دنیای اقتصاد- در حالی که پیش از این، اطلاعات منتشر شده حاکی از آن بود که بورس نفت، بازاری برای عرضه نفت‌خام خواهد بود،. دیروز این بورس بالاخره با ماهیتی متفاوت و فقط برای عرضه محصولات پتروشیمی در کیش راه‌اندازی شد و عرضه نفت‌خام به فاز دیگری از فعالیت‌های آن موکول شد که زمانی برای آن اعلام نشده است.

اما شاید خبر آزادسازی نهایی محصولات پتروشیمی پس از یک‌سال کش و قوس، خبری مهم‌تر از افتتاح بورس نفت بود که دیروز همزمان با آن اعلام شد و به‌این ترتیب، راه‌حلی که پیش‌تر با تاسیس بورس فلزات در دولت خاتمی برای آزادسازی بازار آهن‌آلات آزموده شده بود، این‌بار در دولت احمدی‌نژاد برای آزادسازی بازاری دیگر به کار گرفته شد. با حضور مقامات عالی‌رتبه دولتی کشور

بورس نفت متولد شد

گروه بورس کالا- بی‌شک بیست و هشتم بهمن‌ماه سال ۱۳۸۶ را می‌توان به عنوان نقطه عطف اقتصاد نفت‌محور ایران قلمداد کرد، چرا که در این روز بورس نفت ایران در ساعت ۹ و ۳۳ دقیقه و ۴۱ ثانیه، با عرضه ۲هزار و ۲۰۰تن پلی‌اتیلن سبک خطی با قیمت ۱۳ هزار و ۵۰۰ریال در هر تن به عنوان اولین محموله پتروشیمی و معامله آن با دستور رسمی داوود دانش‌جعفری، وزیر امور اقتصادی و دارایی، کار خود را آغاز کرد تا طرحی که در برنامه سوم توسعه و شش سال قبل در وزارت نفت تاکید شده بود، بالاخره تحقق یابد.

در این مراسم ابتدا نوذری، وزیر نفت فرمان عرضه معامله را صادر کرد و سپس دانش‌جعفری، وزیر اقتصاد در سمت رییس شورای‌عالی بورس اجازه فعالیت کارگزاران را داد.

پس از آن ناظر معاملات از طریق ارتباط اینترنتی با تالار منطقه‌ای کیش، انجام معامله محصول پلی‌اتیلن تولید شده در شرکت پتروشیمی امیرکبیر را جهت تحویل در بندر امام صادر کرد.

براساس این گزارش دانش‌جعفری در جریان مراسم افتتاحیه بورس نفت ضمن اعلام تحقق یکی از اصلی‌‌ترین آرزوهای دست‌اندرکاران اقتصادی کشور، راه‌اندازی بورس نفت در ایران را راهگشای بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین مشکل فعلی اقتصاد کشور یعنی حضور سرمایه‌گذاران و بنگاه‌های اقتصادی ذکر کرد.

وی در این خصوص گفت: به دنبال ابلاغ سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی توسط مقام معظم رهبری، هر بنگاه اقتصادی غیردولتی اگر قرار است در بخش پتروشیمی فعالیت کند، نیازمند آن است که مقدمات آن فراهم شود.

وی با اشاره به رتبه دوم ایران در تولید مواد پتروشیمی در خاورمیانه گفت: این در حالی است که از نظر تولید محصولات پایین‌دستی چنین شرایطی در کشور ما وجود ندارد، چرا که در تامین مواد اولیه کارخانه‌های مربوطه با مشکل مواجه هستیم اما اگر بخواهیم توازن لازم را در این حوزه فراهم کنیم، بورس کالا بهترین فرصت برای آن است.

وی خاطرنشان کرد: کنترل قیمت‌ها توسط دولت، قابلیت پیش‌بینی را از بخش‌خصوصی می‌گیرد، اما با آزادسازی آن ارزیابی وضعیت اقتصادی بنگاه‌های پتروشیمی به عنوان یکی از شرکت‌های قابل عرضه در بورس برای سرمایه‌گذاری شفاف‌تر می‌شود.

