استراتژی جدید تامین مالی تولید

محمدحسین بابالو: به کمک اوراق سپرده کالایی در بورس کالا، حضور صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازارهای فیزیکی به‌صورت واقعی آغاز شده است و پیش‌بینی می‌شود این شیوه از سرمایه‌گذاری، رونق بیشتری پیدا کند. امنیت بیشتر در بازارهای کالایی در نوسان قیمت‌ها، افزایش فعالان بازار در معاملات بازارهای کالایی، جذب سرمایه بیشتر و افزایش امکان تامین مالی واحدهای تولیدی، امکان همپوشانی در بازارهای مختلف، فراگیر شدن عرضه‌کنندگان و متقاضیان در بازارهای کالایی یعنی افزایش تعداد خریداران و فروشندگان اوراق گواهی سپرده کالایی و کاهش نوسان قیمت‌ها و تضعیف جهش‌های قیمتی در بازارهای کالایی را می‌توان از ویژگی‌های افزایش فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازارهای کالایی به‌شمار آورد. در نهایت اوراق بهادار‌سازی در بازارهای کالایی را می‌توان از ویژگی‌های مهم و اصلی این رویکرد جدید در بورس اوراق بهادار و بورس کالا محسوب کرد.

بر این اساس سرمایه‌گذاری در گواهی سپرده کالایی برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری مجاز شمرده شده است و از این رو صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند با اضافه کردن موضوع امکان سرمایه‌گذاری در «گواهی سپرده کالایی» در اساسنامه و امیدنامه خود، حداکثر تا ۵ درصد از کل دارایی‌های صندوق را در این اوراق بهادار سرمایه‌گذاری کنند. این خبری بود که روزهای اخیر روی خروجی بسیاری از رسانه‌های معتبر اقتصادی قرار گرفت و برای کارشناسان بازار، نام ETF یا همان صندوق سپرده دارایی را زنده کرد. ETF یا همان exchange traded fund به معنی صندوق‌های دارایی قابل مبادله؛ یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که امکان معامله سبدی از سهام یک شاخص یا سبد انتخابی از یک شاخص را برای سرمایه گذاران فراهم می‌کنند. این‌بار با مصوبه سازمان بورس، به سبد انتخابی این قبیل صندوق‌ها، کالا نیز اضافه می‌شود هرچند که در آخرین مصوبه این سازمان سقف ۵ درصدی لحاظ شده است. شاید ساده‌ترین سوالی که در این خصوص به ذهن متبادر می‌شود را بتوان امکان خرید بخشی از یک کالا برای یک صندوق سرمایه‌گذاری دانست و شیوه فروش و نقدشوندگی آن را نیز مورد توجه قرار داد اما هم‌اکنون با تشکیل اوراق سپرده کالایی، این مشکل تا حد بسیار زیادی حل شده است.

یکی از رویکردهای جدیدی که نزدیک به یک سال و نیم است در بورس کالای ایران مورد بررسی و توجه قرار گرفته، اوراق بهادارسازی کالاست. به عبارت ساده‌تر، هم‌اکنون ساز‌و‌کارهایی در بورس کالا در حال انجام است که هر کالایی به جز ویژگی‌های فیزیکی، فنی و تجاری خود، بتواند به‌عنوان یک پشتوانه مالی یا یک دارایی واقعی مورد‌توجه قرار گیرد، هرچند که هنوز مبادله نشده و وجهی نیز به نفع خریدار منتقل نشده است. در هر حال هر کالایی که در بورس کالای ایران یا سایر بازارهای کالایی در اقصی‌نقاط جهان مورد داد‌و‌ستد قرار می‌گیرد ویژگی‌های خاصی دارد که از آن جمله می‌توان از استاندارد بودن ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی یا غذایی نام برد. همین ویژگی‌ها باعث می‌شود که پس از پذیرش یک کالا، تحویل فیزیکی به انبار، دریافت قبض انبار و عرضه فیزیکی در تابلوی بورس کالا، به خودی خود از یک ارزش اقتصادی قابل‌قبول برخوردار شود که بر پایه همین ارزشمندی، می‌توان این کالا را پایه اوراقی تعریف کرد که بر مبنای دارایی‌های واقعی ایجاد شده است. حال می‌توان این اوراق را خرید و فروش کرده یا به‌عنوان وثیقه در رهن بانک یا مؤسسات مالی قرار داد. به زبان ساده، این رویکرد ساده‌ترین راه برای اوراق بهادار‌سازی کالا به‌شمار می‌آید که در بورس کالای ایران مورد بررسی و پیگیری قرار گرفته است.

