پاشنه آشیل رقابت در بازارهای پتروشیمی

عارفه مشایخی: تامین مواد اولیه و قیمت خوراک بنگاه‌های پایین دست پتروشیمی، موضوعی است که هنوز هم در خصوص آن مشکلات و چالش‌هایی وجود دارد. تولیدکنندگان پایین دست صنعت پتروشیمی در گفت و گو با «دنیای اقتصاد» اظهار می‌کنند که مجتمع‌های پتروشیمی برخی محصولات خود را با قیمتی پایین‌تر از قیمت بازارهای داخلی در بازارهای جهانی عرضه می‌کنند و این در حالی است که با توجه به فرمول نرخ خوراک و سبد FOB خلیج‌فارس و وابستگی این دو عامل به بهای ارز، قیمت محصولات که در بازارهای داخلی عرضه می‌شود، بالاست و این عوامل سبب می‌شود که تولیدکننده پایین دست به هیچ عنوان نتواند با همتایان خارجی خود رقابت کرده و به راحتی از بازارهای صادراتی حذف می‌شود. علاوه‌بر این موضوع مشکلاتی همچون نوسانات نرخ ارز و تعیین دو هفته‌ای قیمت محصولات پایه در بازارهای داخلی ریسک واردات محصولات اولیه را برای تولیدکنندگان پایین‌دستی بالا برده و تولیدکنندگان را در این راستا مغبون می‌کند. در این خصوص با مهندس مسعود جمالی، عضو کمیسیون صادرات انجمن ملی پلاستیک ایران به گفت گو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.

مهندس مسعود جمالی، عضو کمیسیون صادرات انجمن ملی پلاستیک ایران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» درخصوص این موضوع که آیا در شرایط فعلی فعالان پتروشیمی محصولات خود را پایین‌تر از قیمت داخلی در بازارهای جهانی می‌فروشند یا نه گفت: این موضوع را با نگاهی به بازارهای هدف محصولات نهایی صنایع تکمیلی تشریح می‌کنم. به گفته وی به‌عنوان مثال وقتی در بازار هدفی چون لهستان به مقایسه قیمتی بین محصولات نهایی صنایع پایین دست پتروشیمی و محصولات رقیبانی همچون ترکیه می‌پردازیم، می‌بینیم قیمت تمام شده محصولات نهایی آنها پایین‌تر از کالاهای ماست. وی در ادامه اظهار کرد: به باور من بخش عظیمی از این اختلاف به این علت است که مجتمع‌های پتروشیمی مواد اولیه صنایع پایین دست کشورهای رقیب را با قیمتی پایین‌تر از قیمت محصولات داخلی ما عرضه می‌کنند. شاهد این مدعا این است که تولیدکنندگانی که هم در ایران و هم در ترکیه بنگاه تولیدی دارند اظهار می‌کنند که خوراک واحد پتروشیمی ترکیه ۲۵ درصد ارزان‌تر از خوراک واحد ایرانی تامین می‌شود.

عضو کمیسیون صادرات انجمن ملی پلاستیک در ادامه اظهار کرد: علاوه بر این موضوع یک گران‌فروشی داخلی هم برای تولید‌کنندگان پایین‌دست وجود دارد. به‌عنوان مثال اگر محصولی همچون پلی‌پروپیلن را در نظر بگیریم و سیر قیمتی آن را در مقطعی از زمان بررسی کنیم تفاوت فاحشی را بین قیمت بازارهای داخلی و قیمت پایه محصول که در بورس کالای ایران عرضه می‌شود می‌بینیم و با توجه به اینکه همه تولید‌کنندگان با سقف رقابتی خرید می‌کنند باز هم تقاضای آنها تامین نمی‌شود و مجبورند به بازار آزاد روی بیاورند. این عامل هم نشان می‌دهد که مجتمع‌های پتروشیمی برای اینکه محصولاتشان را در بازار آزاد به قیمت بالاتری بفروشند، کف عرضه را در بورس کالا ارائه می‌دهند و تولید‌کننده پایین‌دستی مجبور است برای تولید، خوراک خود را از بازارهای داخلی با قیمت بیشتری خریداری کند. جمالی در ادامه به دو مشکل در این خصوص اشاره کرد و گفت: به باور من یا مبنا و پایه‌گذاری قیمت داخلی درست نیست یا نرخی که به‌عنوان سبد FOB خلیج‌فارس به تولید‌کننده داخلی ارائه می‌شود، اشتباه است. وی درخصوص مشکل اول گفت: مبنا و پایه‌گذاری قیمت در بازارهای داخلی از طریق فرمول خوراک مشخص می‌شود و شاید آشفتگی قیمتی در این بازارها به متغیرها و مدل این فرمول بازمی‌گردد.