دانش‌جعفری با بیان اینکه ادامه وضعیت قبلی در حوزه صنعت پتروشیمی که در آن دولت به صورت یارانه‌ای عمل می‌کرد، امکان‌پذیر نیست افزود: راه‌‌اندازی بورس نفت اتفاق مبارکی است که منشا تحول عظیمی در اقتصاد کشور است.

دانش‌جعفری به دعواهای دائمی که برای گرفتن مواد اولیه پتروشیمی در کشور به وجود می‌آید، اشاره کرد و گفت: کنترل قیمت‌ها باعث می‌شود تا تولیدکنندگان، مواد یارانه‌ای و سهمیه‌ای را از دولت دریافت کنند، اما محصولات خود را با قیمت بالاتر به فروش برسانند، چنین وضعیتی اساس رقابت را از بین می‌برد. اما امیدواریم بورس نفت این مشکل را حل کند.

تهدید اقتصاد آمریکا و بورس نفت ایران

وزیر اقتصاد در حاشیه مراسم افتتاحیه در پاسخ به سوال خبرنگار دنیای اقتصاد در خصوص اظهارات کارشناسان مبنی بر تهدید اقتصاد آمریکا در صورت رونق بورس نفت ایران گفت: این بحث بیشتر از این جهت مطرح می‌شود که با توسعه بورس نفت ایران در نهایت اقتصاد ایران با رشد شدیدی روبه‌رو خواهد شد که در این صورت تهدیدی برای اقتصاد‌ آمریکا محسوب خواهد شد.

وی با تاکید بر سازوکارهای مناسب برای انجام معاملات با ارزهای مختلف در بورس نفت و با کشورهای منطقه گفت: بعد از اجرای فاز اول که مربوط به فرآورده‌های نفتی است در فاز دوم نفت خام را وارد بورس خواهیم کرد.

عرضه نفت خام به زمان بیشتری نیاز دارد

غلامحسین نوذری، وزیر نفت نیز در این مراسم با اشاره به یکصدمین سال اکتشاف نفت در کشور گفت: نفت یکی از پیچیده‌ترین صنایع کشور است که تا به امروزه قریب به ۶۳میلیارد بشکه نفت و حدود ۷۰میلیارد بشکه نفت هیدروکربن و ۳تریلیون گاز مترمکعب تولید کرده است.

به گفته وی راه‌اندازی بورس، فضای رقابتی را فراهم می‌کند و در این خصوص اظهار داشت: وزارت نفت با جدیت نهایت همکاری را برای شکل‌گیری و رونق بورس نفت انجام خواهد داد و گام اول بورس نفت که عرضه کالاهای نفتی است ما را برای عرضه نفت خام آزموده‌تر می‌کند.

وی یادآور شد: البته راه‌اندازی فاز دوم بورس نفت برای عرضه نفت خام به دلیل حساسیت بیشتری که دارد به زمان بیشتری نیاز داریم، اما همه تلاش مجموعه وزارت نفت این است تا تنوع بیشتری در محصولات قابل عرضه در بورس کالا تا پایان سال ایجاد کند.

رینگ دوم عرضه صادراتی است

کرباسیان، رییس هیات رییسه صندوق‌های بازنشستگی و رفاه کارکنان صنعت نفت نیز در ادامه این مراسم با امیدواری از اینکه ایران پس از گذر از محافل پولی جهان، بتواند همپای بورس‌های دیگر چون لندن در صحنه بازارهای کالایی در جهان نقش‌آفرینی کند، افزود: در چند دهه گذشته بورس‌های کالایی برای به حداقل رساندن نوسان و ریسک بازار ایجاد شده‌اند.

وی افزود: از این رو بورس نفت ایران که از سال ۱۳۸۰ در وزارت نفت مطرح شد و پس از آن مقدمات آن اعم از مسائل فیزیکی و اساس‌نامه‌ها با پشتیبانی شرکت بورس فراهم شد، می‌تواند به تنظیم بازار خاورمیانه که بزرگ‌ترین بازار نفتی محسوب می‌شود، کمک کند.

