ورود خارجی‌ها به حوزه انرژی از کانال بورس

محمدحسین بابالو: تقویت بازارهای جهانی نفت خام در روزهای اخیر در کنار افزایش سهمیه ایران در اوپک در هفته‌های گذشته، افزایش حجم صادرات فرآورده‌های نفتی به کشورهای منطقه از بستر بورس انرژی، وجود تجربه کافی و زیرساخت‌های مورد نیاز همچنین امکان صادرات بیشتر به بازارهای جهانی و منطقه‌ای با جذب مشتری بیشتر و افزایش اعطای کد معاملاتی به شرکت‌های بین‌المللی معتبر و تقویت انعطاف‌پذیری معاملات را می‌توان ۶ نکته مهمی به شمار آورد که جایگاه بورس انرژی را در هفته‌های اخیر تقویت کرده و نیاز به استفاده از این ابزار معاملاتی مهم را برجسته ساخته است.

این در حالی است که هم‌اکنون همه چیز برای عرضه نفت خام و فرآورده‌های نفتی در بورس انرژی با شیوه‌های تحویل متفاوت و تسویه وجوه مختلف فراهم بوده و می‌توان یک بار برای همیشه، شفافیتی مثال‌زدنی و مورد فهم مردم را به داد و ستدهای حامل‌های انرژی ضمیمه کرد. در هر حال در اقصی نقاط جهان ایران را به‌عنوان کشوری نفتخیز شناسایی کرده و تقویت روزشمار بورس انرژی خود مکانیزمی قطعی به شمار می‌آید؛ زیرا آینده مناسبات تجاری ایران و سایر کشورها درخصوص داد‌و‌ستد حامل‌های انرژی قطعا از بستر بورس‌های رسمی مخصوصا بورس انرژی گذر خواهد کرد. وجود تجربه‌های گسترده برای فروش داخلی و صادرات فرآورده‌های نفتی و سایر عرضه‌های بورس انرژی باعث شده تا با نگاهی جدید به توانمندی‌های این بورس در امر صادرات محصولات نفتی و حتی نفت خام بنگریم. این شرایط در کنار وجود تجربه‌های معاملاتی، جذب مشتری‌های جدید، وجود تقاضا در کشورهای منطقه و ایجاد زیرساخت‌های صادراتی در ماه‌ها و سال‌های اخیر زمانی ایده‌آل را برای عرضه نفت خام در بورس انرژی فراهم کرده که می‌تواند توانمندی صادراتی نفت خام و حامل‌های انرژی را دو چندان سازد.

به نظر می‌رسد هم‌اکنون زمان اتخاذ تصمیمی بزرگ برای عرضه تمامی حامل‌های انرژی در این بورس فراهم شده که با توجه به تجربه موفق عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا در کنار راه‌اندازی بورس برق و امکان خرید واحدهای مصرف‌کننده انرژی الکتریکی با مصرف بیش از ۵ مگاوات، زیرساخت‌ها و توجیهات اقتصادی آن فراهم باشد اگرچه هنوز هم برخی مصلحت‌اندیشی یا اولویت‌های خاصی برای مناطق مرزی وجود دارد ولی درخصوص مصارف صنعتی، مانعی در برابر آن حس نمی‌شود. در هر حال ورود به بورس‌های کالایی در اسناد بالادستی نظام به صراحت مورد تایید و حمایت قرار گرفته و ورود تمامی حامل‌های انرژی به بورس انرژی نیز می‌تواند در کنار تزریق شفافیت، مکانیزم‌های اجرایی را با سهولت بیشتری به حرکت در آورد. قطعا اتخاذ این قبیل تصمیمات در حافظه اقتصادی کشور باقی مانده و الزام واحدهای فعال در صنایع مختلف نفت، گاز، فرآورده‌ها و انرژی، به مثابه شفاف‌سازی همه چیز بوده که در رویکردهای اقتصادی و اجتماعی در آینده نیز مثمر ثمر خواهد بود. همچنین باید به این نکته اشاره داشت که بین بورس‌های موجود، بورس انرژی توانسته است گوی سبقت را در صادرات و کسب در آمدهای ارزی از سایر بورس‌های کشور برباید و با اتخاذ رویکردی صادرات محور، چهره‌ای بین‌المللی را برای آینده فعالیت‌های خود رقم زده است. این زمینه‌های اجرایی در کنار توجیهات اقتصادی گسترده آن باعث شد در گفت‌وگویی با سید‌علی حسینی، مدیرعامل بورس انرژی به بررسی واقعیت‌های معاملاتی در این بورس و فعالیت‌های صورت گرفته بپردازیم.

