انتظار برای معاملات سنگ‌آهن در بازار داخلی هنوز هم ادامه یافته تا جایی که با وجود تجربه مثبت معاملات سنگ‌آهن صادراتی، هنوز بازار داخلی شاهد ثبت قدرتمند و فراگیر این معاملات نبوده، اگرچه تلاش‌های بسیاری برای این موضوع صورت گرفته است. در گزارش‌های متعددی در روزنامه «دنیای اقتصاد» به اهمیت و جذابیت معاملات فیزیکی سنگ‌آهن در رینگ داخلی بورس کالا پرداختیم ولی هنوز تا نقطه مورد نظر فاصله بسیاری باقی مانده است.

آمارهای بورس کالا نشان می‌دهد که در سال‌جاری هیچ معامله مستقیمی در بازار داخلی سنگ‌آهن در بورس کالا به ثبت نرسیده که شاید این رخداد را بتوان یک نقطه ضعف برای این بازار به شمار آورد زیرا معاملات فیزیکی این کالا پتانسیل ایجاد ابزارهای مالی جدید را برای داد‌و‌ستد سنگ‌آهن پدید آورده که منافع بخش‌های مختلفی را در‌برمی‌گیرد. شاهد بودیم که در نشست‌های تخصصی بسیاری در سال گذشته بخش‌های تولیدکننده و مصرف‌کننده سنگ‌آهن بر لزوم عرضه در بورس کالا تاکید کردند ولی این مهم تاکنون محقق نشده است. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد که بورس کالا آمادگی خود را برای عرضه سنگ‌آهن داخلی اعلام کرده و محدودیتی در این‌خصوص وجود ندارد. این در حالی است که مراحل پذیرش سنگ‌آهن نیز بنابر روال مرسوم در حال پیگیری است و تنها عزم بدنه تصمیم‌سازی اقتصادی در کنار وجود تقاضای موثر آخرین جزء از زنجیره معاملات سنگ‌آهن در بازار داخلی خواهد بود.

اهمیت عرضه و معامله سنگ‌آهن داخلی در بورس کالا از آن جهت برجسته‌تر خواهد بود که ذات حضور عرضه‌کنندگان کوچک، متوسط و بزرگ در یک تالار معاملاتی مشخص با احتساب کیفیت متفاوت و قیمت‌های پیشنهادی و متنوع آنها می‌تواند رقابتی واقعی را در بازار ایجاد کند تا جایی که یک معدن کوچک نیز خواهد توانست کالای خود را در رقابتی واقعی با فرض ویژگی‌های فنی مختلف به رقابت بگذارد. این ویژگی قطعا می‌تواند سیگنالی برای مدیریت بازار باشد، هرچند که عدم معامله در بازار داخلی خود مسیری جدید را برای عرضه در بازار صادراتی بورس کالا فراهم می‌سازد که خروجی نهایی آن حمایت از بدنه تولیدی در بازار سنگ‌آهن خواهد بود.

بررسی‌ها و‌ جمع‌آوری شنیده‌ها و صحبت با صاحب‌نظران بازار فولاد و سنگ‌آهن از موارد متفاوت و حتی متناقضی درخصوص عرضه سنگ‌آهن حکایت می‌کند که بسیاری از آنها حتی قابل درک نیست. به عبارت ساده‌تر ذات معامله عادلانه و کشف قیمت آزادانه نه‌تنها به زیان صنعت در کشور خواهد بود بلکه برخی واقعیت‌های قیمت‌گذاری مغفول را نیز شفاف خواهد کرد تا جایی که اما و اگری در برابر تعیین قیمت‌ها باقی نمی‌ماند. این در حالی است که در مکانیزم‌های معاملاتی در جهان نیز بهای سنگ‌آهن در بازارهای مختلفی تعیین شده و معاملات نقدی برای محموله‌های کوچک‌تر، قراردادهای بلندمدت، سوآپ و حتی قراردادهای آتی جمعا بهای نهایی سنگ‌آهن را برای مصرف‌کننده نهایی تعیین خواهد کرد. از سوی دیگر پتانسیل ایجاد ابزارهای مالی جدید و پوشش ریسک معاملات و حتی کاهش تصدی‌گری دولت نیز می‌تواند دیگر مزیت‌های این شیوه معاملاتی باشد.