وی با اشاره به بحث‌هایی که در خصوص اولویت بورس نفت‌خام مطرح شده بود، گفت: هر چند از ابتدا راه‌اندازی بورس نفت‌خام مطرح شده بود، اما در نهایت طی ۱۰ ماه گذشته اولویت با فرآورده‌های پتروشیمی تعیین شد و در جلسه‌ای که هفته گذشته با حضور مدیران شرکت‌های سرمایه‌گذاری بزرگ از جمله سرمایه‌گذاری شستا و صندوق بازنشستگی، بنیاد مستضعفان و بانک ملی برگزار شد، اعضای هیات‌مدیره این شرکت‌ها توافق کردند تا به عنوان سرمایه‌گذاران شرکت‌های وابسته به وزارت نفت با تمام توان خود زمینه عرضه محصولات شرکت‌های پتروشیمی را در بورس عرضه کنند.

وی ابراز امیدواری کرد پس از عرضه محصولات داخلی، رینگ دوم معاملات این محصولات در بخش صادرات فعالیت خود را آغاز کند تا به شفاف سازی و سالم سازی اقتصادی کمک کند.

ساعت ۲ بعدازظهر زمان انجام معاملات «نفتی‌ها»

علی‌اکبر هاشمیان، مدیرعامل شرکت بورس کالای ایران نیز در ادامه مراسم افتتاحیه بورس نفت ایران با اعلام استقرار ۲۱ کارگزاری در کیش برای انجام معاملات فرآورده‌های پتروشیمی گفت: هر چند کارگزاران می‌توانند دستور خرید و فروش را در تهران اعلام کنند، اما عمل معامله و حراج اصلی در جزیره کیش انجام خواهد شد.

وی با اعلام این که زمان انجام معاملات فرآورده‌های پتروشیمی در بورس کالای ایران ساعت ۲ بعدازظهر تعیین شده است، گفت: از این رو زمان انجام معاملات محصولات کشاورزی به ساعت یک بعدازظهر موکول شد.

وی خصوصی‌سازی اصلی در اقتصاد را سرعت بیشتر بخش‌خصوصی در سرمایه‌گذاری نسبت به بخش دولتی ذکر کرد و در خصوص تاثیر آن در توسعه اقتصاد گفت: برای مثال حدود ۱۰میلیون تن فولاد در طی ۴۰ سال فعالیت صنعت فولاد تولید شد، اما همین مقدار تنها در طول ۴ سال فعالیت بورس فلزات تولید شده که نشان دهنده ضریب رشد ۱۰درصدی فولاد طی این مدت و نقش بورس در رشد بیشتر آن دارد.

مدیرعامل بورس کالا در ادامه راه‌اندازی مرحله دوم و عرضه نفت خام نیز بر اساس مصوبه هیات دولت منوط به تشکیل کار گروهی متشکل از نمایندگان سه وزارتخانه نفت، اقتصاد و امور خارجه و بانک مرکزی دانست.

وی با اشاره به تاریخچه راه‌اندازی این بورس اظهار داشت: پذیرش فرآورده‌های نفتی که در جلسه دو سال گذشته شورای عالی بود، تصویب شد و در ۱۰ آذر ۸۶ شورای اقتصاد مصوب کرد که وزارت نفت و اقتصاد نسبت به راه‌اندازی بورس نفت اقدام کنند که با توجه به مصوبه ۷/۱۱/۸۶ دولت مبنی بر آزاد‌سازی محصولات نفتی و پتروشیمی، عرضه محصولات به واحد‌های تولیدی واگذار شد که با این اوصاف مرحله اول بورس نفت با عرضه ۴ کالا آغاز می‌شود.

وی با بیان این مطلب که محل اصلی بورس نفت در کیش است، گفت: با توجه به زمان تعیین شده پایان بهمن ماه برای شروع بورس نفت، تالار بورس منطقه‌ای کیش متعلق به شرکت بورس در نظر گرفته و تجهیز شد اما به زودی تالار اختصاصی بورس نفت بعد از تجهیز راه‌اندازی می‌شود.

