محمدحسین بابالو : افزایش مجدد تورم تولیدکننده هرچند پیش‌بینی «دنیای‌اقتصاد» را درخصوص نوسان تورم پیش‌نگر محقق ساخت ولی سیگنال‌های هشدار‌دهنده‌ای را در ذات خود نهفته دارد. نگرانی از افزایش قیمت مواد اولیه و بالا رفتن قیمت تمام‌شده تولید به‌عنوان اهرمی برای تضعیف رشد اقتصادی، عقب‌نشینی رشد تولیدات صنعتی و ترس از سرایت تورم تولیدکننده به تورم مصرف‌کننده، مواردی است که در تقویت این نرخ مستتر خواهد بود. به نظر می‌رسد باید نگران افزایش تورم تولیدکننده باشیم زیرا در شرایط سخت تولید در کنار افزایش روزشمار قیمت مواد اولیه، سیگنالی منفی در برابر حجم تولید در بازار داخلی به‌شمار می‌آید.

از سوی دیگر این موارد خود به تنهایی می‌تواند پتانسیل رشد قیمت دلار را در تقویت حجم صادرات محدود ساخته و این جذابیت صادراتی را محدود سازد. بررسی افزایش تورم تولیدکننده در کنار رشد محسوس بهای مواد‌اولیه این شائبه را ایجاد می‌کند که بخش بزرگی از تولیدکنندگان، تاکنون از افزایش قیمت دلار برای تقویت بازارهای صادراتی خود نفع چندانی نبرده‌اند. چندی پیش در شماره ۳۸۳۱ روزنامه «دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان هشدار تورم پیش‌نگر در بازارهای کالایی، احتمال رشد محسوس این شاخص هشدار داده شده بود و نسبت به روند صعودی این شاخص با توجه به واقعیت‌های بازارهای کالایی نشانه‌هایی را مورد بررسی قرار دادیم.به گزارش «دنیای اقتصاد» در آبان ماه شاخص هزینه تولید به رقم ۶/ ۲۲۶ واحد رسید که به نسبت مدت مشابه در ماه قبل از آن ۹۴/ ۰ درصد و به نسبت مدت مشابه سال قبل نیز ۹۱/ ۴ درصد افزایش یافته است. همین ارقام نشان می‌دهد که در آبان ماه تورم ماهیانه تولیدکننده به بالاترین حد از خردادماه سال قبل افزایش یافته است یعنی در آبان ماه، بخش تولید با بالاترین هزینه ساخت در ۱۷ ماه گذشته رو‌به‌رو بوده است، همچنین این تورم تولیدکننده نقطه به نقطه در آبان ماه به بالاترین حد از مردادماه سال گذشته تاکنون افزایش یافته است که باز‌هم بالاترین حد در ۱۵ ماه گذشته به‌حساب می‌آید. بررسی ویژگی‌های تورم تولیدکننده در آبان ماه نشان می‌دهد که رشد ۹/ ۰ درصدی این شاخص در آبان ماه به نسبت ماه پیش از آن بیش از همه از رشد بخش‌های کشاورزی با ۹/ ۰ درصد و ساخت (صنعت - مواد اولیه و هزینه مستقیم تولید) با ۴/ ۱ درصد تاثیر گرفته و پس از آن بخش آموزش با ۹/ ۰ درصد قرار دارد. این واقعیت‌ها اهمیت بخش ساخت را برجسته می‌سازد و در این بین اهمیت بازارهای کالایی به‌عنوان بخش مهمی از زنجیره ساخت و صنعت نمایان می‌شود. نگاهی به قیمت‌های داخلی و بهای مواد اولیه و حمل‌و‌نقل در بازارهای جهانی نشان می‌دهد که رشد قیمت نفت در کنار افزایش قیمت‌های جهانی فلزات، مواد اولیه و حتی محصولات کشاورزی شتاب بزرگی در ماه‌های گذشته را تجربه کرده است که همین موارد را باید دلیل اصلی رشد بخش تولید در تورم تولیدکننده به‌شمار آورد.

