محمدحسین بابالو: شنیده‌ها و گمانه‌زنی‌ها از بسته شدن بسیاری از کدهای معاف از مالیات بر ارزش افزوده در بورس کالا خبر می‌دهد که البته شواهد قیمتی و گفت‌وگو با برخی منابع آگاه این احتمال را تقویت می‌کند. اهمیت این مطلب در کنار تاثیرگذاری آن بر آینده بازار موجب شد تا در گزارشی مبسوط به بررسی واقعیت‌های این رخداد و تاثیرگذاری آن بر بازار پلیمرها بپردازیم. به نظر می‌رسد این اقدام تاثیر مطلوبی بر بازار پلیمرها برجای گذاشته که این تلاش قابل تقدیر است.

در گزارش‌های پیشین به افزایش بهای پلیمرها در روزهای ابتدایی هفته گذشته اشاره کردیم و عنوان شد که خبرهایی در بطن بازار در جریان است که به تحریک محسوس عرضه و تقاضا انجامیده؛ آن هم در شرایطی که در طول دو روز کاری هفته گذشته، شاهد رشد بیش از ۵درصدی بهای برخی از گریدهای رایج پلیمری در بازار بودیم. این سیگنال موجب شد تا حساسیت بازار برای بسیاری از فعالان آن تقویت شود که نشان‌دهنده رخدادهایی زیرپوستی در بازار پلیمرها بود. از همان زمان پیگیری‌های رسانه‌ای نشان داد که بسیاری از کدهای معاف از مالیات در مناطق آزاد بسته شده و معاملات آنها نیز متوقف شده اما مستندات متقنی برای اثبات این موضوع وجود نداشت. هم‌اکنون که این موارد به وفور در بین اهالی بازار شنیده شده و حتی به نقل مجلس معامله‌گران بازار پلیمرها و برخی کارگزاران بدل شده است، می‌توان با صراحت و اعتماد بیشتری در این خصوص اظهارنظر کرد؛ اگرچه برخی رسانه‌های رایج و شبکه‌های اجتماعی نیز به این مطلب پرداخته‌اند. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» و گفت‌وگو با برخی مطلعان و منابع آگاه نشان می‌دهد که تعامل چهار نهاد دولتی بورس کالا، اداره کل گمرک، شورای‌عالی مناطق آزاد و ستاد مبارزه با قاچاق کالا در نهایت موجب شد تا از اواخر خردادماه، کدهای معاف از مالیات بر ارزش افزوده در مناطق آزاد در مرکز توجه قرار گیرد و سپس به‌صورت دوره‌های زمانی سه ماهه و در نهایت به‌صورت هفتگی لیست معاملات کدهای معاف از مالیات بر ارزش افزوده به دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد ارسال شده و این نهاد دولتی نیز همین لیست را به‌صورت تفکیکی به مناطق مختلف زیر‌مجموعه خود ارسال کنند. این موارد موجب شد تا بر اساس شماره قرارداد در بورس کالا، قبض انبار متناسب با آن صادر شده و این گروه‌های کالایی بتوانند به سادگی به مناطق آزاد وارد شوند یعنی مواد اولیه پلیمری پتانسیل ورود آزادانه به مناطق آزاد را داشته و سایر مواد اولیه، مسیر مرسوم خود را طی می‌کردند.