هاشمیان ضمن اشاره به این نکته که متولی راه‌اندازی مرحله اول بورس نفت شرکت بورس کالای ایران است، اظهار داشت: در مرحله اول ۲۱ کارگزار در تالار منطقه‌ای کیش مستقرند که با راه‌اندازی شبکه موازی در تهران به طور مستقیم با تالار کیش در ارتباط خواهیم بود و به زودی خطوط ماهواره‌ای نیز وصل خواهد شد تا مشکلات ارتباطی برطرف شود.

وی در خاتمه گفت: آزاد‌سازی محصولات و عدم سرمایه‌گذاری سوبسیدی و حذف رانت‌ها از راهکارهای اصلی برای خصوصی سازی واقعی است.

آغاز معاملات فیوچر در بورس کالا

مدیرعامل شرکت بورس کالای ایران در خصوص آغاز معاملات فیوچر در بورس کالا گفت: تاکنون حدود ۳ سال بر روی معاملات فیوچر از سوی بورس کالا بررسی شده است به گونه‌ای که از نظر فنی این شرکت کاملا آماده است.

علی‌اکبر هاشمیان افزود: معاملات فیوچر از نظر مسائل شرعی با مشکل روبه‌رو بود، اما کمیته فقهی شورای بورس بررسی و به تصویب نهایی رسیده است.

وی زمان راه‌اندازی معاملات فیوچر در بورس کالا پایان سال‌جاری را اعلام و تصریح کرد: شرکت بورس کالا واحدهایی که کالاهایشان را عرضه کنند برای معاملات فیوچر آماده خواهد کرد و مشکلی در این زمینه وجود ندارد.

مدیرعامل شرکت بورس کالا با اشاره بر این که در ابتدا فلزات پایه و محصولات کشاورزی از طریق معاملات فیوچر انجام خواهد شد، خاطر نشان کرد: از این رو در ابتدا محصولاتی مانند شمش طلا، مفتول مس، آلومینیوم و ذرت تحت پوشش این معاملات قرار می‌گیرند و به تدریج بر میزان محصولات افزوده می‌شود.

وی با بیان این که محصولات پتروشیمی هم‌اکنون تحت پوشش معاملات فیوچر قرار نمی گیرند، گفت: ابتدا اقلام فلزی و کشاورزی با استفاده از معاملات فیوچر صورت خواهد کرد و سپس به محصولات پتروشیمی تسری داده می‌شود.

هاشمیان در خصوص اجرایی شدن سلف مجدد در معاملات بورس کالا افزود: سلف مجدد هم‌اکنون در دست شورای بورس قرار دارد و تاکنون مجوز آن صادر نشده است.

وی با اشاره به این که عرضه محصولات پتروشیمی از طریق شرکت بورس کالا تا چه اندازه در بازار سرمایه موثر خواهد بود، تصریح کرد: عرضه این محصولات از طریق بورس کالا همانند بازار فلزات بسیار تاثیرگذار خواهد بود. به گونه‌ای که با راه‌اندازی بورس واحد برای فلزات بخش‌خصوصی توانست طی ۴ سال مجوز احداث ۱۳۵میلیون تن فولاد را اخذ کند.

به گفته هاشمیان اتفاقی نظیر فلزات در بازار نفت و پتروشیمی رخ خواهد داد. زیرا که پتروشیمی به عنوان یکی از مزیت‌های نسبی در کشور محسوب می‌شود و با عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا شاهد شکوفایی سرمایه‌گذاری‌هایی زیادی در این بخش خواهیم بود.

وی در خصوص این که نحوه پرداخت مبادلات در بورس نفت بر عهده صادر کنندگان است، تصریح کرد: هم‌اکنون رینگ ما آمادگی برای مبادلات محصولات پتروشیمی به قیمت بین‌المللی دارد و هم‌اکنون هر دو رینگ ارزی و ریالی برای این مبادلات آماده است.

مدیرعامل شرکت بورس کالا درباره کارمزد مبادلات محصولات پتروشیمی خاطر نشان کرد: کارمزد این مبادلات همانند فلزات است.

وی در خصوص تعداد محصولات پتروشیمی قابل عرضه در بورس کالا گفت: هم‌اکنون تمام فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی به استثنای محصولات مشمول یارانه‌ای مانند کود و سم در بورس نفت می‌توانند عرضه شوند.

