ساماندهی بازار با توزیع مویرگی

عارفه مشایخی - توزیع مویرگی محصولات پتروشیمی نیازی است که در بازار این محصولات احساس می‌شود و رفته رفته بیشتر از قبل در این بازارها ضرورت آن قابل درک است. ایده اصلی پخش مویرگی محصولات پتروشیمی بر این مبنا استوار است که محصول شما، همه جا در دسترس باشد و به این ترتیب بیشترین خریداران ممکن را داشته باشد. در اکثر اوقات، پخش مویرگی در مواقعی که مشتریان گزینه‌های بسیاری از برندهای متفاوت را پیشِ‌رو دارند، ضرورت پیدا می‌کند.

در شرایط فعلی تولیدکنندگان خرد محصولات پتروشیمی که خریدهای در حد ۵۰۰ تن دارند، در تامین مواد اولیه خود به مشکل برخورد کرده‌اند. البته بورس کالای ایران با تعریف ابزارهای مناسب برای ساماندهی این وضعیت پا پیش گذاشته است، اما در شرایط فعلی هنوز شاهد تغییرات چندانی در وضعیت موجود نیستیم. در طرف دیگر سامانه‌ای به نام سایا به همت اتحادیه سراسری صنایع پتروشیمی شکل گرفته که اهتمام خود را در شفاف‌سازی تعاونی‌ها و بالطبع واحدهای خرد قرار داده است و به نظر می‌رسد همکاری و ایجاد پیوندی مناسب میان بورس کالای ایران و تولیدکنندگانی که این سامانه، اطلاعات شفاف آنها را در دسترس دارد، می‌تواند چالش موجود را حل کرده و پویایی لازم را به وجود آورد که شاهد قدرتمند شدن واحدهای کوچک و تولید محصولات پایین‌دستی بیشتر و رشد و نمو این بخش از صنعت باشیم.

مهندس حسین دُر، دبیرکل اتحادیه سراسری تعاونی‌های تامین نیاز صنایع پایین دستی پتروشیمی در گفت گو با روزنامه «دنیای اقتصاد» درخصوص تاسیس اتحادیه‌های سراسری گفت: ضرورت ایجاد اتحادیه‌های سراسری، افزایش تعداد تعاونی‌ها در سطح کشور بود. به این منظور سال‌ها قبل پروژه مشترکی با شرکت شهرک‌های صنعتی تعریف شد و انتظار همه سر و سامان دادن به تعاونی‌ها و افزایش تعداد آنها بود. وی در ادامه درخصوص علت این پافشاری و اصرار به افزایش تعاونی‌ها افزود: شبکه توزیع مویرگی یکی از مهم ترین اتفاقاتی است که در پی ایجاد تعداد تعاونی‌های بیشتر به معنای واقعی کلمه شکل می‌گیرد و پیش بینی ما هم این بود که در صورت افزایش این نهادها این امر میسر شود. دُر افزود: در سال‌های اخیر سعی ما بر این بود که انحصار تعاونی‌های خاص را بشکنیم؛ به این معنا که خرید از بورس کالا را به چند تعاونی خاص محدود نکنیم و در این راستا خواستیم که هر کسی حائز شرایط است وارد بازی شود و در این راه حمایت‌های زیادی را به عمل آوردیم. دبیرکل اتحادیه سراسری تعاونی‌های تامین نیاز صنایع پایین‌دستی پتروشیمی می‌گوید: نتیجه این شد که تعداد تعاونی‌ها به دو برابر قبل خود رسید و در طرف دیگر خرید تعاونی‌ها با رشد همراه شد.

وی در ادامه تصریح کرد: شاهد این مدعا مقایسه خرید در سال‌های ۹۴ و ۹۵ است که در سال ۹۵ نسبت به سال ۹۴ با رشدی ۳/ ۲ برابری مواجه بودیم. البته در این رقم خرید تعاونی‌های جدید لحاظ نشده و محاسبات ما را به این مهم می‌رساند که در سال جاری انتظار سهم ۳۰ درصدی اتحادیه در بازار را داریم. وی در ادامه با اشاره به سیاست شکل‌گیری سامانه سایا تصریح کرد: در سال ۹۵ با توجه به گسترش تعاونی‌ها مهندس رضا محتشمی‌پور، دبیرکل دفتر صنایع تکمیلی شرکت ملی صنایع پتروشیمی در خلال جلسه‌ای با اشاره به افزایش تعداد تعاونی‌ها خواستار شفاف‌سازی این نهادها به منظور داشتن سهمیه‌ها، امتیازات و داشتن حمایت‌های شرکت ملی پتروشیمی شد. به معنای اینکه مشخص باشد که اتحادیه‌ها به چه کسی و به چه مقدار محصول می‌دهند که در نهایت این امر منجر به دستور العمل سایا شد که در دی ماه سال گذشته به بهره‌برداری رسید و در اسفند ماه سال ۹۵ این سامانه مصوبات قانونی خود را از شورای رقابت دریافت کرد.

