوصی نیز خریدار محصول از بورس کالا بود.وی پیرامون نظارت بر کیفیت محصولات کشاورزی توسط کارشناسان بورس کالا اظهار کرد: در بورس کالا برای هر نوع محصول کشاورزی استانداردهایی تعریف و سازو کاری فراهم می‌شود تا براساس عرضه و تقاضا و درجه بندی‌های تعیین شده، قیمت هر محصول با درجه‌ای از کیفیت نسبت به قیمت پایه افزایش یا کاهش یابد. در این بخش، اتاق پایاپای بورس نیز درخصوص فرآیند تحویل و تسویه معاملات نظارت‌های دقیقی اعمال می‌کند تا پس از انجام رقابت بر سر خرید هر محصول، برنده نهایی پول کشاورز و باغدار را ظرف سه روز به حساب فروشنده نزد کارگزار واریز می‌کند و از این بابت دغدغه‌ای از بابت تسویه وجود ندارد.سلطانی‌نژاد به امکان راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری پشتوانه کالایی در بورس کالا نیز اشاره کرد و گفت: پس از راه‌اندازی اولین صندوق کالایی با پشتوانه طلا، برنامه راه‌اندازی این صندوق‌ها را در بخش کشاورزی برای محصول پسته نیز داریم و تجربه آن می‌تواند به سایر محصولات نیز تسری یابد.در ادامه این نشست، مدیر جهاد کشاورزی استهبان ضمن اعلام اینکه این سازمان با جدیت از سیاست عرضه محصولات کشاورزی در بورس کالا حمایت می‌کند، گفت: تاکنون دو محصول ذرت و جو تجربه‌های موفقی در بورس کالا داشتند که می‌تواند درخصوص سایر محصولات نیز به اجرا درآید.احمد رنجبر از تهیه پروپوزال استانداردسازی محصولات کشاورزی در سازمان جهاد کشاورزی استان فارس خبر داد و افزود: در شهرستان استهبان زیرساخت‌های لازم برای ورود برخی محصولات به بورس کالا فراهم شده که در نهایت با انجام بررسی‌های لازم، تحقق این برنامه می‌تواند به نفع تولیدکنندگان و تجار این بخش باشد.وی تاکید کرد: با توجه به اینکه عموم مردم استهبان و سایر شهرستان‌های استان، کشاورز و باغدار هستند، سازمان تعاونی روستایی و جهاد کشاورزی استان با تمام توان خود از عرضه محصولات کشاورزی در بورس کالای ایران حمایت می‌کند.

تسریع پرداخت پول به کشاورزان یک مزیت مهم

رئیس اداره سازمان تعاون روستایی استان فارس نیز به مشکلات نقدینگی کشاورزان اشاره کرد و گفت: در حوزه کشاورزی این مشکل وجود دارد که تجار محصولات را از کشاورزان و باغداران خریداری ‌کنند و تسویه با کشاورزان به‌صورت نقد، چند ماهه و حتی یکساله صورت می‌گیرد؛ حتی گاهی برخی تجار پول کشاورزان را نیز نمی‌دهند.هدایت زارع افزود: عرضه از طریق بورس کالا می‌تواند از این نظر به نفع کشاورزان و باغداران باشد؛ چراکه در بورس شفافیت حاکم بوده و خریداران نمی‌توانند به هر بهانه‌ای از پرداخت پول کشاورزان خودداری کنند و پرداخت پول به فعالان حوزه کشاورزی در زمانی مشخص و بدون دغدغه انجام می‌شود.وی به کشف قیمت منصفانه در بورس اشاره کرد و گفت: با ورود محصولات کشاورزی به بورس کالا می‌توان محصولات را در انبارهای مورد تایید بورس کالا ذخیره کرد و به کمک ابزارهایی همچون گواهی سپرده کالایی، قیمت‌گذاری آنها را انجام داد.

چند ویژگی بورس کالا در حوزه کشاورزی

رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت استان فارس به مزایای عرضه محصولات کشاورزی در بورس کالا پرداخت و گفت: به تازگی ۸۰ واحد صنفی در بخش کشاورزی استان حدود ۸۰۰ نفر اشتغال‌زایی ایجاد کرده‌اند که در عرضه محصولات کشاورزی در بورس کالا باید به جایگاه آنها نیز توجه کرد.سهراب قدم زن تاکید کرد: عرضه محصولات کشاورزی در بورس کالا می‌تواند در بحث ساماندهی اطلاعات جامعی از تناژ تولید و منطقه برداشت محصول مفید واقع شده و دست دلالان را از این بازار کوتاه کند.وی افزود: بحث برگشت سریع سرمایه کشاورزان و باغداران نیز موضوع دیگری است که می‌تواند به کمک بورس انجام شود؛ زیرا راه معاش عمده مردم استهبان در حوزه تولید محصولات کشاورزی است و گاهی طی معاملات سنتی بازار کشاورزی، پول کشاورز و باغدار به آنها بر نمی‌گردد.این مقام مسوول اظهار کرد: بحث عدم تمرکز مدیریت و فعالیت‌های مشکوک در بازار سنتی محصولات کشاورزی موضوع مهمی است که به مردم استان آسیب می‌زند و عرضه در بورس موجب عرضه کالای استاندارد، حمایت از تولید عمده مردم شهرستان و پایداری اشتغال می‌شود.