ضرورت نگاهی دوباره به بازار افغانستان

عباسعلی متوسلیان

رئیس هیات‌مدیره انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران

صادرات بیش از آنکه مقوله‌ای لوکس و تشریفاتی باشد امری تخصصی، پیچیده و اجرایی است. هیچ‌گاه بازارهای هدف منتظر کالاهای خاص یک کشور نمی‌مانند. ورود به این بازارها به تلاش، برنامه‌ریزی‌ و رقابت‌پذیری کالاهای ما بستگی دارد. اما آنچه که برای ورود و مهم‌تر‌ از آن تثبیت کالاهای ما در بازارهای هدف اهمیت دارد توجه به کیفیت و رعایت استانداردهای لازم است که البته این موارد مهم هنگامی می‌تواند به منصه ظهور برسد که صنعتگر با نوسازی تجهیزات خود و یک راهکار عملیاتی بتواند محصول خود را به بهترین شیوه معرفی و عرضه کند.

کارشناسان مواردی مانند؛ تسلط بر مهارت‌های ارتباطی، تلاش هدف‌گرا، رقابت‌پذیری و داشتن پشتکار را جزو شرایط اصلی صادرات عنوان می‌کنند. بی‌تردید با داشتن یک برنامه راهبردی می‌توان در ورود به بازارهای هدف صادراتی توفیق نسبی کسب کرد. با این وجود نباید فراموش کنیم که هیچ چیز در بازار ثابت نیست و در نظر گرفتن متغیرها و رصد دقیق رقبا، امری ضروری است.اما موضوع مهم توجه به بازار کشورهای همسایه است که می‌تواند نقطه آغاز مناسبی برای تولیدکنندگان به شمار رود. خوشبختانه با روند تنش‌زایی دولت یازدهم در حوزه سیاست خارجی و از سوی دیگر وجود اشتراکات فرهنگی با همسایگان، زمینه مناسبی برای حضور در این بازارها مهیا شده؛ فرصتی که در بیشتر موارد مورد غفلت قرار گرفته‌ است.

برای اثبات این غفلت، نگاهی به کشورهای خریدار عمده کالاهای ایرانی در سال ۱۳۹۵ این موضوع را بیشتر روشن می‌سازد. پنج بازار نخست صادراتی ایران در سال گذشته عبارت بودند از: چین با ۸۳۷۷ میلیون دلار، امارات متحده عربی ۷۴۳۶میلیون دلار، عراق ۶۱۱۱ میلیون دلار، ترکیه ۳۲۴۴میلیون دلار و جمهوری کره ۲۸۷۷میلیون دلار (منبع: سازمان توسعه تجارت ایران).کشور مهم غایب در این میان جمهوری‌اسلامی افغانستان است که با توجه به وجود ۹۴۵ کیلومتر مرز مشترک، فرهنگ مشترک و هزینه‌های زیاد انجام شده از سوی ایران در این کشور، اما هنوز نتوانسته ایم ورود مناسبی به بازار آن داشته باشیم و این در حالی است که با وجود علاقه‌مندی مردم افغانستان به کالاهای ایرانی، اما این کالاهای ترکیه، چین، پاکستان و هندوستان هستند که در سبد خرید مردم این کشور جای گرفته‌اند. افغانستان با عبور از بحران جنگ هم اکنون در مرحله گذار قرار دارد و در راستای تثبیت اقتصاد خود گام بر‌می‌دارد. رشد ۲ درصدی اقتصاد این کشور در سال ۱۳۹۵، گویای این موضوع است. مقامات افغان برای سال ۱۳۹۶ رشد ۳ درصدی را برنامه‌ریزی کرده‌اند که تحقق آن با وضعیت فعلی کاملا امکان پذیر است.

