با رفع تحریم‌های غرب یکی از مهم‌ترین تحریم‌های ایران که تحریم صنعت پتروشیمی بود، رفع شد و این موضوع زمینه‌های رونق صادرات این محصولات را بیش از پیش فراهم کرد. در این بین اما شرایط برای بازارهای مختلف منطقه و جهان متفاوت است. به‌عنوان مثال میزان صادرات به چین در سال گذشته بیش از ۱۰ درصد رشد را تجربه کرده ولی در همین زمان صادرات به هند با افتی معادل ۲۵ درصد روبه‌رو‌ شده است. یا میزان صادرات به ترکیه اگرچه حدود ۱۳ درصد کاهش یافته اما در مقابل ۲۵ درصد کالای بیشتری به عراق صادر کرده‌ایم.

کارشناسان معتقدند صادرکنندگان ایرانی باید بازارهای جدید را برای سال‌های پیش‌رو و جهش‌های جدید در حوزه تولید و صادرات مهیا کنند و از فرصت‌های جدید در این حوزه به خوبی استفاده کنند؛ بازارهای قطر، بازارهای منطقه و بازارهای کشورهای همسایه شمالی؛ همگی فرصت‌های مهمی برای صادرات محصولات پتروشیمی محسوب می‌شوند. در این راستا علی‌محمد بساق‌زاده، مدیر کنترل تولید شرکت ملی صنایع پتروشیمی که با «نیپنا» گفت‌وگو کرده، با اشاره به افزایش تقاضا برای خرید محصولات پتروشیمی ایران توسط کشورهای مختلف جهان می‌گوید: افزون برمشتریان سنتی چند کشور خواستار امضای قراردادهای خرید محصولات مختلف پتروشیمی از ایران شده‌اند. وی تصریح کرد: برخی مجتمع‌های پتروشیمی بازارشان را از برخی مشتریان سنتی به روسیه تغییر داده‌اند و این رویکرد جدید روندی خوب در مسیر افزایش صادرات است.رئیس مشترک اتاق ایران و روسیه نیز با تاکید بر اهمیت راهبردی روابط دو کشور گفت: این کشور نیاز فراوانی به واردات محصولات پتروشیمی دارد و باید همکاری مناسبی میان تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی کشورمان برای گسترش صادرات به روسیه شود.اسدالله عسگراولادی به پایین بودن رونق تولید محصولات پتروشیمی در روسیه اشاره کرد و گفت: شرایط بازار روسیه برای صادرات محصولات پتروشیمی ایران بسیار مساعد است و باید در جهت شناسایی توانمندی‌های ایران در روسیه تلاش بیشتری شود.وی اظهار کرد: صادرکنندگان محصولات پتروشیمی ما باید در نمایشگاه‌های روسیه شرکت کنند و با خریداران محصولات پتروشیمی روسی وارد مذاکره شوند. در سال‌های گذشته حضور خوب صادرکنندگان ما در نمایشگاه پتروشیمی در روسیه منجر به قراردادهای خوبی شد که امیدواریم امسال هم شاهد قراردادهای خوبی برای صنعت پتروشیمی باشیم.

فرصت شماره دوی ما استفاده از ظرفیت‌های بازار قطر است. کارشناسان معتقدند روابط پتروشیمی بین ایران و قطر می‌تواند بیش از همیشه گسترش یافته و شرایط برای تکمیل روابط تولیدی و صادراتی بین دو کشور فراهم شود. کارشناسان معتقدند در زمینه تأمین منابع گازی، زمینه‌سازی تولید مشترک محصولات پتروشیمی و همچنین حمل و نقل این محصولات شرایط مناسبی بین ایران و قطر ایجاد شده که دو کشور باید از آن به نحو مطلوبی استفاده کنند. به علاوه اینکه ایران به دلیل موقعیت استراتژیکی که با این کشور و سایر کشورها دارد در وضعیت فعلی می‌تواند حداکثر بهره‌برداری را داشته باشد، به‌خصوص آنکه قطری‌ها برای فروش محصولات خود به ایران آمادگی کامل دارند. این در شرایطی است که دو کشور می‌توانند در زمینه تولید مشترک کالاهای مختلف پتروشیمی همکاری کنند که به‌خصوص در مورد برخی محصولات شیمیایی این آمادگی بیشتر محسوس است. بررسی‌ها نشان می‌دهند چیزی در حدود یک میلیون تن در سال از محصولات تولیدی مجتمع‌های قطری به کشورهای تحریم‌کننده صادر می‌شده که این رقم در شرایط فعلی باید از طریق ایران به سایر کشورهای جهان صادر شود. بر این اساس ایران قادر است تا با تعریف وضعیت جدید شرایط را برای این تبادل فراهم سازد و فرآیند برد-برد را در پیش بگیرد.

در این بین اما یکی از نقاط ضعف اساسی ما چالش‌های صنایع پایین‌دستی است که می‌توان با تقویت این بخش همکاری‌ها را در هر دو جبهه صادرات و واردات تقویت کرد. فعالان صنایع پایین‌دستی پتروشیمی بارها در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» درباره مشکلاتی که در پایین‌دست صنعت پتروشیمی درخصوص تامین مواد اولیه پتروشیمی وجود دارد و صادرات مواد اولیه به کشورهای دیگر و رقابت‌پذیری بین تولید‌کنندگان پایین‌دست صنعت پتروشیمی کشور و تولید‌کنندگان کشورهای دیگر اذعان کرده‌اند که برای توسعه صنایع پایه پتروشیمی بالادستی یعنی حرکت از گاز طبیعی به سمت تولیدات محصولات پتروشیمی سرمایه‌گذاری خوبی کرده‌ایم اما قطعه بعدی ریل یعنی حرکت توسعه صنایع پتروشیمی به سمت پایین‌دست را کامل نکرده‌ایم. دولت‌ها در این بخش استراتژی و برنامه ندارند و مزیتی را به‌وجود نیاورده‌اند و به دلیل اینکه مزیت در صنایع پتروشیمی است و در پایین‌دست برای آن تمهیدی اندیشیده نشده، بنابراین برای واحدهای پتروشیمی به صرفه است که این محصولات را صادر کنند تا بخواهند به تولید داخلی به قیمت‌های داخلی بفروشند.بر این اساس زمانی که مجتمع‌های پتروشیمی اقدام به فروش محصولات خود به داخل کشور می‌کنند، به دلیل اینکه باید مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر درآمد پرداخت کنند (قوانینی که در صادرات از آنها معاف هستند) قیمت‌های بالاتری برای تولید‌کنندگان داخلی تعریف می‌کنند و اینجاست که تولید‌کنندگان پایین‌دست این صنعت در همین ابتدای کار یک قدم عقب‌تر از تولید‌کنندگان خارجی هستند و بالطبع قیمت تمام‌شده محصولات آنها بالا‌تر می‌رود و رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی با همتایان خارجی کم می‌شود و این موضوع باعث می‌شود ارز‌آوری تولیدکنندگان ایرانی از رینگ‌های صادراتی کم شود و در نهایت نمی‌توانند دانش فنی، ماشین‌آلات،‌ تکنولوژی و... را به‌روز کرده و با گذشت زمان به راحتی از صحنه‌های جهانی و بین‌المللی حذف خواهند شد.بنابراین آنچه به‌نظر می‌رسد در شرایط فعلی ضروری است توجه به بازارهای جدید و استفاده از فرصت‌های تازه خلق‌شده در کنار تلاش برای رونق بازارهای داخلی برای محصولات پایین‌دستی است تا به این ترتیب بتوان از همه ظرفیت‌ها حداکثر استفاده را کرد.