شکست انحصار از کانال بورس کالا

دنیای اقتصاد: یکی از چالش‌های اساسی که در دولت یازدهم به واسطه فشارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت تشدید شدبحث خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا است؛ با این حال رای شورای رقابت مبنی بر تداوم فعالیت‌های این بازار در حوزه پتروشیمی نشان داد که اختلاف نظرها در این رابطه در کلیت حاکمیت کشور وجود ندارد و تنها بخشی از دولت بر این موضوع تاکید دارند. در این بین اما هنوز به نظر می‌رسد که همان طبقه منتقد به عرضه‌های محصولات پتروشیمی در بورس کالا در تلاش است با سوق دادن این مبحث به بدنه کارشناسی راه جدیدی را برای پیشبرد این هدف در پیش بگیرد. چندی پیش سخنگوی دولت نیز این موضوع را مورد تاکید قرار داد که خروج این محصولات از این بازار در دستور کار دولت نیست. در این بین اما موافقان عرضه در بورس کالا معتقدند نه تنها محصولات پتروشیمی که حتی سایر محصولاتی که تاکنون در این بازار مورد معامله قرار نگرفته‌اند باید آماده حضور در این بازار شوند، چراکه این بازار با اثرات مثبتی که در بحث شفافیت و حاکمیت منطق عرضه و تقاضا در آن وجود دارد مزایای بزرگی را در بخش‌های مختلف ایجاد می‌کند.

مدیرعامل بورس کالای ایران با اشاره به مصوبه اخیر شورای رقابت مبنی بر ادامه عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا گفت: دیدگاه شورای رقابت عموما بر مبنای انحصارشکنی است و در صورت اجرای رای اخیر، انحصارها در بازار معاملات پتروشیمی تا حد زیادی شکسته خواهد شد.وی با تاکید بر مرجعیت آماری بورس کالا و نقش محوری اطلاعات در تصمیم‌گیری‌های آن گفت: کار ما شفاف‌سازی است؛ ما می‌خواهیم مرجعیت آماری جاری در بورس، مبنای تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری برای همه محصولات از جمله محصولات پتروشیمی قرار بگیرد.

سلطانی‌نژاد که با «سنا» گفت‌وگو کرده است افزود: وقتی یک بخش از این محصولات در بیرون معامله شود، عموما آمار دقیقی از آن وجود ندارد و معلوم نیست سیستم توزیع آن چطور است یا مدل قیمت‌گذاری آن چگونه بوده است؛ بنابراین در نهایت، تصمیم‌گیری‌ها نیز بر مبنای داده‌های صحیحی نخواهد بود. مدیرعامل بورس کالای ایران همچنین از طراحی ابزار‌های جدید از جمله قراردادهای بلندمدت برای انجام معاملات پتروشیمی خبر داد و گفت: در نظر داریم ابزار‌هایی طراحی کنیم که خریداران بتوانند از طریق آن، فقط با پرداخت بخشی از وجه معاملات، محصول مورد نیاز خود را تهیه کنند.وی سپس در پاسخ به این سوال که آیا قراردادهای بلند مدت به تازگی طراحی شده یا از قبل موجود بوده است، گفت: سازوکار قراردادهای بلند‌مدت از قبل هم در بورس کالا طراحی شده بود اما مورد استفاده قرار نمی‌گرفت.

سلطانی‌نژاد اظهار کرد: هم‌اکنون در بورس کالا، از کل معاملاتی که در حوزه پتروشیمی انجام می‌شود ۳۵ درصد آن به‌صورت سلف انجام می‌شود.مدیرعامل بورس کالای ایران، این اظهارات را زمانی بیان کرد که نقد کارفرمایان پتروشیمی مبنی بر اینکه شیوه معاملات شرکت‌های پتروشیمی در خارج از بورس از تنوع بیشتری برخوردار است و داد‌و‌ستدها از طریق چک یا تهاتر دست خریداران را باز می‌گذارد، به او منعکس شد.سلطانی‌نژاد افزود: بخش قابل توجهی از دادو‌ستدها هم در قالب معاملات اعتباری یا نسیه‌ای انجام می‌شود؛ بنابراین این مسائل بیشتر با این انگیزه مطرح می‌شود که بگویند این امکانات در بورس وجود ندارد؛ در حالی که سابقه معاملات تاریخی نشان می‌دهد همه این امکانات در بورس کالا شکل گرفته و از آن استفاده می‌شود.

