رمزگشایی از افت غیرمنتظره در بازار سنگ‌آهن

دنیای اقتصاد: نزول قیمت سنگ‌آهن به محدوده زیر ۶۰ دلار در شرایطی اتفاق افتاده است که از نظر بسیاری از فعالان این بازار، این نزول بسیار غیرقابل پیش‌بینی بوده و از سویی برخی اتفاقات نظیر برگزاری نشست «جاده ابریشم جدید» امیدها به افزایش قیمت کامودیتی‌ها را زیر سایه شروع پروژه‌های جدیدی که در مسیر این جاده بزرگ قرار دارند، بالا برده است. با این حال این اتفاق رخ نداده و خبرها حکایت از افت قیمت سنگ‌آهن به جای رشد آن دارد.در این زمینه کیوان جعفری طهرانی، مدیر امور بین‌الملل انجمن سنگ‌آهن ایران در پاسخ به این سوال که عوامل موثر بر روند کاهشی نرخ سنگ‌آهن در این دوره چیست، می‌گوید: نزول قیمت سنگ‌آهن به محدوده زیر ۶۰ دلار بسیار غیر قابل پیش‌بینی بود؛ در این رابطه در حال حاضر قیمت سنگ‌آهن ۸۰/ ۵۷ دلار است. از سویی چین تا امروز (سه‌شنبه) به‌دلیل فستیوال قایق اژدها تعطیل است. اما در ارتباط با این کاهش قیمت در ابتدا باید موضوعی را عنوان کنم، با توجه به نشست جاده ابریشم جدید که یک ماه پیش در پکن انجام شد، پیش‌بینی‌هایی حول این نشست وجود داشت که با توجه به معرفی پروژه‌های جدید که در این کنفرانس توسط آقای شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین مطرح شد احتمالا قیمت همه کامودیتی‌ها و خصوصا سنگ‌آهن و فولاد افزایش پیدا کند؛ اما این اتفاق رخ نداد.

علت اصلی عدم افزایش قیمت سنگ‌آهن را باید در « دپوی مازاد سنگ‌آهن در بنادر چین» جست‌وجو کرد. میزان دپوی بنادر ظرف مدت چند سال گذشته بین ۱۰۰ تا ۱۱۰ میلیون تن شناور بوده است؛ اما یکی از دلایلی را که سنگ‌آهن به این میزان دپو شد، باید در مورد دیگری جست‌وجو کرد، وقتی این مقدار به عدد ۱۴۰ میلیون تن که در حال حاضر هم این رقم است می‌رسد، نشان می‌دهد بارهایی که از کشورهای مختلف می‌آیند از بنادر تخلیه نمی‌شوند. این در حالی است که به آن میزان و شدتی که قیمت سنگ‌آهن افت کرده قیمت فولاد افت نکرده است، به چه دلیل؟ جواب این سوال را باید این‌گونه داد: چون چین از ذخایر معادن سنگ‌آهن داخلی خود استفاده می‌کند، در این زمینه شاهدیم که چین تا سال ۲۰۱۲ و در مقاطعی از سال ۲۰۱۳، به میزان یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون تن سنگ‌آهن در سال تولید داخلی داشته است. این در حالی است که این کشور از سال ۲۰۱۴ که قیمت سنگ‌آهن افت پیدا کرد اقداماتی را در زمینه بستن معادن سنگ‌آهن داخلی خود کلید زد و تا سال ۲۰۱۶ تولید را با کاهش به میزان یک میلیارد تن به ۴۰۰ میلیون تن درسال رساند که این موضوع به این دلیل بود که خیلی از معادن بسته شده بودند.