نکته‌ای که بارها در تورم تولیدکننده مورد‌توجه «دنیای اقتصاد» قرار گرفته، توجه به قیمت‌های مواد اولیه، هزینه حمل و نقل، قطعات و ماشین‌آلات است که به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بر تورم تولیدکننده مؤثر بوده است. این در حالی است که در بررسی تورم تولیدکننده، هر بخش وزن خاص خود را در جدول‌های اعلامی داشته ولی اهمیت بخش تولید در تأثیرگذاری در سایر بخش‌ها، موجب شده که این بخش را به‌عنوان برجسته‌ترین عامل در شاخص تورم تولیدکننده محسوب کنیم. تجربه نشان داده است که هزینه تولید در بخش ساخت یا همان صنعت در تقارن بالایی با قیمت‌های جهانی، با احتساب بهای ارز نوسان می‌کند. این در حالی است که درخصوص تإثیرگذاری قیمت‌های داخلی از بازارهای جهانی غالبا با یک فاز تأخیر که گاهی تا ۲ ماه نیز به طول انجامیده مواجه هستیم؛ یعنی یک تا ۲ ماه زمان لازم خواهد بود تا فراز و فرود قیمت‌های جهانی به بازار داخلی وارد شود. همین ویژگی را باید جدی گرفت زیرا در آبان ماه شاهد موفقیت ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا بودیم که همین سیگنال مهم به افزایش قیمت‌ها در غالب بازارهای کالایی در جهان منجر شد. به عبارت ساده‌تر برای ماه‌های آذر و دی ماه، باید خود را برای تاثیرپذیری قیمت‌های داخلی از بازارهای جهانی آماده کنیم (آمارهای این ماه‌ها هنوز اعلام نشده است) که سیگنال مهمی برای رشد تورم بخش تولید از محور صنعت به‌شمار می‌رود. از طرف دیگر شاهد هستیم که در آذرماه قیمت دلار در بازار آزاد به سمت افزایش جدی گام برداشته و اوج قیمت‌ها را در دی ماه ملاحظه کرده‌ایم. این دو سیگنال مهم باعث خواهد شد تا در آذرماه و دی ماه شاهد آمارهای جدید ناشی از تحریک مجدد تورم تولیدکننده باشیم.

در آذرماه افزایش تورم ماهانه مصرف‌کننده سیگنال دیگری است که به افزایش هزینه تولید به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم منجر خواهد شد. آمارها نشان می‌دهد که تورم ماهانه مصرف‌کننده آذرماه به بیشترین مقدار در یک‌سال و نیم اخیر رسیده است. این در حالی است که بخش‌های «خوراکی و آشامیدنی‌ها» و «مسکن، آب، برق و گاز و سایر سوخت‌ها» تقریبا ۶۰ درصد کل وزن تورم مصرف‌کننده را به خود اختصاص دادند و تغییرات این گروه‌ها به نوعی مسیر تورم را مشخص می‌کند. نکته‌ای که در آذرماه و دی ماه اهمیت بیشتری پیدا می‌کند را باید نوسان قیمت‌ها در بورس کالا به شمار آورد زیرا سیگنالی دقیق، منطقی و رسمی را از نوسان قیمت مواد اولیه ترسیم می‌کند. در روزها و هفته‌های اخیر مخصوصا دو ماه آذر و دی که مورد بررسی قرار داده‌ایم، رشد قیمت دلار و افزایش قیمت‌های جهانی دو اهرم بسیار مهم برای رشد قیمت‌ها محسوب شده‌اند تا جایی که تقریبا تمامی مصنوعات فولادی و مواد اولیه پتروشیمی با رشد قیمت‌هایی جدی رو‌به‌رو شدند. در بازار محصولات فولادی از پایان مهرماه تاکنون شاهد رشد ۷ درصدی قیمت برخی مصنوعات فولادی در بازار آزاد بوده‌ایم، همچنین در بازار محصولات پتروشیمی بین ۱۱ تا بیش از ۲۱ درصد رشد قیمت‌های پایه در بورس کالا به ثبت رسیده است. همین دو سیگنال می‌تواند از رشد محسوس بهای مواد اولیه در بازار داخلی حکایت کند که ترس از افزایش محسوس تورم تولیدکننده را تقویت خواهد کرد.با توجه به جایگاه بورس کالای ایران به‌عنوان مهم‌ترین‌ بازار رسمی برای تامین مواد اولیه صنایع یا مواد غذایی، هم‌اکنون شاخص قیمتی مشخصی برای تعیین نوسان قیمت‌ها در این بازار وجود ندارد؛ هرچند که برخی از بورس‌های کالایی یا موسسات تحقیقاتی همچون LME یا PLATTS در بازارهای فلزی و پتروشیمی اقدام به تهیه شاخص کرده، ولی برخی دیگر نیز چنین شاخصی را تعریف نکرده‌اند. در صورت تعریف شاخص قیمتی در بورس کالا، می‌توان با دقت و صراحت بیشتری مسیر تورم تولیدکننده را با محوریت قیمت مواد اولیه ترسیم کرد. این در حالی است که تعیین شاخص قیمتی در بورس کالا ارتباط چندانی با تورم مصرف‌کننده ندارد؛ زیرا در بورس کالا مواد اولیه صنعتی یا محصولات کشاورزی به‌صورت عمده و حتی در پاره‌ای از اوقات به‌صورت فرآوری نشده و یا حتی خوراک دام در بورس کالا مورد داد‌و‌ستد قرار می‌گیرد و قابل همپوشانی قدرتمند با تورم مصرف‌کننده نخواهد بود.

