محمدحسین بابالو: جهش قیمت‌های جهانی مواد غذایی به بالاترین حد در ۱۵ ماه اخیر را باید هشداری به شمار آورد که می‌تواند به آرامی به بازار داخلی سرایت کرده و مشکلات بسیاری را برای مصرف‌کننده نهایی ایجاد کند. این آمار را که فائو یا همان سازمان خواربار وکشاورزی ملل متحد اعلام کرده نشان می‌دهد که بهای محصولات غذایی رشد محسوسی داشته و ممکن است این وضعیت افزایشی ادامه یابد. وخامت اوضاع در شرایطی شفافیت بیشتری پیدا می‌کند که هم اکنون در فصل برداشت غلات و بسیاری از محصولات کشاورزی مشابه در نیمکره شمالی زمین هستیم که باعث شده تا جهش قیمت‌ها آن گونه که هست، در آمارها خودنمایی نکند.

این در حالی است که بازارهای جهانی فاصله بسیاری از اوج قیمت‌ها در سال ۲۰۱۱ دارند؛ یعنی پتانسیل ادامه افزایش نرخ آن هم در روزهای سرد زمستان به‌صورت بالقوه وجود داشته که به هشدارهایی جدی نیاز دارد. در صورت ادامه این روند افزایشی، شاهد سرایت رشد قیمت‌ها به بازارهای داخلی هستیم هرچند که بهای روغن خوراکی، ذرت یا گوشت سفید و قرمز بیشترین پتانسیل برای رشد را داشته که قطعا بیشترین تاثیر را اقشار ضعیف جامعه می‌پذیرند. این در حالی است که برخی داده‌های داخلی همچون نوسان حجم معامله محصولات کشاورزی مانند ذرت در بورس کالا، شواهد وخیمی را نشان می‌دهد که امید است تصمیم‌سازان اقتصادی، با دقت به واقعیت‌های موجود بنگرند.

با توجه به تجربه التهاب شکر در بورس کالا و سپس التهاب بازار مرغ، شاید توجه به واقعیت‌های تجاری در بخش کشاورزی در بازارهای داخلی و بین‌المللی، شواهد مهمی از برخی بازارسازی‌ها را روایت کند. هم‌اکنون حجم معامله ذرت در بورس کالای ایران از ابتدای سال جاری تاکنون به نسبت مدت مشابه سال قبل ۸۸ درصد کاهش داشته است. با توجه به جایگاه ذرت در تولید گوشت سفید شاید برخی از التهابات این بازار را بتوان در فاصله بین تولید در مزرعه تا معامله در بورس کالا رهگیری کرد؛ یعنی این انتظار وجود دارد که ذرت در مزرعه کشت شده ولی در بورس کالا عرضه و داد و ستد نشده که دقیقا نشان‌دهنده برخی بازارسازی‌ها است. شاید تلاش‌های جدیدی این بار برای خروج ذرت از بورس کالا در دست اقدام است. این در حالی است که در سال جاری به نسبت سال قبل از آن حجم معامله جو دامی ۱۶۴۵ برابر شده است. در هر حال با توجه به نزدیکی به فصل پاییز، این امیدواری وجود دارد که برداشت ذرت افزایش یافته و ثبات بیشتری را در این بازار شاهد باشیم.

متوسط شاخص مواد غذایی فائو موسوم به FFPI در پایان ماه آگوست ( ماه گذشته میلادی) به ۶/ ۱۶۵ واحد افزایش یافت که ۳ واحد معادل ۹/ ۱ درصد به نسبت پایان ماه جولای رشد داشته و همچنین به نسبت مدت مشابه سال قبل، ۷ درصد افزایش یافته است. این رقم بالاترین حد در ۱۵ ماه اخیر به شمار می‌آید. این در حالی است که این شاخص در پایان آگوست، در بالاترین حد از ماه مه سال ۲۰۱۵ قرار دارد. به استثنای غلات و حبوبات، تمامی گروه‌های مواد غذایی در ماه آگوست افزایش نرخ داشته که رشد بهای شکر، روغن‌های خوراکی و شکر، در این روند افزایشی زبانزد بوده‌اند.