اجرای اصل ۴۴ نیازمند بازارهای رقابتی است

علی صالح‌آبادی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار نیز که به عنوان دیگر سخنران این مراسم بود، گفت: واگذاری سهام شرکت‌های مشمول اصل ۴۴ قانون اساسی ضرورتی است که از جمله الزامات آن بازدهی مناسب آنها در قالب قانون تجارت و قیمت‌گذاری تولیدات آنها در بازارهای رسمی و شفاف است.

وی گفت: در این میان تعیین قیمت کالاهای پایه‌ای همچون فلزات آهنی و غیرآهنی، فلزات گرانبها، برق، محصولات پتروشیمی و کشاورزی از جمله محصولاتی هستند که رقابتی کردن بازار آنها برای کشور ما مهمتر است.

وی با اشاره به موظف شدن وزرای نفت، اقتصاد و خارجه جهت تشکیل کار گروهی برای امکان سنجی بورس نفت گفت: راه‌اندازی بورس نفت زمان می‌برد، اما تمام تلاش ما این است تا با سرعت بیشتری در مقایسه با بورس فرآورده‌های پتروشیمی راه‌اندازی شود.

گفتنی است، در ادامه این مراسم، وزیر اقتصاد با حضور در شعبه بانک ملت به ضرورت حضور هرچه بیشتر سیستیم بانکی جهت تقویت بورس نفت ایران اشاره کرد و گفت: بورس نفت ایران نیاز شدیدی به کمک‌های سیستم بانکی دارد، از این رو از همه دست‌اندرکاران دعوت می‌کنیم تا با رفع نیازهای بانکی بورس نفت، آن ر ا حمایت کنند.

دادوستدهای مراسم افتتاحیه به رقابت کشیده شد

به گزارش خبرنگار دنیای‌اقتصاد یکی از جالب‌توجه‌ترین نکات روز نخست فعالیت بورس نفت ایران، عطش زیاد خریداران برای خرید کالاها بود، به طوری که به رغم تاکید و اعلام مکرر ناظر بازار مبنی بر انجام معاملات اصلی محصولات پتروشیمی در ساعت ۲ بعدازظهر اما خریداران همچنان به ثبت تقاضاهای خود ادامه می‌دادند که این امر بیشتر در خصوص محصول قیر صورت گرفت.

براساس این گزارش، علاوه بر پلی‌اتیلن سبک خطی، ۷۵۰تن قیر شرکت نفت پاسارگاد تحویل در تهران عرضه شد که همین مقدار کالا با نرخ یک‌هزار و ۵۰۰ریال دادوستد شد. ۲۰۰تن از این کالا نیز برای تحویل در اراک عرضه شد که به دلیل بالا بودن میزان تقاضا که به ۹۰۰هزار تن می‌رسید، معامله آن به مرحله رقابت رسید و بدین ترتیب قیمت یک‌هزار و ۴۵۰تومانی این کالا با اعلام خریدار به یک‌هزار و ۵۰۰ریال رسید و با همین نرخ، ۲۰تن از آن معامله شد.

دوده صنعتی شرکت کربن ایران نیز برای تحویل در اهواز ۱۰۰تن با نرخ ۱۱هزار و ۶۵۸ریال عرضه شد که در نهایت تقاضای ۲۴۰تن تقاضا داشت که این امر در نهایت باعث معامله ۱۰۰تن از آن با نرخ ۱۱هزار و ۶۵۸ریال شد. روغن پایه نفت سپاهان هم در مراسم افتتاحیه بورس نفت معامله شد، به طوری که ۱۰۰۰تن از آن با نرخ ۷هزار و ۸۰۰ریال برای تحویل در اصفهان دادوستد شد.