چین در حال حاضر از عمق ۳۷۵ تا ۴۰۰ متری زمین از ذخایر سنگ‌آهن مگنتیت خودش برداشت می‌کند. ساختار سنگ‌آهن معادن چین به این شکل است که در اعماق بیشتر نوع مگنتیت و در اعماق بالاتر نوع هماتیت این محصول موجود است. این در حالی است که منظور از نزدیک به سطح و اعماق بالاتر معدن در این کشور روی سطح زمین نیست، بلکه حتی بعضی از این معادن هم به‌صورت تونل قبلا حفر شده بودند؛ چرا‌که طبیعتا در اعماق ۳۰۰ تا ۴۰۰ متری را نمی‌توان به راحتی به‌صورت روباز نفوذ کرد.از طرفی عیار ذخایر سنگ‌آهن این معادن هم زیر۳۰ درصد بود که صرفه اقتصادی نداشت و به همین دلیل این معادن را به تعطیلی کشاند، در صورتی که در اعماق پایین‌تر این معادن ذخایر مگنتیت وجود دارد. در عین حال اگرچه عیار این ذخایر ۲۷ تا ۳۰ درصد است؛ ولی قابلیت پرعیار‌سازی مگنتیت در شرایطی که عیار اولیه ۲۷ تا ۳۰ درصد است خیلی بالاتر است و در فرآیند کنسانتره و پرعیار‌سازی بهتر پاسخ می‌دهد.بنابراین اطلاعات نادرستی که چین به همه داد موجب گمراهی کشورهای معدنی شد و باعث شد سرمایه‌گذاری خیلی عظیمی در برزیل و استرالیا اتفاق بیفتد و همه به دنبال این بودند که حجم صادرات سنگ‌آهن را افزایش دهند؛ در‌صورتی‌که چین ظرف سه ماه گذشته اقدام به استخراج ذخایر مگنتیتش کرد. این موضوع باعث شد که سنگ‌آهن وارداتی در بنادر با سرعتی که فولاد تولید می‌شود تخلیه نشود، لازم به ذکر است به هر صورت با روندی که فعلا چین در پیش گرفته تولید فعلی داخلی این کشور به۷۵۰ میلیون تن در سال رسیده است.

وی در پاسخ به این سوال که به نظر برخی کارشناسان قیمت کنونی سنگ آهن را باید کف قیمتی این محصول در بازار دانست و احتمال افت بیشتر ضعیف است، تحلیل شما از این موضوع چیست، می‌گوید: من این قیمت را قیمت کف نمی‌دانم؛ چرا‌که در سال ۲۰۱۴ و در بازه افت قیمتی که سنگ آهن داشت عدد ۳۵ دلار را نیز لمس کرد، در این زمینه در حال حاضر قیمت کف را ۵۵ دلار می‌دانم؛ چرا که وقتی خط حمایت ۶۰ دلاری شکست، در شرایطی این شکست اتفاق افتاد که این خط حمایت بارها به عدد ۶۰ خورد و بعد باز به سمت بالا رفت و ظرف یک ماه شکسته نشد.وقتی این خط حمایت شکسته می‌شود، انتظار افت بیشتر قیمت آن را نیز باید داشت.اما از سوی دیگر با توجه به اینکه چهارشنبه اولین روز کاری بعد از تعطیلات جشن قایق اژدها است، امکان افزایش قیمت وجود دارد. این در شرایطی است که من این قیمت را هنوز، قیمت کف نمی‌دانم، قیمت وقتی به کف می‌رسد که تعادلی بین ورودی سنگ آهن به بنادر و تخلیه سنگ آهن در بنادر ایجاد شود.جعفری طهرانی در پاسخ به این سوال که به نظر برخی کارشناسان قیمت کنونی سنگ‌آهن را باید کف قیمتی این محصول در بازار دانست و احتمال افت بیشتر ضعیف است، گفت: من این قیمت را قیمت کف نمی‌دانم، چرا‌که در سال ۲۰۱۴ و در بازه افت قیمتی که سنگ‌آهن داشت عدد ۳۵ دلار را نیز لمس کرد، در این زمینه در حال حاضر قیمت کف را ۵۵ دلار می‌دانم، چراکه وقتی خط حمایت ۶۰ دلاری شکسته شد و وقتی این خط حمایت شکسته می‌شود، انتظار افت بیشتر قیمت آن را نیز باید داشت.

