ریسک دوجانبه سعودی‌ها برای بازار پتروشیمی ایران

دنیای اقتصاد، عارفه مشایخی: چالش‌های جدید سیاسی بین ایران و عربستان سعودی این نگرانی را ایجاد کرده که این چالش‌ها به حوزه‌های تجاری ما به خصوص، حوزه پتروشیمی منتقل شود. این موضوع از دو جنبه قابل بررسی است؛ اول آنکه عربستان و ایران دو کشور تولیدکننده محصولات پتروشیمی در منطقه محسوب می‌شوند که رگه‌های رقابتی جدی با هم دارند. دوم اینکه کشورهای منطقه به خصوص کشورهای عرب منطقه نسبت به سعودی‌ها حس همراهی از خود نشان می‌دهند که این دو موضوع می‌تواند ریسک‌های ایران را در صنعت و بازار پتروشیمی در منطقه افزایش دهد.

مهدی شریفی نیک‌نفس یکی از اعضای اتاق تهران در این رابطه در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» درخصوص تیره و تار شدن روابط ایران و عربستان و تاثیری که این عامل بر بهای طلای سیاه می‌گذارد و نهایتا نوسان قیمتی نفت محصولات پتروشیمی و بازارهای پتروشیمی را تحت تاثیر قرار می‌دهد گفت: درست است که قیمت نفت تاثیر بسزایی روی محصولات پتروشیمی دارد اما نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که این عامل در میان‌مدت و بلند‌مدت نقش و اثر خود را بیشتر نشان می‌دهد و بیشتر دو شاخص عرضه و تقاضا هستند و نوسان آنها است که باعث شده در کوتاه‌مدت این بازارها دستخوش تغییرات شوند.

وی در ادامه افزود: به هر حال با توجه به این اتفاق انتظار می‌رود قیمت نفت با استراتژی که عربستان در عرضه زیاد با قیمت پایین در پیش گرفته کم شود و نهایتا باعث ارزان شدن محصولات پتروشیمی در سطح جهانی شود. اگر بخواهیم به‌طور دقیق‌تر به این مساله نگاه کنیم می‌بینیم خطری که بیشتر پتروشیمی ایران را از جانب عربستان تهدید می‌کند این است که عربستان یک تولید‌کننده بزرگ پتروشیمی در بازارهای بین‌المللی است و می‌تواند از طریق افزایش عرضه گریدهای مختلف بازارهای پتروشیمی، بخش زیادی از سهم ما را در این بازارها از دست ما بگیرد. همان‌طور که بعضا می‌بینیم این قدرت منطقه اقدام به عرضه با حجم بالا می‌کند و به این ترتیب رقیبان خود را از میدان بازی بیرون می‌کند.

به گفته نیک‌نفس، دیگر استراتژی که عربستان در پیش می‌گیرد این است که اعتبارات بلند‌مدت یا تخفیف‌هایی را به مشتریان خود می‌دهد و از طریق این سیاست با ایجاد جنگ تجاری می‌تواند بازار این محصولات را قبضه کند. دود این اتفاق نیز عملا به چشم کشورهایی می‌رود که عملکرد ضعیف‌تری در حوزه صادرات محصولات خود دارند. به گفته وی در این صنعت قرار دادهای ما به‌صورت پراکنده است و یکپارچه نیست. این امر باعث می‌شود در چنین شرایطی مدیریت عرضه‌ها برای ما سخت شود و این موضوع ریسک فعالیت‌های ما را افزایش می‌دهد.

به عقیده این فعال اقتصادی اگر ما بتوانیم در صنعت پتروشیمی چشم‌اندازی بلند‌مدت داشته باشیم و طبق آن برنامه بچینیم و با انعقاد قراردادهای بلند‌مدت ریسک کار را به حد‌اقل برسانیم، به این ترتیب دیگر نگران مسائلی همچون تحریم یا تیره شدن روابط اقتصادی خود با عربستان نیستیم و می‌توانیم روی به‌روز‌رسانی ماشین‌آلات، تکنولوژی، دانش فنی و مدیریت تمرکز کرده و با توجه به پتانسیل‌هایی که در این زمینه داریم به یکی از ابر‌قدرت‌ها در جوامع بین‌المللی تبدیل شویم.