حال در شرایطی که حجم ورود کالا با معاملات بورس کالا مغایرت داشته باشد، این مغایرت به ارگان‌های ذی‌صلاح اعلام شده و البته با فرض رصد فعالیت‌های تولیدی آنها، تفاوت‌های معامله و ورود به مناطق آزاد استخراج می‌شود که در نهایت کد معاملاتی واحدهایی که با مغایرت رو‌به‌رو بوده‌اند؛ مسدود می‌شود. این در حالی است که گمرکات مستقر در مناطق آزاد، شورای‌عالی مناطق آزاد و بورس کالا هنوز هم در حال رصد این وضعیت معاملاتی هستند که اطلاعات کالاهای مغایر در نهایت به اداره امور مالیاتی نیز اعلام می‌شود. گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای از مسدود‌شدن نزدیک به ۴۵ کد معاف از مالیات خبر داده و این احتمال وجود دارد که به جز چند واحد تولیدی واقعی، سایر کدهای معاف از مالیات که فعالیت‌های غیر‌تولیدی داشته‌اند نیز به زودی بسته خواهند شد. با توجه به موارد فوق به نظر می‌رسد پرونده معاملات تجاری به جای فعالیت‌های تولیدی با کدهای معاف از مالیات بر ارزش افزوده در بازار پلیمرها به زودی و شاید برای همیشه بسته خواهد شد که سیگنال بسیار مهمی برای این بازار به شمار می‌رود. این اقدام که با همکاری شورای عالی مناطق آزاد و بورس کالا صورت گرفته، می‌تواند درآمدزایی دولت را در چارچوب اخذ مالیات بر ارزش افزوده افزایش داده و به شفافیت معاملاتی در این بازار کمک بسیاری کند که اقدامی مطلوب و شایسته تقدیر است. هر چند این اقدام برای اصلاح وضعیت بازار پلیمرها لازم بود ولی یکی از حلقه‌های زنجیره مدیریت این بازار به شمار می‌رود که شاید مهم‌ترین آنها بوده باشد.

هم‌اکنون زمان آن فرا رسیده که رقابت بین واحدهای مختلف تولیدی به منظور درآمدزایی از تولید واقعی به جای فعالیت‌های نه چندان شفاف تجاری؛ ایفای نقش کند تا تفاوتی در قیمت تمام‌شده مواد اولیه برای واحدهای مختلف وجود نداشته باشد. این شرایط موجب خواهد شد تمامی خریداران واقعی بتوانند بدون تبعیض به خرید از بورس کالا اقدام کنند که قطعا برای تولیدکننده واقعی جذاب‌تر از قبل خواهد بود. حال که حلقه اول و شاید مهم‌ترین حلقه از مدیریت بازار پلیمرها تشکیل شده زمان آن فرارسیده است تا با مکانیزمی مدیریت شده اقدام به جذب حداکثری خریداران کرد که از یکسو از حجم خرید در بورس کالا حمایت کرده و از سوی دیگر با دور زدن برخی واسطه‌ها، خریدار نهایی را حتی با حجم خرید کمتر به بورس کالا وارد سازد. این ویژگی موجب خواهد شد تا عرضه دائمی و امن مواد اولیه حالتی فراگیر داشته و همچنین حجم هر معامله به نسبت تقاضای واقعی آن با انعطاف بیشتری همراه باشد. موارد مذکور، اگرچه با چاشنی خوش‌بینی همراه است ولی مکانیزم تحقق آن در بدنه بورس کالا وجود داشته و تجربیات پیشین مؤید این مطلب است. رویکرد قابل توجه این روزها استفاده از اوراق سپرده کالایی است یعنی تولیدات موجود با ورود به انبارهایی از پیش تعیین شده می‌تواند با حجم‌های کمتری مورد معامله قرار گیرد که برای خریداران واقعی مقرون به صرفه باشد. این در حالی است که در سال‌های اخیر برخی شرکت‌های بزرگ پتروشیمی بخشی از تولیدات خود را به انبارهای حاشیه تهران وارد کرد و این پتانسیل را ایجاد کرده بودند که نقطه تحویل در معاملات بورس کالا را به فراخور حال مصرف‌کنندگان مختلف، متنوع سازند. هم‌اکنون نیز چنین مزیتی می‌تواند گره‌گشای بخش بزرگی از مشکلات بازار باشد که از یکسو به افزایش شفافیت در سیستم‌های مالی و تجاری منجر شده و از سوی دیگر حتی از این پتانسیل برخوردار است که با استفاده از معاملات اوراق سپرده کالایی بخشی از سیستم واسطه‌گری و حتی سفته‌بازی را به این بازار وارد سازد که حداقل خروجی آن شفافیت وضعیت معاملاتی و قیمت‌ها است.