مهندس جمالی در تشریح مورد دوم افزود: عددی که از سبد FOB خلیج‌فارس به‌دست می‌آید میانگین قیمت مواد اولیه مجتمع‌های پتروشیمی منطقه است و سوالاتی همچون اینکه در این سبد کدام پتروشیمی‌ها حضور دارند و مبنای انتخاب این پتروشیمی‌ها چیست نیز مطرح است. به گفته وی اگر مجتمع‌های پتروشیمی داخلی توان آن را دارند محصولات تولیدی خود را ارزان‌تر به کشورهای رقیب صادر کنند، چرا مبنا را قیمت محصولاتی که مجتمع‌های پتروشیمی کشور به کشورهای خارجی صادر می‌کنند در نظر نمی‌گیریم. عضو کمیسیون صادرات انجمن ملی پلاستیک ایران در ادامه به وابستگی این دو عامل به قیمت‌های جهانی اشاره کرد و گفت: با افزایش قیمت‌های جهانی، قیمت در بورس کالای ایران به سرعت بالا رفته و قیمت‌ها برای تولید‌کنندگان داخلی بالا می‌رود و این درحالی است که با کاهش قیمت‌های جهانی این روند به کندی در بازارهای داخلی رخ می‌دهد.

وی در ادامه به کالاهای ضایعاتی و مزیت صادراتی این کالاها اشاره کرد و گفت: ما در صادرات کالاهای ضایعاتی که تعیین قیمت آنها از طریق کارگروه شورای رقابت محاسبه نمی‌شود، مزیت رقابتی داریم و به تمام کشورهای منطقه و حوزه خلیج‌فارس کالا را صادر می‌کنیم. مسعود جمالی می‌گوید: این امر شاهدی بر این ادعاست که هزینه‌های تولید ما در مقایسه با رقیبان (به‌عنوان مثال کشوری همچون هند) بالا نیست و این امر حاکی از آن است که مشکل متوجه مرجع قیمتی ماست. وی در ادامه به واردات مواد اولیه بنگاه‌های پایین‌دستی اشاره کرد و گفت: با توجه به متغیر بودن و بی‌ثباتی که از دو منظر نرخ دلار و قیمت‌گذاری محصولات داخلی (هر دو هفته یک بار) وجود دارد، تولید‌کنندگان این ریسک را تحمل نمی‌کنند که در فاصله زمانی یک یا ۲ ماهه مواد اولیه مورد نیاز خود را وارد کنند. عضو کمیسیون صادرات انجمن ملی پلاستیک ایران می‌گوید: با توجه به مزیتی که مجتمع‌های پتروشیمی در استفاده از خوراک ارزان دارند می‌توانند در بازارهای خارجی محصول خود را ارزانتر عرضه کنند. جمالی درخصوص واکنش رقبای خارجی و منطقه‌ای در مقابل چنین ارزان‌فروشی‌هایی می‌گوید: در این خصوص نباید قدرت تولیدکنندگان خارجی را چه از نظر بحث مالی و چه از لحاظ بحث فنی و داشتن واحد‌های تحقیق و توسعه و چه از نظر کیفیت محصولات نادیده بگیریم. عضو کمیسیون صادرات انجمن ملی پلاستیک ایران می‌گوید: به باور من، مجتمع‌های پتروشیمی خارج بحث دامپینگ را به درستی انجام می‌دهند و از قراردادهای بلندمدت استفاده می‌کنند. علاوه بر این موضوع با توجه به اینکه کیفیت محصولات تولیدی آنها بالا است ترجیح می‌دهند که کالا و محصولات خود را به بازارهای اروپایی که خواهان محصولات آنها است عرضه کرده و سود بیشتری ببرند. ازاین رو کشوری همچون چین را که کیفیت محصول برایش مهم نیست و فقط به‌دنبال خرید ارزان است مشتری محصولات ما می‌شود. عضو کمیسیون صادرات انجمن ملی پلاستیک ایران می‌گوید: امید است که شرایطی بر فضا حاکم شود که مجتمع‌های پتروشیمی قبل از هر چیزی به فکر تکمیل زنجیره تولید و پایین دست خود باشند و همان‌طور که از مزیت گاز ارزان استفاده می‌کنند این مزیت را به چرخه تکمیلی خود منتقل کرده و سعی در تقویت بنگاه‌های پایین دستی داشته باشند و به این ترتیب بستری مناسب را فراهم کرده تا تولید‌کننده پایین‌دستی بتواند در آن فضا، ضمن تامین بازارهای داخلی، سهم زیادی از بازارهای خارجی را در دست گرفته و به این ترتیب ارز آوری بیشتری را برای کشور فراهم کند.