این عضو اتاق بازرگانی در ادامه تصریح کرد: مساله‌ای که در این میان وجود دارد این است که بخش زیادی از بازارهای صادراتی ما را کشورهای عربی و همسایه تشکیل می‌دهند و این امکان وجود دارد که اتحادهای جدیدی میان عربستان و کشورهای عربی صورت بگیرد و از این طریق ما قسمتی از بازارهای خود را در منطقه از دست بدهیم. وی در ادامه با اشاره به کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس GCC افزود: تمام دنیا در بحث صادرات، برای حفظ بازارهای خود به سمت ائتلاف حرکت می‌کند و این امر یکی از اهداف کشورهای عضو GCC است و همه آنها به این فکر هستند که در این بازارها به‌صورت واحد عمل کنند. این عضو اتاق نهایتا به بازارهای دیگر اشاره کرد و گفت: دنیا نمی‌تواند از نفت و نهایتا محصولات پتروشیمی ما چشم‌پوشی کند. در این میان ما باید بهترین جهت‌گیری را در این بازارها پیدا کنیم تا از این بهره خدادادی نهایت استفاده را ببریم.

وی می‌گوید: بازارهای عراق به دلیل اینکه صنایع پایین‌دستی ندارند بازارهای قوی نیستند و بازارهای هدف ما به شمار نمی‌آیند. ما باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم و به سطحی از تولید برسیم که تمام بازارهای آسیای دور از جمله هند، چین، ویتنام، کره و... را تحت سیطره خود درآورده و به سمت بازارهای اروپایی و آفریقایی هم جهت بگیریم. در این بین عضو اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» درخصوص تیره و تار شدن روابط ایران و عربستان و آثار این اتفاق بر صنعت پتروشیمی کشور گفت: با وقوع این اتفاق روابط ما با کشورهای عربی با مشکلاتی رو به رو شده است، به‌طوری که می‌توان گفت ارتباط با این کشورها از زمان تحریم‌ها هم سخت‌تر شده است. دکتر سید حمید حسینی در ادامه افزود: از جمله آثار این اتفاق سختگیری بانک‌های عربی و بنادر این کشورها برای پذیرش محصولات ایرانی است که این سختگیری روز به روز بیشتر می‌شود و این در حالی است که در این شرایط ممکن است بسیاری از ظرفیت‌هایی که ما امکان استفاده از آنها را برای پیشرفت در صنایع مهم از جمله پتروشیمی داشتیم از دست بدهیم.

به گفته این فعال اقتصادی درست است که ما روابط خود را با کشوری همچون عمان حفظ کرده‌ایم اما زمانی که عربستان به‌عنوان یک قدرت منطقه بر این کشورها هم فشار می‌آورد روی روابط ما تاثیر می‌گذارد و قطعا برای ما هم تبعات سیاسی و هم اقتصادی داشته است و در کنار همه این شرایط بازارهای عربستان هم از دست ما خارج شده و در نهایت سهم زیادی از بازار محصولات پتروشیمی در این کشورها از دست رفته است.

دکتر حسینی یکی دیگر از تبعاتی که از تیره و تار شدن روابط نصیب کشور ما شده را رابطه ایران با اوپک دانست و تصریح کرد: در پی این جریان بازار نفت ایران دچار التهاب شده و در پی آن صادرات نفت و به‌طور کل تجارت طلای سیاه و فرآورده‌های این کالای استراتژیک با چالش رو به رو شده است و این اتفاق به تبع در بلند‌مدت بر قیمت محصولات پتروشیمی تاثیر‌گذار است. با توجه به اینکه قیمت تمام‌شده محصولات ما در این صنعت بالاست این اتفاق باعث می‌شود زنجیره تولید ما دچار اختلال شود و به این ترتیب عرضه محصولات پتروشیمی هم در بازارهای داخلی و هم در بازارهای بین‌المللی با اختلال رو به رو شود. وی در ادامه به ارتباط این چالش و رابطه سیاسی ما با کشورهای دیگر اشاره کرد و گفت: روند ارتباط ما با سعودی‌ها بر روابط سیاسی کشورهای میانه‌رو و کشورهای آفریقایی هم تاثیر گذاشته است و با توجه به اینکه بازار کشورهای آفریقایی بازارهای بزرگی برای محصولات این صنعت به شمار می‌آیند قسمت زیادی از بازارهای هدف ما هم به این ترتیب از بین می‌رود. وی در ادامه تصریح کرد: کشمکش با عربستان کشورهایی همچون مصر را که تمایل دارند با ما ارتباط تجاری داشته باشند (ما ظرفیت و پتانسیل خوبی را برای صادرات محصولات پتروشیمی به این کشور داریم) دچار سرگردانی کرده و شرایطی برای آنها به وجود آورده که نمی‌توانند جهت‌گیری درستی داشته باشند و بین ما و سعودی‌ها یکی را انتخاب کنند.