طهرانی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه این تغییرات قیمتی چه تاثیری بر سنگ‌آهن صادراتی ایران و تولید‌کنندگان ایرانی دارد، افزود: تاثیر بسزای این موضوع را در سنگ‌آهن صادراتی ایران می‌توان مشاهده کرد، چرا که در حال حاضر معادن خصوصی نمی‌توانند به درستی صادرات انجام دهند، علت این موضوع را تنها در چین نباید جست‌وجو کرد، چرا که رقیب قوی و قدری به نام هندوستان را داریم که از سپتامبر ۲۰۱۶ (شهریور۹۵) به بازار بازگشته است.هندوستان تا سال ۲۰۰۹، در سال ۱۱۰ میلیون تن صادرات سنگ‌آهن داشت که این میزان، این کشور را بعد از استرالیا و برزیل به مقام سوم رسانده بود، در این زمینه در اواسط سال ۲۰۱۰، عوارض صادراتی سنگ‌آهن با تعرفه ۳۰ درصد موجب افت شدید صادرات این کشور شد و به رقم ۱۵ میلیون تن رسید. از سال ۲۰۱۱ به بعد صادرات این کشور حتی به ۵ تا ۱۰ میلیون تن در سال نیز رسیده است.در این کشور اما در اواخر شهریور سال ۹۵، عوارض صادراتی سنگ‌آهن برای عیار زیر ۵۸ درصد این کشور حذف شد و صادرات سنگ‌آهن آن شروع شد. در ادامه در این زمینه باید گفت سنگ‌آهن این کشور بیشتر به شکل هماتیت و دانه‌بندی فاین ریز‌دانه است. در این شرایط بود که هندوستان اقدام به صادرات محصولات خود کرد، هند در حال حاضر به میزان ۵ میلیون تن در ماه صادرات سنگ‌آهن دارد، اما موضوع جالب‌تر قیمتی است که هندوستان محصول خود را بر اساس آن می‌فروشد که ۳۰ درصد زیر قیمت شاخص پلتس است.

در واقع همین موضوع است که تقریبا باعث متوقف شدن صادرات سنگ‌آهن هماتیت ایران شده است. صادرات سنگ‌آهن هندوستان روی صادرات سنگ‌آهن ایران تاثیر بسیار مخربی گذاشته است و تنها شانسی که ایران در ارتباط با توقف صادرات سنگ‌آهن هندوستان داشته توقف صادرات هند در فصل مانسون است که فصل بارندگی موسمی این کشور (در ابتدای ماه مه) محسوب می‌شود.تا قبل از توقف صادرات سنگ‌آهن هندوستان (اواخر ۲۰۰۹) همیشه ۴ ماه سال (از ابتدای مه ‌تا اواخر آگوست) ‌صادرات سنگ‌آهن هندوستان به دلیل بارندگی‌های سیل‌آسایی که وجود داشت متوقف می‌شد، در این زمینه همه نوید می‌دادند که این بارندگی‌ها با عقب راندن هرچند موقتی هندوستان از بازار صادراتی به بازار صادرات سنگ‌آهن ایران کمک خواهد کرد، ولی در این زمینه امسال شاهد بودیم که فصل باران‌های موسمی دو هفته دیرتر آغاز شد.از طرفی صادرات سنگ‌آهن هندوستان در فصل باران‌های موسمی به صفر درصد نرسیده بلکه به میزان ۳۰ درصد کاهش پیدا کرده است، ولی هنوز حجم صادراتی که در این کشور وجود دارد، باعث لطمه شدیدی به صادرات سنگ‌آهن ایران و به خصوص به بخش خصوصی شده است. هرچند افت قیمت سنگ‌آهن برای پرعیارها حتی روی صادرات سنگ‌آهن ایران هم تاثیر گذاشته به این دلیل که وقتی قیمت افت پیدا می‌کند، طبیعتا انواع وسیعی از مگنتیت و هماتیت را شامل می‌شود.

مدیر امور بین‌الملل انجمن سنگ‌آهن ایران در پاسخ به سوالی مبنی بر عدم عرضه سنگ آهن در بورس کالا گفت: این موضوع وقتی مطرح شده بود که بحث عوارض صادراتی سنگ آهن در سه ماه پایانی سال گذشته به‌صورت جدی مطرح شد تا اگر سنگ آهن به مدت سه بار در بورس عرضه شود و خریدار نداشته باشد، امکان صادرات آن بدون دریافت عوارض وجود داشته باشد. البته در حال حاضر قیمت سنگ‌آهن به اندازه‌ای افت کرده که اگر در بورس هم عرضه شود، هیچ فرقی نخواهد داشت؛ چرا‌که صادرات این کامودیتی با مشکل جدی توام است. از طرفی عرضه سنگ‌آهن در بورس کالا فقط به منظور کشف قیمت این محصول نبود، بلکه راهکاری بود برای اینکه بتوان مازاد بر نیاز داخلی را تشخیص داد.البته موضوع عرضه خود به تنهایی نیز بحث‌های طولانی داشت؛ چرا‌که عنوان می‌شد سه بار عرضه محصولات در بورس باید با فاصله‌های طولانی صورت پذیرد؛ ولی با نشست‌هایی که انجمن سنگ آهن با بورس کالا داشت مبنا بر این شد که این عرضه‌ها در ۳ روز متوالی صورت بگیرد.