بررسی تاثیرات بر بازار محصولات پتروشیمی

با گذشت یک هفته از این اقدام می‌توان تاثیرات آن را بر بازار به‌صورت دقیق‌تری رصد کرد. بررسی دقیق رخدادهای بازار محصولات پتروشیمی مخصوصا درباره پلیمرها می‌تواند اهمیت بسته‌شدن کدهای معاف از مالیات و البته میزان موفقیت و تاثیرگذاری این اقدام را در بازار نشان دهد که در دو گونه مختلف می‌تواند مورد بررسی قرار بگیرد؛ یکی وضعیت معاملاتی در بورس کالا و دیگری قیمت‌ها در بازار آزاد. وضعیت قیمتی پلیمرها در بازار آزاد در طول هفته گذشته نشان می‌دهد که بسته شدن کدهای معاف از مالیات در ابتدای هفته به مثابه یک شوک در بازار خودنمایی کرد و دو روز ابتدایی هفته گذشته با افزایش محسوس قیمت‌ها رو‌به‌رو شدیم تا جایی که برخی از گریدها حتی رشدی بیش از ۵ درصد در دو روز را تجربه کردند. این نکته به صراحت نشان می‌دهد که ابتدای هفته جاری بازار در حال تخلیه حباب منفی قیمت‌ها بود یعنی فاصله غیرواقعی بین قیمت تمام شده در بورس کالا با احتساب مالیات بر ارزش افزوده با نرخ‌های بازار از بین رفته و شفافیت بیشتری بر معاملات و شیوه‌های قیمت‌گذاری خودنمایی کرده است.پس از این دوره زمانی برای رشد قیمت‌ها شاهد بودیم که شتاب جهش قیمتی تقریبا متوقف شده و فراگیری افزایش نرخ در گریدهای گوناگون نیز از بین رفت یعنی بازار مسیری آرام را در پیش گرفت گویی از نگرانی کدهای معاف از مالیات عبور کرده است. این واقعیت قیمتی نشان می‌دهد تاثیرپذیری بازار از بسته شدن کدهای معاف از مالیات مقطعی بوده و بدنه بازار پلیمرها گویی روی خوش به این اقدام بورس کالا نشان داده و آن را به فال نیک گرفته است.

نکته قابل توجه آنکه پس از اعلام عرضه‌های روز سه‌شنبه و معامله پلیمرها در آن روز به‌عنوان زمان سنتی داد‌و‌ستد این گروه کالایی در بورس کالا، قیمت‌ها به سمت کاهش نرخ متمایل شد هرچند افزایش قیمت‌های پایه در روز یکشنبه، خود سیگنالی برای حمایت از نرخ‌های معاملاتی در بازار آزاد بود. در نهایت شاهد هستیم که بازار پلیمرها وارد یک مسیر آرام و منطقی شده و به نظر می‌رسد این وضعیت قیمتی با محوریت نرخ‌های پایه در بورس کالا نوسانی متعادل را پشت سر گذاشته و وضعیتی منطقی و آرام را سپری کند. تمامی موارد فوق در حالی است که ذات معاملات بزرگ در بازار آزاد قطعا مورد پذیرش نیست و این دسته از خریداران باید مواد اولیه خود را از بورس کالا تامین کنند اگرچه فرآیند رقابت و چانه‌زنی در بورس که از شفافیت کافی برخوردار است نیز می‌تواند به کمک اوراق سپرده کالایی به سمت جذب حداکثری خریداران با حجم خرید پایین‌تر نیز متمایل شود که منافع بیشتری را برای همگان به ارمغان خواهد داشت. از سوی دیگر نگاهی به بهای مواد اولیه صنعت پتروشیمی مخصوصا نفتا به‌عنوان مهم‌ترین خوراک مایع این صنعت در جهان نشان می‌دهد که جهت‌گیری بازارهای جهانی ممکن است به سمت رشد قیمت‌ها متمایل شود.

وضعیت معاملاتی پلیمرها در بورس کالا

در هفته گذشته چند رخداد مهم در معاملات پلیمرها در بورس کالا خودنمایی کرد که عبارتند از: رشد ۵ درصدی حجم عرضه پلیمرها، افزایش ۴/ ۲۶ درصدی حجم تقاضا و همچنین افزایش ۴/ ۱۱ درصدی حجم معامله در این گروه کالایی. نکته مهم‌تر آنکه در هفته گذشته ۶/ ۷۲ درصد از عرضه‌های ثبت شده در بورس کالا مورد معامله قرار گرفتند که بالاترین رقم از ابتدای دی ماه سال گذشته به شمار می‌آید. این در حالی بود که حجم معاملات پلیمرها به رقم ۵۸ هزار و ۲۵۷ تن افزایش یافت که بالاترین حجم معامله هفتگی از اواخر اردیبهشت‌ماه تاکنون محسوب می‌شود. از سوی دیگر روند معاملاتی هفتگی مجددا وارد یک فاز افزایشی شد که می‌تواند دستاوردهای بزرگ تری را برای بازار پلیمرها در هفته‌های پیش رو فراهم آورد. این موارد به صراحت نشان می‌دهد که بازار پلیمرها در بورس کالا از اقدام اخیر درخصوص بستن کدهای معاف از مالیات بر ارزش افزوده استقبال کرده و خودنمایی حضور خریداران و افزایش حجم خرید آنها نمونه‌ای از این روند مورد قبول و شایسته تقدیر است.