دُر درباره اساس کار این سامانه می‌گوید: اساس کار سامانه سایا به این ترتیب است که از ابتدا تا انتهای خرید تعاونی‌ها ذیل مجموعه خود انجام می‌شود. این به آن معنا نیست که عملکرد سایت بهین‌یاب یا سایت بورس کالای ایران کمرنگ یا اساس کار آنها به‌طور کلی حذف شده باشد،‌ بلکه سامانه سایا همچون فیلتری میان بهین‌یاب، بورس کالا، شرکت ملی پتروشیمی و وزارت صنعت قرار گرفته است که اطلاعاتی که از بهین‌یاب می‌آید را مورد بررسی قرار می‌دهد و به واحد‌هایی که زیر مجموعه اتحادیه هستند سرکشی کرده و به‌طور مثال به این اطلاعات دست می‌یابد که آیا ظرفیت اعلام شده از سمت آنها صحیح است یا نه، این سامانه وضعیت تولید آنها را بررسی می‌کند و وقتی تاییدیه سهمیه خریداران انجام شد، سفارش آنها برای خرید فرستاده می‌شود و وقتی خریدها صورت گرفت، لیست خریدها دوباره به اتحادیه باز می‌گردد و این موضوع شفافیتی را به وجود می‌آورد. وی در ادامه با اشاره به اصل ۴۴ قانون اساسی به موضوع انحصار اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه در قانون آمده که وظیفه شورای رقابت شکست انحصار است، اجازه فروش این محصولات در شرایط فعلی فقط در اختیار بورس کالای ایران است.

مهندس دُر ادامه داد: حالا سوال اینجاست که آیا نمی‌توان شرایط را برای خرید مستقیم فراهم کرد؟ دُر در ادامه علت این در خواست را این‌گونه بیان کرد: با توجه به اینکه من یکی از حامیان فروش محصولات پتروشیمی در بورس کالا بوده و هستم،‌ اما تولید‌کنندگان خرد نمی‌توانند به راحتی مواد اولیه مورد نیاز خود را از بورس کالای ایران تامین کنند و درخصوص کارمزد و اعتبارات هم مشکلاتی وجود دارد. وی در ادامه گفت: زمانی که قرار شد محصولات پتروشیمی از طریق بورس کالای ایران عرضه شود، بنا بر این بود که مسوولان بورس کالا درخصوص نرخ کارمزد کارگزاری‌های ذی‌ربط خود تجدید نظر کنند و انتظار می‌رود مسوولان بورس کالای ایران در این زمینه اقدامات مورد نیاز را در دستور کار خود قرار دهند.دبیرکل اتحادیه سراسری تعاونی‌های تامین نیاز صنایع پایین‌دستی پتروشیمی در ادامه به فروش خرد اشاره و تصریح کرد: یکی دیگر از مسائلی که در بازار محصولات پتروشیمی وجود دارد این است که خریداران خرد نمی‌توانند مواد مورد نیاز خود را از بورس کالای ایران تامین کنند و به نظر می‌رسد با توجه به ابزارهایی که برای سر و سامان دادن به وضعیت خریداران خرد از سمت بورس کالای ایران در این بازار وجود دارد باید اقداماتی در این زمینه صورت بگیرد.

مهندس دُر در ادامه افزود: ۱۳ هزار تولید‌کننده پایین دستی محصولات پتروشیمی در کشور وجود دارد، ‌حال اینکه چیزی حدود ۳ هزار واحد محصول خود را از تالار نقره‌ای خریداری می‌کنند و انتظار می‌رود بورس کالای ایران با در دست داشتن ابزارهای موجود این رقم را به حداکثر برساند. وی در توضیح ابزارهای در دسترس بورس افزود: به‌طور مثال تولید‌کنندگانی را در نظر بگیرید که با مشکل تامین ارتباط دست و پنجه نرم می‌کنند. در این میان بورس کالای ایران می‌تواند با توجه به ارتباطات خود با بانک‌ها و خط‌های اعتباری که بانک‌ها به کارگزاری‌ها می‌دهند شرایط مطلوبی را برای خریداران ایجاد کنند.دبیرکل اتحادیه سراسری تعاونی‌های تامین نیاز صنایع پایین‌دستی پتروشیمی در ادامه درخصوص ضرورت ایجاد تعاونی‌ها گفت: تفکر شکل‌گیری تعاونی‌ها همیشه در اتحادیه سراسری وجود داشته و سعی ما در یک سال گذشته افزایش این تعاونی‌ها در اتحادیه بوده است.

وی افزود: بر اساس داده‌های وزارت صنعت در سایت بهین‌یاب ۴۲ تعاونی در شرایط فعلی در حال خرید هستند و این در حالی است که ۶۲ تعاونی هم در نوبت تاییدند. یکی از دلایل جذابیت عضویت در اتحادیه این است که واحدهای خرد در کنار یکدیگر جمع و به صدای واحدی تبدیل شوند.دُر می‌گوید: علت هم آن است که با تجمیع آنها توان خریدشان بالا رفته و در طرف دیگر با تفاهم‌نامه‌ها و قراردادهایی که اتحادیه با مجموعه‌هایی همچون بانک‌ها و صندوق‌های مالی دارد، می‌تواند تا حدی اعضای خود را تامین مالی کرده و به نوعی مشکل خرید آنها را رفع کند. مهندس حسین دُر گفت: این در حالی است که با توجه به شناخت تعاونی‌ها از شرایط، کار با بورس کالای ایران و کارگزاری‌ها انتظار می‌رود با ورود ۶۲ واحدی که در نوبت تایید هستند، خرید اتحادیه در سال ۹۷، به رقمی در حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد از سهم بازار برسد. وی در ادامه درخصوص اصلاح نظام مدیریتی اتحادیه‌ها گفت: سعی ما بر آن بود که اتحادیه چابکی را راه‌اندازی کنیم و در این راستا علاوه بر پربار کردن اعضای اتحادیه، مرکز پژوهش‌ها و جزوه‌های تحلیل بازار را به‌صورت هفتگی داشته باشیم.