از سوی دیگر عضویت افغانستان در سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای برای فعالان اقتصادی از اهمیت زیادی برخوردار است. سازمان‌هایی مانند سازمان همکاری‌های منطقه‌ای (اکو)، سازمان تجارت جهانی، یونسکو، بانک اکتشافات اسلامی، سازمان کنفراس اسلامی، صندوق بین‌المللی پول، بانک توسعه آسیایی، سازمان کشورهای غیر‌متعهد، طرح کلمبو، کمیسیون اقتصادی واجتماعی ملل متحد برای آسیا و اقیانوسیه آرام. موضوع مهم دیگر که نباید به سادگی از کنار آن عبور کرد اینکه افغانستان تصمیم گرفته به دلیل برخورد سیاسی پاکستان با مسائل تجاری، مبادلات تجاری خود را با این کشور کاهش دهد. از چند سال پیش تا‌کنون دولت افغانستان تلاش کرده تا راه‌های ترانزیتی جدید را برای مبادلات تجاری خود در منطقه جست‌وجو کند. نتیجه این تلاش‌ها به کاهش ۵۰۰ میلیون دلاری مبادلات تجاری بین کابل و اسلام‌آباد در یک سال گذشته منجر شده است. ایران با توجه به این موضوع می‌تواند بیش از گذشته حضور خود را در بازار افغانستان پر‌رنگ کند.

به هر حال اردیبهشت سال جاری فرصت مناسبی برای صنعت پلاستیک و پلیمر ایران مهیا شد تا با شرکت در نمایشگاه افغان پلاست، به معرفی کالاها و خدمات خود بپردازد. نگارنده که در این نمایشگاه حضور داشت به‌صورت مستقیم شاهد رغبت طرف‌های افغانی نسبت به محصولات ایرانی بود. ذکر این نکته به‌عنوان یک گلایه ضروری است که رسانه‌های داخلی نسبت به برپایی نمایشگاه‌های ایران در خارج از کشور توجه چندانی ندارند و آن را به بوته نقد و بررسی نمی‌گذارند؛ این در حالی است که رسانه‌های خارجی توجه خاصی به این موارد از جمله نمایشگاه افغان پلاست داشتند.اولین نمایشگاه افغان پلاست پذیرای ۹۵شرکت از جمله ۳۸ شرکت از افغانستان، ۴۴ شرکت از ایران، ۶ شرکت از پاکستان، ۳ شرکت از ترکیه، یک شرکت از هند، ۲ شرکت از چین و یک شرکت از تایوان بود. نکته مهم اینکه تعداد شرکت‌کننده‌های ایرانی بیش از خود افغانستان به‌عنوان میزبان بود. شرکت‌های ایرانی به‌صورت پاویون با همکاری انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران در این نمایشگاه شرکت داشتند.به گفته یکی از مقامات رسمی این کشور، افغانستان در سال ۳۰۰ میلیون دلار واردات مصنوعات پلاستیکی دارد که دو سوم آن از ایران وارد می‌شود و این میزان، ۱۰ درصد تمام واردات افغانستان از ایران را تشکیل می‌دهد.

علاوه بر موارد فوق، دیدار تولیدکنندگان ایرانی نمایشگاه افغان پلاست با مقامات اقتصادی و اجرایی این کشور مانند دکتر محمد محقق معاون اجرایی جمهوری اسلامی افغانستان، دکتر عبدالرشید فیضان معاون وزارت صنایع، خان جان الکوزی معاون اتاق‌های تجارت و صنایع افغانستان، جابر انصاری رایزن بازرگانی افغانستان در ایران، محمدرضا کریم زاده رایزن ایران در افغانستان و... افق روشنی را برای حضور جدی در بازار این کشور گشود. اکنون باید با استفاده از فرصت و زمینه فراهم شده و با یک استراتژی دقیق، درصدد حضور جدی در بازار این کشور باشیم. خلاصه مطلب اینکه بسیاری از فرصت‌های مهم صادراتی به دلیل کم‌توجهی مدیران دو بخش دولتی و خصوصی به رقبای ایران واگذار شده است؛ دولت دوازدهم با هر نگاهی اگر به شعار اشتغالزایی اهتمام می‌ورزد و به آن باور دارد؛ باید بپذیرد که تحقق این مساله جز با فعال کردن هر چه بیشتر بخش خصوصی به ویژه استفاده از ظرفیت‌های معطل مانده کارخانه ها، امکان‌پذیر نیست. البته برای به فعلیت درآوردن این موضوع، مقوله صادرات از اهمیت بسزایی برخوردار است که متاسفانه نگاه تخصصی و برنامه‌ریزی شده بر‌اساس نوع صنعت و کالا از سوی مسوولان به آن وجود ندارد.