نکته دیگر در تخمین تورم تولیدکننده را باید بررسی دقیق‌تر شاخص‌های کالایی در ماه‌های آگوست، اکتبر و سپتامبر دانست زیرا این روند قیمتی به مرور به بازار داخلی تزریق شده و تاثیر خود را بر تورم تولیدکننده بر جای می‌گذارد. نگاهی به شاخص‌های کالایی همچون شاخص CRB یا SGCI نشان می‌دهد که در این بازه زمانی شاهد رفت و برگشت قیمتی هستیم؛ ولی به مرور زمان این روند با سمت و سویی افزایشی جهت‌گیری کلی خود را صعودی رقم زده است. این ویژگی نشان می‌دهد که تجمیع روند حرکت قیمت‌ها باز هم سیگنال افزایشی جدیدی را در کنار تقویت تورم مصرف‌کننده، رشد قیمت مواد‌غذایی، افزایش دلار و صعود بهای مواد اولیه به بازار ارائه خواهد کرد که ادامه رشد تورم تولیدکننده را هشدار خواهد داد. با توجه به موارد فوق و مخصوصا افزایش قیمت دلار و تقویت انتظاری چرخش نقدینگی در بازار آزاد، شاید از این پس رشد تورم مصرف‌کننده خودنمایی بیشتری پیدا کرده و سیگنالی حمایتی و مجدد برای افزایش تورم تولیدکننده محسوب شود.

دورنمای تورم پیش نگر

با نگاهی به نوسان تورم تولیدکننده در سال‌های اخیر در کنار پتانسیل بازار برای ادامه رشد این شاخص در ماه‌های پیش رو در کنار سیگنال‌های بسیار مهم ذکر شده می‌توان این گونه انتظار داشت که در آذر ماه روند افزایشی بهای تولیدکننده افزایش داشته و شاید تورم پیش نگر در آبان ماه با نوسان محدودی در آذر نیز تجربه شود. این در حالی است که تجمیع مواد فوق در کنار افزایش محسوس بهای مواد اولیه در دی‌ماه خودنمایی بیشتری پیدا خواهد کرد و به احتمال قوی باز هم در دی شاهد رکوردشکنی جدیدی در شاخص تورم تولیدکننده خواهیم بود.

سیگنال‌های افزایشی برای بازارهای کالایی