در ابتدای این گفت‌وگو سید‌علی حسینی، بورس انرژی را مکانی امن و مطمئن برای داد‌و‌ستد حامل‌های انرژی و تامین مالی صنایع مرتبط دانست و گفت: هم‌اکنون اعتماد بسیاری به بورس انرژی معطوف شده هرچند که برای کسب این جایگاه رفیع در بین بورس‌های مختلف تلاش‌های بسیاری مبذول شده است. وی در ادامه افزود: تلاش برای تقویت حجم معاملات حامل‌های انرژی با رویکرد صادراتی همچنین تقویت حجم عرضه و تقاضا در رینگ داخلی در کنار معرفی این بورس به خریداران بین‌المللی در دستور کار بورس انرژی قرار دارد که در این مسیر گام‌های بزرگی برداشته شده است.

مدیرعامل بورس انرژی در ادامه افزود: رخدادی که در روزهای اخیر در معاملات بورس انرژی بیش از پیش خودنمایی می‌کند را باید پذیرش واقعیت‌های بازار و روند عمومی عرضه و تقاضا دانست که انعطاف‌پذیری داد‌و ستدها را تقویت کرده است. هم‌اکنون در رینگ بین‌المللی بورس انرژی و برای عرضه‌های صادراتی که غالبا به‌صورت کشف پرمیوم صورت می‌گیرد، عرضه‌کننده اصلی با توجه به واقعیت‌های خرید و شرایط تقاضا حتی قیمت‌های پایین‌تری به نسبت نرخ‌های عرضه شده مورد پذیرش قرار می‌دهد که به‌صورت محسوسی انعطاف‌پذیری بازار را تقویت کرده است. به‌عنوان مثال در روزهای اخیر عرضه گاز مایع پالایش گاز فجر جم که به‌صورت کشف پرمیوم صورت گرفته، قیمت پایه عرضه پرمیوم ۲۲ دلاری تعیین شده بود ولی در روند رقابت در تالار در دو معامله مجزا شاهد بودیم که قیمت‌هایی همچون ۴۰- یا ۱۷/ ۵۰- در نهایت مورد معامله قرار گرفت. به‌صورت دقیق‌تر با ثابت فرض کردن قیمت‌های پایه جمعا برای ۷ هزار تن گاز مایع، بر اساس نرخ‌های بین‌المللی در بورس انرژی، پرمیوم قیمتی مورد شناسایی قرار گرفته که این بار حتی قیمت‌هایی کمتر از نرخ‌های جهانی برای معامله گاز مایع مورد پذیرش دو‌طرف قرار گرفت.

وی در ادامه افزود: با توجه به وجود این بستر معاملاتی در کنار وجهه قابل قبول بورس انرژی در بازارهای منطقه‌ای، هم‌اکنون انعطاف‌پذیری قیمتی به‌عنوان سیگنالی بسیار مهم برای تقویت حجم معاملات و شفافیت روند عرضه و تقاضا مورد توجه قرار گرفته که فروشنده با کمک قوانین حاکم بر بورس‌های کالایی همچون عدم نیاز به برگزاری مناقصه یا مزایده و با توجه به واقعیت‌های بازار می‌تواند با اعتماد بیشتر کالای تولیدی خود را در بورس عرضه کرده و همچنین با اطمینان از رقابت خریداران قطعا نرخ‌هایی عادلانه کشف خواهد شد هرچند روند عمومی نوسان قیمت دلار در بازار آزاد نیز می‌تواند بر قیمت‌های کشف شده و همچنین سودآوری ریالی فروشنده نیز تاثیرگذار باشد.

مدیرعامل بورس انرژی درخصوص زیرساخت‌های مورد نیاز تخلیه یا بارگیری حامل‌های انرژی درخصوص عرضه‌های موجود با محوریت افزایش حجم عرضه‌ها عنوان کرد: وظیفه اصلی بورس انرژی ایجاد امکانی برای کشف قیمت، تضمین رسمی قراردادهای منعقد شده، تعهد عرضه کالا با استانداردهای معین و زمان تحویل مشخص و نهایتا تسویه وجه است و با توجه به وجود زیرساخت‌های مورد نیاز که هم‌اکنون نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، هیچ مشکلی درخصوص تحویل فیزیکی کالا وجود نداشته همچنین در شرایط معامله تعهد عرضه‌کننده و ملزومات مورد نیاز برای خرید به صراحت عنوان شده است.