بر پایه این فرآیند، هم‌اکنون اوراق سپرده کالایی سکه طلا در بورس مورد داد‌و‌ستد قرار گرفته یعنی هر فردی که از کد سهامداری برخوردار است، می‌تواند این قبیل اوراق را خریداری کرده که دقیقاً مشابه نگهداری سکه طلاست زیرا فرد هر زمانی که مایل باشد، می‌تواند برای تحویل فیزیکی سکه طلا اقدام کند هرچند که هزینه انبارداری ناچیزی به آن تعلق گرفته و هزینه مبادله آن نیز به نسبت داد و ستد فیزیکی در بازار آزاد کمتر است. با توجه به تلاش‌های بورس کالا، از این پس اوراق سپرده کالایی بیشتری در این چارچوب معاملاتی، مورد داد و ستد قرار گرفته و صندوق‌های سرمایه‌گذاری، از این پس می‌توانند به سهولت بخشی از دارایی و سرمایه خود را به خرید این اوراق اختصاص دهند. پس از اوراق سپرده کالایی سکه طلا هم‌اکنون بورس کالا منتظر عرضه اوراق سپرده کالایی محصولات کشاورزی، فولاد و سایر کالاها است که می‌تواند به تقویت این بازار کمک کند. تقریبا تمامی نکات مثبت سرمایه‌گذاری در بازارهای کالایی به کمک اوراق سپرده کالایی، می‌توانند مورد توجه صندوق‌های سرمایه‌گذاری قرار گیرند.

نکته مهمی که درخصوص اوراق سپرده کالایی در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند را می‌توان در زمان‌هایی با نوسان قیمت‌ها جست‌وجو کرد. همان‌گونه که تجربه نشان داده است، ارزش سهام در زمان‌های مختلف و به دلایل متنوع، سیاسی، اقتصادی و حتی رفتارهای اجتماعی و فرهنگی سهامداران، تغییراتی جدی را متحمل شده و ممکن است این رخدادها در ماه‌های آینده نیز تجربه شود. این در حالی است که بازارهای کالایی به‌رغم پیچیدگی‌های بیشتر آن، از اطمینان و امنیت بیشتری برخوردار بوده و یقین داریم که ذات کالا در انبار از امنیت بالایی برخوردار بوده و تغییری در ویژگی‌ها و اعتماد به اصل کالا، به‌وجود نمی‌آید. به عبارت ساده‌تر به نسبت بازار سهام، نوسان نرخ‌ها در بازارهای کالایی کمتر بوده و با توجه به وجود فیزیکی کالا در انبار، اصل دارایی در امنیت قرار داشته و دارد. در زمانی که بازارهای مختلف به سمت افت نرخ متمایل بوده یا خرید برخی دارایی‌های امن و کم‌ریسک به دلایلی میسر نباشد، توجه به بازارهای کالایی و خرید اوراق سپرده کالایی می‌تواند جذابیت بیشتری داشته و امنیت مطلوبی را برای سپرده‌گذاران به ارمغان بیاورد.

از سوی دیگر در شرایطی که احتمال افزایش تورم وجود داشته ولی بازار سهام از جذابیت چندانی برخوردار نباشد ( همچون شرایط فعلی) می‌توان به رشد قیمت‌ها در بازارهای کالایی بیش از بازار سهام امیدوار بود، بنابراین توجه به اوراق سپرده کالایی جذابیت بیشتری پیدا خواهد کرد. در نهایت نگاهی به واقعیت‌های این روزهای بازارهای کالایی در مقایسه با بازار سهام همچون قیمت‌های جذاب بازارهای کالایی و امید به افزایش قیمت اغلب آنها، افزایش آرام و زیرپوستی تورم، رشد نقدینگی و کاهش سپرده‌گذاری در بانک‌ها، پایین بودن جذابیت خرید در بازار سهام و دورنمای مبهم آن و بسیاری واقعیت‌های دیگر، مواردی است که سرمایه‌گذاری در بازارهای کالایی را توجیه می‌کند که در صورت تمایل، اوراق سپرده کالایی، ساده‌ترین راه برای ورود به این بازار برای افراد عادی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری خواهد بود.