با توجه به تمامی موارد فوق و همچنین امکان تامین مواد اولیه با قیمت‌های متفاوت و متنوع از نقاط گوناگون در کنار توجه به واقعیت‌های بازارهای جهانی همچنین تجربه معاملاتی فعلی در بازار داخلی و البته نوسان بهای فولادخام و شمش فولادی در بورس کالا باید گفت که زنجیره قیمت‌گذاری در بازار سنگ‌آهن ایران در کنار وجود صادرات قدرتمند به بازارهای جهانی تا حدودی ناقص است و البته نبود ابزارهای مالی برای پوشش ریسک واحدهای مصرف‌کننده نیز واقعیتی است که نمی‌توان از کنار آن به سادگی گذشت. با توجه به تمامی این موارد باید عرضه سنگ‌آهن داخلی در بورس کالا را یک مزیت برای بازار سرمایه، شفافیت در بازارهای کالایی و زیرساختی برای رونق و توسعه این بازار در مسیر ابزارهای نوین مالی به شمار آورد که این مزیت‌ها در نهایت موجب خواهد شد تا سنگ‌آهن داخلی به بورس کالا وارد شود، هرچند که زمانبر خواهد بود. تجربه سال‌های اخیر نشان داده است که در نهایت بدنه تصمیم‌سازی در اقتصاد کشور شفافیت معاملاتی و ویژگی‌های داد‌و‌ستد در بورس کالا را مورد توجه قرار خواهند داد.

سابقه معاملات صادراتی سنگ‌آهن در بورس کالا

سال گذشته شاهد معامله ۲ میلیون و ۳۰ هزار تن سنگ‌آهن در رینگ صادراتی بورس کالا بودیم که این آمار را می‌توان دستاورد مهمی برای این نهاد مالی به شمار آورد اگرچه اغلب عرضه‌کنندگان در بورس را شرکت‌های دولتی و نیمه‌دولتی تشکیل دادند. این معاملات در نهایت بازاری مطمئن را برای صادرکنندگان مختلف پدید آورد که بدون طی مراحل اداری و رسمی و مبادله اسناد مزایده توانستند خارج از ساز‌و‌کار معاملاتی رسمی و رایج، محصولات صادراتی مورد نظر خود را با امنیت و آرامش مطلوبی مورد داد‌و‌ستد قرار دهند. این در حالی است که حجم عرضه‌ها در این بازار برابر با ۲ میلیون و ۴۱۵ هزار تن بود که غالب آنها مورد معامله قرار گرفت اگرچه در برابر این حجم از عرضه‌ها، ۸ میلیون و ۱۲۵ هزار تن تقاضا در سال گذشته به ثبت رسید که نشان‌دهنده بازارپسند بودن عرضه‌ها از لحاظ کیفیت و قیمت بوده است.

در سال جاری نیز تاکنون ۲۸۹ هزار تن از انواع سنگ‌آهن صادراتی در بورس کالا عرضه شد که تمامی این حجم مورد معامله قرار گرفت. در سال‌جاری شاهد ثبت ۹۸۹ هزار و ۵۰۰ تن تقاضا در برابر این حجم عرضه بودیم که نشان می‌دهد هنوز هم بازار به معاملات سنگ‌آهن خوش بین و نسبت به‌آن متمایل است. نگاهی به روند معاملاتی سنگ‌آهن صادراتی در بورس کالا نشان می‌دهد که در سال جاری به جز یک معامله، تمامی عرضه‌ها با رشد قیمت رو‌به‌رو شده و کشف نرخ در مکانیزمی رقابتی مورد معامله قرار می‌گیرد.

مزیت‌های رقابتی سنگ‌آهن در بورس کالا