با توجه به شرایط فعلی زیرساخت‌های مورد نیاز برای افزایش حجم داد و ستدها در بورس انرژی وجود داشته و این بورس آمادگی خود را برای افزایش حجم عرضه‌ها از سوی تولیدکنندگان اعلام می‌دارد. وی در ادامه افزود: با توجه به شرایط فعلی قیمت‌ها در بازارهای جهانی و خوش بینی به رشد بیشتر قیمت نفت، پتانسیل افزایش حجم تولید و صادرات نفت خام ایران در چارچوب سهمیه‌های تولیدی در اوپک در کنار ویژگی‌های فنی مطلوب برای افزایش تولید نفت به‌صورت فیزیکی در کنار تقویت روابط کارگزاری بین بانک‌های ایران با سایر بانک‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، هم‌اکنون شرایط مطلوبی برای عرضه و صادرات نفت‌خام از بورس انرژی ایجاد شده که می‌تواند چهره صادرات نفت خام را دگرگون سازد.

دکتر سید‌علی حسینی در ادامه این گفت‌وگو به وجود تجربه‌های پیشین صادراتی در بورس انرژی پرداخت و گفت: در گذشته در یک روز شاهد معامله ۵۰۰ هزار بشکه نفت خام در بورس انرژی بودیم که این رخداد نشان‌دهنده وجود زیرساخت‌های مورد نیاز صادراتی برای عرضه و معامله نفت خام بود که توانمندی بورس انرژی را در صادرات نفت نشان می‌دهد. در هر حال هیچ مشکلی برای عرضه، تحویل، بارگیری با حمل نفت خام و سایر فرآورده‌های نفتی و گازی در بورس انرژی وجود ندارد هرچند چنین ظرفیتی به سادگی به دست نیامده است. مدیرعامل بورس انرژی در ادامه به همکاری و حمایت‌های وزارت نفت اشاره داشت و ضمن تشکر از همکاری شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی گاز و بدنه تصمیم‌سازی و مدیریتی وزارت نفت، بخشی از موفقیت‌های فعلی بورس انرژی در زمینه حامل‌های انرژی را مرهون حمایت‌های این بخش دانست. حسینی در ادامه این گفت‌وگو به حضور خریداران خارجی و اخذ کدهای معاملاتی به منظور صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی و گازی گفت: در سال‌های اخیر تلاش‌های بسیاری برای جذب خریداران خارجی به منظور تقویت حجم خرید در بورس انرژی صورت گرفته تا جایی که در سال جاری ۸۹ کد معاملاتی جدید برای خریداران بین‌المللی ثبت شده که هر کد به منزله ثبت نام رسمی یک شرکت خارجی در بورس انرژی و ابراز تمایل برای خرید محموله‌های عرضه شده به شمار می‌رود. این در حالی است که از ۸۹ شرکت ثبت شده در بورس انرژی در سال جاری، ۵۰ شرکت از فعالان برتر بین‌المللی محسوب شده که این رخداد یعنی جذب خریداران جدید خود گام بزرگی در جهت تقویت حجم معاملات صادراتی در بورس انرژی به شمار می‌آید.

وی افزود: در ماه‌های اخیر تلاش کرده ایم تا با همکاری همکارانمان در بورس انرژی، شرکت‌های کارگزاری مختلف و حضور در نمایشگاه‌هایی همچون اینوکس در جزیره کیش چهره حقیقی بورس انرژی را به شرکت‌های دخیل در امر صادرات معرفی کنیم تا بتوانیم با تقویت حجم معاملات صادراتی، ابزار قدرتمندی برای تقویت حضور محصولات ایرانی در بازارهای انرژی جهانی را ایجاد کنیم. در پایان این گفت‌وگو حسینی از انجام مراحل پایانی فعالیت‌های اداری درخصوص راه‌اندازی صندوق پروژه به منظور تامین مالی پروژه‌های در دست احداث سخن گفت. وی همچنین از برخی هماهنگی‌ها درخصوص ایجاد بورس گاز خبر داد. بررسی این دو رویکرد اجرایی بسیار مهم به گفت‌وگوهای بعدی «دنیای‌اقتصاد» با مدیرعامل بورس انرژی موکول شده است. به نظر می‌رسد زیرپوست بورس انرژی رخدادهای بزرگی در جریان است که اجرایی شدن هرکدام به تنهایی نشان از فعالیت‌های فراگیر و شبانه روزی دارد هرچند اطلاع رسانی چندانی در این خصوص صورت نگرفته است. در هر حال هم‌اکنون بورس انرژی پرچمدار صادرات و حتی جذب منابع ارزی برای تولیدکنندگان داخلی به شمار می‌آید که گوی سبقت را از سایر بورس‌های کشور ربوده است. رونق رینگ بین‌الملل بورس انرژی، حضور خریداران خارجی در این بورس و اعتماد به عملکرد آن در زمینه فروش و تامین مالی را می‌توان از ویژگی‌های مهم این بازار به شمار آورد اگرچه در نگاه برخی از مخاطبان هنوز جایگاه رفیع این بازار به صراحت مشخص نشده است.