در شاخص فائو تنها بهای غلات و حبوبات کاهشی بوده که البته دلیل این امر را باید در فرارسیدن زمان برداشت در نیمکره شمالی دانست زیرا هم اکنون در این زمان پایان فصل تابستان است و افزایش عرضه‌ها به‌صورتی منطقی باعث شده تا قیمت‌ها محدود شود. همچنین شاهد افت بهای این قبیل محصولات مخصوصا گندم بوده‌ایم. به گزارش فائو شاخص بهای غلات در ماه آگوست به ۶/ ۱۴۳ واحد رسید که به نسبت ماه پیش از آن، ۳ درصد کاهش را نشان می‌دهد. این در حالی است که همین شاخص در مقایسه با سال قبل از آن، ۴/ ۷ درصد کاهش داشته است. بهای ذرت نیز پس از گندم کاهش یافت زیرا دورنمای مثبت عرضه گندم بی‌کیفیت در آمریکای شمالی شرایطی را ایجاد کرده است که شاید بتوان برای تغذیه دام، به جای ذرت از گندم بی‌کیفیت استفاده کرد. در هر حال دورنمای رشد عرضه غلات در اقصی نقاط جهان را باید مثبت ارزیابی کرد که بر قیمت‌ها تاثیر منفی گذاشته است. با توجه به این موارد باید این‌گونه استنباط کرد که قیمت‌ها در بازارهای جهانی مواد غذایی، به دلیل عقب‌نشینی بهای غلات جهش محسوسی نداشته ولی با آرام شدن شرایط و سپری شدن زمان برداشت گندم یا سایر غلات، باید جهش شدیدتر قیمت‌های جهانی محصولات کشاورزی را هشدار داد.

درخصوص بهای روغن‌های خوراکی نیز شاهد جهش محسوس نرخ‌ها هستیم؛ هرچند که به جز رشد قیمت دانه‌های روغنی، کاهش تولید و عرضه رونق پالم در مالزی در کنار پایین بودن موجودی انبارهای این کالا در بازارهای جهانی، باعث این رشد قیمت شده است. آمارهای فائو نشان می‌دهد که شاخص بهای روغن‌های خوراکی در بازارهای جهانی در ماه آگوست با ۴/ ۷ درصد رشد به نسبت ماه قبل از آن به ۱/ ۱۶۹ واحد افزایش یافته است. از سوی دیگر رشد تقاضای روغن‌های خوراکی در چین، هند و اتحادیه اروپا در کنار افزایش بهای روغن کلزا، در نهایت به افزایش قیمت‌ها در بازار روغن‌های خوراکی انجامیده است. با کاهش تولید شیر در اتحادیه اروپایی شاهد بودیم که حجم عرضه لبنیات از این حوزه اقتصادی کاهش یافت هرچند که این عقب‌نشینی تولید به جز پنیر و کره، حتی به شیرخشک نیز سرایت کرد تا در نهایت شاهد افزایش قیمت‌ها در این گروه کالایی باشیم.

این در حالی است که تقاضا برای خامه شیر بسیار کاهش یافته که می‌تواند در نهایت با افزایش موجودی انبارها، در آینده از کل بازار حمایت کند. آمارها نشان می‌دهد که شاخص لبنیات فائو در ماه آگوست ۶/ ۸ درصد به نسبت ماه قبل از آن افزایش داشته که سیگنال بزرگ و مهمی به شمار می‌آید. این در حالی است که به دنبال اتخاذ برخی رویکردهای فرهنگی در اتحادیه اروپا و سپس اقدامات قانونی متعاقب آن، کشورهای عضو اتحادیه اروپا به‌عنوان برخی از مهم‌ترین‌ کشورهای تولیدکننده لبنیات، تلاش دارند تا مصرف این کالا را در کشورها و حتی مناطق تحت حاکمیت خود افزایش دهند تا شاید سلامتی بیشتری را برای مردم خود به ارمغان آورند؛ هرچند که این اقدام تاکنون به افزایش محسوس بهای لبنیات در بازارهای جهانی منجر شده است.

جهش قیمت جهانی مواد غذایی