فلسفه تشکیل بورس نفت

با اعلام خبر رسمی حضور فرآورده‌های پتروشیمی در بورس نفت و تشکیل بورس نفت در دو فاز از سوی صالح‌آبادی رییس سازمان در اواخر دی ماه سال‌جاری تشکیل بورس نفت که سال‌های متوالی وزارت نفت و اقتصاد و دارایی قول راه‌اندازی آن را داده بودند، قوت گرفت. محل بورس نفت از سوی صالح‌آبادی، کیش اعلام شد و با اعلام این خبر تلاش و تکاپوی بورس کالا برای فراهم آوردن مقدمات این بورس آغاز شد، به طوری که علی اکبر هاشمیان در هفته اول بهمن ماه خبر از آماده‌سازی کامل بورس نفت کیش داد و تعداد کارگزاران فعال بورس کیش را ۲۱ نفر دانست که تقریبا شامل تمامی کارگزاران بورس فلزاتی و کارگزاران جدید بورس اوراق بهادار است، لازم به ذکر است کارگزاران فعال بخش کشاورزی از حضور در بورس نفت محروم شدند، اما قول مساعد برای حضور آنها در سال آتی از سوی مسوولان بورس کالا داده شد.

البته با وجود آماده‌سازی بورس کیش از سوی بورس کالا در دهه فجر اما به دلیل تاخیر در مصوبه هیات دولت مبنی بر زمان و محل عرضه فرآورده‌های نفتی در بورس تحت عنوان بورس نفت، افتتاح آن تا بیست و هشتم بهمن ماه به تعویق افتاد.

ابتدا مقرر شده بود تا بورس نفت در محل خود تالار یعنی در کیش افتتاح شده و رسما فعالیت خود را آغاز کند، اما به دلیل مشکلات عدیده از جمله تهیه بلیت برای تعداد زیاد مدعوین و تدارک محل اقامت و مشکلاتی که به لحاظ تدابیر امنیتی به خاطر حضور مقامات ارشد دولتی وجود داشت افتتاح آن به تهران و از طریق مانیتور موکول شد.

البته ناگفته نماند بورس کالا از سال ۸۳ بسیاری از مقدمات اولیه از جمله پذیرش شرکت‌ها و نرم‌افزارهای لازم برای ورود محصولات پتروشیمی را فراهم آورده بود و از سال‌های دور آمادگی خود را پذیرش فرآورده‌های پتروشیمی اعلام کرده بود.

نکته جالب مراسم افتتاح دیروز این بود که بورس فلزات و بورس کشاورزی در حال حاضر در قالب بورس کالا ادامه فعالیت می‌دهند و دیگر نامی از بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی به گوش نمی‌رسد، اما در مورد بورس نفت این موضوع اندکی جای تامل دارد؛ چرا که در هیچ‌جا معاملات فرآورده‌های نفتی را جزو بورس کالا اعلام نکردند و این طور به نظر می‌رسد که بورس نفت نسبت به سایر بورس‌های فلزی و کشاورزی مستقل‌تر عمل خواهد کرد، چرا که مدیرعامل بورس کالا هم خبر از مستقل شدن اتاق پایاپای بورس نفت تا سال آینده داده بود.

جشن تولد بورس نفت در تهران با هزاران کیلومتر فاصله از زادگاه اصلی‌اش برگزار شد و این مراسم با حضور وزیر اقتصاد و دارایی و وزیر نفت و رییس سازمان بورس و مدیرعامل شرکت بورس کالای ایران و سایر مقامات ارشد دولتی رونق خاصی به خود گرفت، خبرنگاران حاضر در این مراسم که حتی دامنه آن به خبرگزاری‌های خارجی نیز کشیده شده بود، از فرصت به وجود آمده نهایت استفاده را برده و با شخصیت‌های مختلف مصاحبه کردند. تالار بورس کالا دیروز شاهد همهمه‌ وصف‌ناپذیری بود. در این مراسم اما جای اعضای کمیسیون انرژی مجلس و همچنین برخی مدیران مرتبط با صنعت نفت خالی بود.

آنچه مهم است این بود که سرانجام تلاش‌ها به بار نشست اما امیدواریم این کودک تازه متولد شده همان‌طور که با حمایت‌های فراوان وزارت اقتصادی و دارایی و نفت و تلاش‌های بورس کالا به وجود آمد در ادامه راه نیز حمایت شود و پرورش، رشد و تکامل آن تنها به دوش بورس کالا نباشد.

عکس: حمید جانی‌پور