وی ادامه داد: بعد از آنکه در چند ماه اخیر بر این رویکرد تبیینی تمرکز کردیم، هم خریدار و هم فروشنده دیدند که خواص زیادی در آن هست و نیازهایشان را برآورده می‌کند؛ ضمن اینکه گاهی نفع بیشتری هم برایشان فراهم می‌کند.سلطانی‌نژاد افزود: هم خریدار و هم فروشنده می‌توانند مطمئن باشند که در قراردادهای آتی با قیمت بورس می‌توانند خرید کنند یا بفروشند و لازم نیست این قراردادها را با یک قیمت ثابت ببندند؛ بنابراین از این جهت خیلی هم استقبال کردند و الان نیز در محصولات مختلف از روش قراردادهای بلند مدت استفاده می‌شود. مدیرعامل بورس کالای ایران همچنین از آمادگی کامل برای برای تامین مالی و پوشش ریسک صنعت پتروشیمی کشور خبر داد و گفت: می‌توان برای عمده محصولات پایین دستی و بالا دستی پتروشیمی، بازار مالی تشکیل داد و معامله را با اوراق بهادار صورت داد که البته این اقدام، نیازمند تعامل و همکاری دوجانبه میان بورس و صنایع پتروشیمی است.

سلطانی‌نژاد در واکنش به سخنان اخیر احمدمهدوی که معتقد است مصوبه تنظیم بازار محصولات پتروشیمی از سوی شورای رقابت با اشکال و ایرادهای اساسی مواجه بوده و مواردی که به‌عنوان عرضه مجاز مواد پتروشیمی در بازار خارج از بورس کالا عنوان شده، قابلیت اتکا ندارد. وی همچنین معتقد است محصولات پتروشیمی، نخود و لوبیا نیست که افراد به‌طور موردی خرید کنند. خریدار محصولات پلیمری، کارخانه است، تولید‌کننده است و کسی است که می‌خواهد یک محصول ثانویه را تولید کند، اعلام کرد: مواردی را که بورسی نیست عموما مواردی شبیه همین مثال خط لوله است و اگر غیر از این موارد بخواهیم موارد دیگر را هم استثنا کنیم، این طیف دیگر پایان ندارد. مثلا فرض کنید یک محصولی عنوان می‌شود که مشتری خاص دارد و باید این خارج از بورس معامله شود در حالی که اگر بخواهیم این را باز بگذاریم خیلی از محصولاتی که گریدهایشان با هم تفاوت‌های اندکی دارند، می‌توانند به اسم آن محصول در خارج از بورس معامله بشوند.وی ادامه داد: ممکن است با محصولی مواجه باشیم که صرفا چون رنگش با محصول دیگر فرق می‌کند محصول خاص تلقی شود، در حالی که غالبا این گونه نیست و حتی اگر آن محصول، خاص باشد، بورس کالا یک خاصیت شفاف‌سازی دارد و این افراد می‌توانند بیایند و از آن ساز و کار شفاف استفاده کنند.

سلطانی‌نژاد با بیان اینکه اگر به سایت بهین‌یاب به‌عنوان مرجع نگاه کنیم هیچ محصولی نیست که برای آن تنها یک مشتری وجود داشته باشد، افزود: همه محصولات طبق جوازی که وزارت صنعت داده است عموما بیشتر از ۱۰ یا ۲۰ مصرف‌کننده دارند؛ در بعضی محصولات هم این رقم به چند صد مصرف‌کننده می‌رسد بنابراین، از سمت خرید هم محدودیتی وجود ندارد و می‌تواند ساز و کار رقابتی در آن شکل بگیرد.مدیرعامل بورس کالای ایران درخصوص محصولاتی هم که همواره با تانکر بین مجتمع‌ها حمل می‌شود، گفت: این موضوع در قالب قراردادهای بلند مدت می‌تواند در بورس کالا منعقد شود و هیچ نگرانی بابت تامین کالا وجود ندارد؛ ضمن آنکه فروشنده هم نگرانی بابت پول خود ندارد و وقتی قرارداد بلند مدت می‌بندد می‌تواند با قیمت‌های روز بورس کالا، محصولش را مورد مبادله قرار دهد.