به‌صورت دقیق‌تر حجم معامله پلیمرها در بورس کالا در هفته گذشته به ۵۸ هزار و ۲۵۷ تن رسید که این رقم بالاترین حجم معاملات در ۱۱ هفته اخیر بوده همچنین حجم تقاضا در این گروه کالایی به ۱۰۸ هزار و ۶۸۲ تن افزایش یافت که به نسبت مدت مشابه در هفته پیش از آن ۴۲/ ۲۶ درصد افزایش یافته و البته بالاترین رقم در ۳ هفته اخیر محسوب می‌شود. این موارد در حالی محقق شد که حجم عرضه پلیمرها (به استثنای عرضه‌های سلف - مچینگ یا نقدی - مچینگ) تنها ۵ درصد رشد داشته و به رقم ۸۰ هزار و ۲۴۷ تن بالغ شده که به نسبت عرضه‌های سال جاری رقم قابل توجهی به شمار نمی‌آید. این وضعیت عرضه‌ها موجب شد تا فضا برای حضور و خودنمایی خریداران به نسبت رخدادهای بنیادین در بورس کالا محقق نشود یعنی در صورت افزایش عرضه مخصوصا برای گریدهای جذاب، می‌توان به افزایش بیشتر حجم معاملات و رشد تقاضا امیدوار بود. رشد حجم معاملات به نسبت حجم عرضه که به بالاترین حد در ۳۰ هفته اخیر افزایش یافته نشان می‌دهد که بازار تشنه عرضه‌های جدید است و اغلب عرضه‌ها با توجه خریداران رو به رو خواهد شد.

موارد فوق نشان می‌دهد که در هفته جاری بدنه اصلی در بازار پلیمرها یعنی گریدهای رایج پلی‌اتیلنی که برخی با کم‌توجهی خریداران رو به رو شده بودند نیز به جرگه گریدهای جذاب وارد شده و خرید آنها از بورس کالا توجیه بیشتری پیدا کرده است. این در حالی است که در گذشته حتی برخی از قیمت‌ها در بازار آزاد از نرخ‌های تمام شده در بورس کالا نیز ارزان تر بوده و خرید از بورس کالا توجیه چندانی نداشته ولی هم اکنون این روند تغییر کرده و جذابیت خرید از بورس کالا تقویت شده است. این شرایط موجب خواهد شد تا رشد معاملات از بستر بورس کالا از پشتوانه بنیادین بزرگ‌تر و قدرتمندتری برخوردار شود که در نهایت به سود بدنه غالب در بازار و صنعت پلیمرها خواهد بود. با توجه به تمامی موارد فوق مخصوصا افزایش محسوس حجم خرید عرضه‌های موجود باید گفت که اقدام بورس کالا در بستن کدهای معاف از مالیات رویکردی کاملا درست بوده که به افزایش حضور خریداران واقعی و حمایت از بازار منجر شده و می‌تواند سیگنال مثبتی برای وضعیت تولید و فاصله گرفتن از واسطه گری و افزایش امنیت تولید در این بازار و صنعت به شمار رود. نکته پایانی را باید در التهاب قیمتی و جذابیت خرید برخی گریدهای خاص همچون پلی‌پروپیلن‌های شیمیایی و نساجی یا پلی‌اتیلن ترفتالات بطری و حتی برخی انواع پلی‌استایرن‌ها دانست زیرا این بازارها مدتی است که با شرایط نامتعادلی رو‌به‌رو بوده که بیش از همه به زیان بخش‌های پایین دستی مصرف‌کننده این مواد اولیه و صنایع تکمیلی منجر خواهد شد.

هزینه – فایده یک تصمیم درست