ورود بازیگران جدید به بورس انرژی

دنیای اقتصاد-محمدحسین بابالو: شفافیت معاملات در بورس انرژی به سیگنالی تبدیل شده که می‌تواند بسیاری از انتقادات را از بین ببرد.این واقعیت را بارها در معاملات مختلف محصولات نفتی، پالایشگاهی وسایر حامل‌های انرژی مشاهده کرده‌ایم. از سوی دیگر معاملات برق در بورس انرژی که مدت‌ها است آغاز شده و پس از بلوغ معاملات بار روزانه به معاملات هفتگی گسترش پیدا کرده است سیگنال دیگری است که باز هم جذابیت دادوستد برق در بورس انرژی را تقویت کرده است.اهمیت این موضوع را می‌توان در شرایطی برجسته‌تر دانست که شنیده‌ها از لغو قراردادهای دوجانبه نیروگاه‌های دولتی با شرکت‌های توزیع حکایت دارد. رخدادی که هرچند در برخی رسانه‌ها مورد توجه قرار گرفته ولی تاکنون دستورالعمل اجرایی آن یا اصل دستور به صورت رسمی به نهادهای ذی‌صلاح اعلام نشده است. پیگیری‌های «دنیای‌اقتصاد» از مسوولان بورس انرژی نشان می‌دهد که هنوز ابلاغیه‌ای در این خصوص به این نهاد مالی ارسال نشده ولی شواهد امر از قطعی بودن آن حکایت دارد.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بورس انرژی، هوشنگ فلاحتیان معاون وزیر نیرو براساس دستور وزیر طی نامه‌ای قراردادهای دوجانبه نیروگاه‌های دولتی با شرکت‌های توزیع برق را لغو کرد. براساس این دستور کلیه قراردادهای دوجانبه از تاریخ یکم فروردین ۱۳۹۵ تا پایان سال جاری کان‌لم‌یکن تلقی می‌شود بر همین اساس شرکت مدیریت شبکه برق ایران با صدور پیامی از بازیگران بازار خواسته است تا با توجه به ابلاغیه اخیر وزیر نیرو در امور برق و انرژی در‌خصوص لغو قراردادهای دوجانبه در اسرع وقت اطلاعیه شماره ۱۰۹۹ بازار برق را در سیستم اطلاع‌رسانی بازار مدیریت شبکه ملاحظه کنند. در اطلاعیه‌ای که برای بازار برق صادر شده آمده است: پیرو دستور معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی کلیه قراردادهای دوجانبه در سال ۹۵ کان‌لم‌یکن تلقی می‌شود لذا لازم است کلیه شرکت‌های خریدار درخصوص برنامه‌ریزی خرید از بورس انرژی اقدامات لازم را به عمل آورند. این در حالی است که اسناد نشان می‌دهد وزیر نیرو در تاریخ ۱۱ آبان ماه سال ۹۵ مصوبه‌ای را به شرکت مادرتخصصی تولید نیروی برق و شرکت‌های توزیع ابلاغ کرده است که در آن ذکر شده از ابتدای سال ۹۵ شرکت‌های توزیع نیروی برق مجازند از شرکت‌های زیرمجموعه شرکت مادرتخصصی تولید نیروی برق حرارتی برق را به نرخ ۲۳۰ ریال خریداری کنند.

در ادامه مصوبه آمده است: شرکت‌های تولید برق فوق‌الذکر موظف به فروش حداقل ۵۰ درصد برق تولیدی خود از ابتدای سال ۹۵ در قالب قراردادهای دوجانبه به شرکت‌های توزیع برق خواهند بود. در این رابطه دکتر سیدعلی‌حسینی مدیرعامل بورس انرژی در پاسخ درخصوص صحت و سقم این خبر به خبرنگار «دنیای اقتصاد» گفت: چنین دستورالعملی قطعی و لازم‌الاجراست هرچند که رسما و کتبا اعلام کرده‌ایم که بورس انرژی آمادگی دارد که این قبیل معاملات دوجانبه را در این بورس به انجام برساند. این در حالی است که بورس انرژی بستری برای معاملات نقدی به شمار می‌رود ولی درخصوص معاملات پیشین هم‌اکنون این آمادگی وجود دارد که برای تسریع و تسهیل امور و همچنین افزایش شفافیت‌ها تسویه غیرنقدی و خارج از پایاپای هم برای این معاملات اجرایی شود. با توجه به زمینه‌سازی بورس انرژی برای افزایش شفافیت معاملات در بخش‌های مختلف مخصوصا حامل‌های انرژی از این پس می‌توان به افزایش حجم معاملات در این بورس امیدوار بوده که به جز شفافیت فرآیندهای اجرایی و تسویه وجوه فضای جدید و جذابی پیش روی عرضه‌کنندگان و خریداران برق بازگشایی شود. این در حالی است که تجربه معاملات در ماه‌ها و سال‌های اخیر نشان می‌دهد که حجم دادوستدها در این نهاد مالی به سرعت و با شتاب مطلوبی در مسیر رشد قرار گرفته که از یکسو جایگاه بورس انرژی را در مناسبات تجاری تقویت کرده و از سوی دیگر عرضه‌کنندگان حامل‌های مختلف انرژی را به عرضه در این بورس ترغیب می‌کند.

بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد که هم‌اکنون بورس انرژی پس از جذب عرضه‌کنندگان گسترده در اقصی‌نقاط ایران خود برای جذب خریداران بیشتر نیز پیشقدم شده با مکاتبه برگزاری جلسات و حتی بازدید از واحدهای صنعتی جذب خریداران جدید در دستور قرار داده‌اند. به نظر می‌رسد با توجه به این فعالیت‌ها و مخصوصا آغاز رایزنی با صنایعی همچون فولاد، سیمان، پتروشیمی، پالایشگاه و حتی تولید و آلومینیوم و سایر صنایع انرژی‌بر در تلاش است تا چهره جدیدی را پیش روی عرضه و تقاضای حامل‌های انرژی در کشور ترسیم کند. نکته‌ای که در رویکردهای اجرایی دادوستد برق در ماه‌ها و سال‌های گذشته مغفول بوده است را باید در رقابت بین شرکت‌ها و نیروگاه‌های بخش دولتی و بخش خصوصی به شمار آورد. واقعیت آن است که هم‌اکنون شرکت‌های توزیع برق به عنوان شرکت‌های خصوصی محسوب می‌شوند هرچند که این ادعا اما و اگرهای خاص خود را نیز در بردارد. با توجه به حضور بخش خصوصی واقعی در احداث نیروگاه و جایگاه شرکت‌های توزیع به عنوان بخشی دیگر در بخش خصوصی باید به این واقعیت اذعان داشت که شفافیت معاملاتی در بورس انرژی وجود دارد. این نکته مهم را به هیچ عنوان نمی‌توان نادیده گرفت زیرا به سادگی تمامی انتقادات به شیوه دادوستد در این بازار را از بین برده و فضایی برای بخش خصوصی واقعی را نیز ایجاد خواهد کرد.

آن گونه که در گذشته نیز به آن اشاره کردیم هم‌اکنون مصرف‌کنندگان بالای ۵ مگابایت می‌توانند به صورت مستقیم در بورس انرژی نیاز برق خود را از نیروگاه تامین کرده که گام بزرگی در مسیر توسعه رویکردهای اجرایی و حتی کاهش هزینه‌ها دربرخواهد داشت. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد قیمت هر کیلووات برق در بورس انرژی هم‌اکنون رقمی کمتر از ۳۳ تومان مورد معامله قرار می‌گیرد که به نسبت نرخ‌های بیرون از بورس رقم بسیار نازلی محسوب می‌شود حال سوال اینجاست که چرا هنوز شرکت‌های بزرگ برای تامین نیاز خود به بورس انرژی ورود نکرده‌‌اند در پاسخ به این سوال باید از انتظاری نام برد که هدف آن شرکت‌های تامین سرمایه است. به عبارت ساده‌تر هم‌اکنون شرکت‌های تامین سرمایه بزرگ در بورس اوراق بهادار خود سهامداران مهم شرکت‌های تولیدی دیگری هستند که به مصرف برق بالایی نیاز دارد. حال این شرکت‌ها که از دانش، تجربه و اشراف اطلاعاتی بسیار بالایی بر ارکان مختلف بازار سرمایه برخوردار بوده و منافع شرکت‌های تولیدی دقیقا همگام با منافع شرکت‌های تامین سرمایه حرکت و نوسان می‌کند باید پیشقراول تامین برق واحدهای تابعه خود از بورس انرژی باشد.

این رویکرد اجرایی نه تنها یک امکان برای کاهش هزینه‌ها است، بلکه انتظاری محسوب می‌شود که بخش‌های مختلف بازار سرمایه از شرکت‌های بزرگ تامین سرمایه دارند در صورت تحقق چنین رویکردی می‌توان بخشی از منابع الکتریکی مورد نیاز را از نیروگاهی تامین کرد که یک شرکت تامین سرمایه خود سهامدار آن و باز هم شرکت مصرف‌کننده، مصرف‌کننده همین انرژی الکتریکی است. به نظر می‌رسد باید به تغییر فاز و بهبود رویکردهای اجرایی شرکت‌های تامین سرمایه خوشبین بود، زیرا منافع آنها در این چارچوب قرار می‌گیرد. با توجه به افزایش رشد اقتصادی در سال‌های اخیر و مخصوصا انتظار افزایش مصرف برق در کشور بنابراین به افزایش تولید آن نیز نیاز خواهد بود که دراین چارچوب بورس انرژی می‌تواند به عنوان بستری برای تامین مالی صنعت برق نیز مورد توجه قرار گرفته و به عبارت ساده‌تر این پتانسیل وجود دارد که تمامی نیازهای صنعت برق در چارچوب دادوستد، تامین مالی و حتی برخی تضامین در چارچوب بورس انرژی تجمیع شود. این شرایط همگی فرصت‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری و حتی تامین مالی محسوب شده که در کل صنایع انرژی در کشور را با افزایش شفافیت معاملاتی و تسهیل تامین مالی به جایگاه برجسته‌تر و در خور جایگاه خود برتری خواهد داد.