عارفه مشایخی: قیمت‌های پایه جدید محصولات پتروشیمی در روز یکشنبه هفته گذشته با جهت‌گیری کاهشی اعلام شد و این اتفاق در شرایطی رخ داد که برخی از موسسات و تحلیلگران بازار با توجه به افت قیمتی نفت در ماه گذشته انتظار چنین اتفاقی را داشتند. با این حال تحلیلگران بازارهای داخلی تاثیر این افت را بر روند این بازارها بسیار کم می‌دانند و معتقدند عامل نوسان بازارها کاهش حجم معامله پلیمرها در بورس کالا و احتمال کاهش عرضه به بازار داخلی با مبدا بورس است و برای به تعادل رساندن بازارها افزایش عرضه از سوی تولید‌کننده‌ها ضروری است.

این اتفاق در شرایطی رخ داده که تقاضا برای پلی‌اتیلن ترفتالات با گریدهای مختلف بیشتر شده است و علت این اتفاق هم اوج تقاضای فصلی، جذابیت واسطه‌گری و سفته‌بازی و پایین بودن موجودی انبارها بوده است. با توجه به تابلوی اعلامیه عرضه و معاملات بورس کالا پلی‌اتیلن سنگین اکستروژن EX۳ روز گذشته نیز مانند همیشه یکی از کالاهای جذاب به شمار می‌آمد که با عرضه ۵ هزار و ۱۵۴ تنی در مقابل تقاضای ۴۸۳ تنی با اختلاف قیمتی حدود ۵۰۰ تومان با قیمتی در رقم ۴ هزار و ۹۵۰ تومان معامله شد. همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد و قبل‌تر هم به آن اشاره کردیم پلی‌اتیلن ترفتالات بطری با دو گرید مختلف از پر‌التهاب‌ترین کالاهای عرضه شده دیروز به شمار می‌آیند.

پلی‌اتیلن ترفتالات بطری BG۸۱ با تقاضایی ۳۹ هزار و ۶۶۶ تنی در مقابل عرضه‌ای حدود ۱۰۰۰ تن قرار گرفت و با قیمتی حدود ۳ هزار و ۲۵۰ تومان در معاملات سلف کار خود را به پایان رساند. پلی‌اتیلن ترفتالات بطری BG۷۸۵ هم روندی مشابه را در پیش گرفت و در قیمت پلی‌اتیلن ترفتالات بطری BG۸۱ معامله شد. پلی‌اتیلن سنگین لوله CRP ۱۰۰N نیز همانند همیشه یکی از کالاهای جذاب تابلوی اعلامیه بورس کالا بود و تقاضای این کالا چند برابر عرضه‌اش بود (تقاضا: ۳ هزار و ۸۶۱ تن، عرضه: ۷۳۷ تن). تحلیلگران این بازارها تقاضای زیاد این کالا را به دلیل جذابیت، تولید داخلی، اهمیت استراتژیک دانستند. در ضمن این کالای استراتژیک به دلیل اهمیت با ارز مبادله‌ای، دادوستد می‌شد و حال که ارز مبادله‌ای از میان برداشته شد، به بازار این کالا شوک عظیمی وارد شد و این بازارها را با التهاب روبه‌رو کرد. در نهایت پلی‌اتیلن سنگین لوله CRP ۱۰۰N با اختلاف قیمتی حدود یک هزار و ۱۰۰ تومان با قیمتی حدود ۴ هزارو ۸۰۰ تومان معامله شد. بررسی‌های صورت گرفته از ماه جولای بازارهای پتروشیمی جهانی، حکایت از آن دارد که بهای محصولات پتروشیمی در این ماه با وجود کاهش قیمت طلای سیاه (به واسطه افزایش عرضه اوپک و ایالات متحده آمریکا)، پا در مسیری صعودی گذاشته و رشد قیمتی را در بسیاری از محصولات تجربه کرده است. به گفته تحلیلگران این بازارها، این اتفاق به این علت است که بازار این محصولات با عرضه بیشتری روبه‌رو شده‌اند. الراجحی تحلیلگر این بازارها در یکی از گزارش‌های پژوهشی خود آورده است که قیمت اتیلن، پلی‌اتیلن، پلی‌استایرن، پروپیلن و پلی‌پروپیلن در محدوده ۵/ ۱ درصدی رشد داشته‌اند و این امر در حالی اتفاق افتاده که قیمت خوراک تولید این محصولات (‌نفتا و پروپان) در ماه‌های گذشته با افت همراه بوده است. به عقیده این تحلیلگر، این موضوع حاشیه امن تری برای تولید محصولات پتروشیمی در ماه ژانویه سال آینده فراهم خواهد کرد.

ذکر این نکته ضروری است که فعالیت‌های تولیدی چین در ماه گذشته برای اولین بار از فوریه ۲۰۱۵ تا‌کنون گسترش یافته است و همچنین تولید این محصولات در آمریکا و اروپا با روندی آرام مسیر افزایشی را طی می‌کند. به عبارتی با توجه به اینکه تولیدکنندگان مهم جهان در مسیر تولید بیشتر گام برداشته‌اند انتظار می‌رود شاهد افت قیمت‌ها در بازار محصولات پتروشیمی باشیم؛ به خصوص آنکه روند کج دار و مریز بهای نفت نیز این موضوع را تایید می‌کند. به گزارش «دنیای اقتصاد» قیمت نفت خام در ماه جولای با افتی ۲/ ۱۳ درصدی رو‌به‌رو شده و با رصد کردن بازارهای این محصول علت این اتفاق افزایش عرضه دو کشور ایران و نیجریه اعلام شده است. این در حالی است که عرضه نفت کانادا هم برای جبران تولید در زمان آتش سوزی که در این کشور اتفاق افتاده بود افزایش یافت. در این میان عرضه نفت آمریکا هم در ماه جولای بر کاهش قیمت این کالای استراتژیک بی‌تاثیر نبوده است.

طبق گزارش عرب نیوز برآیند این عوامل باعث آن شد که در ماه اکتبر شاخص برنت با کاهشی ۲/ ۱۳ درصدی با قیمت ۵۳/ ۴۳ دلار معامله شود و شاخص نفت خام آمریکا از این کاهش بی‌نصیب نماند و با افتی ۱/ ۱۵ درصدی همراه شود. این میزان افت این انتظار را ایجاد می‌کرد که قیمت محصولات پتروشیمی در بازارهای جهانی همراه با قیمت نفت کاهش یابد که به نظر می‌رسد این‌طور نشده است و قیمت محصولات پتروشیمی در ماه ژوئن پس از پشت سر گذاشتن ماه‌ها روند کاهشی در مسیر مخالف گام برداشته و در این ماه طعم قیمت‌های بالاتر را چشید.

در این بین قیمت اتیلن در بازارهای جهانی در حدود ۲ درصد رشد کرد و قیمت پلی‌اتیلن نیز با رشد ۵/ ۳ درصد در ماه جولای روبه‌رو‌ شد. این در حالی بود که پروپیلن و پلی‌پروپیلن هم در این ماه به ترتیب با رشدی ۴/ ۴ و ۴/ ۱ درصدی رو‌به‌رو بودند و آروماتیک‌ها همچون پلی‌استایرن‌ها (با جهشی ۲/ ۵‌درصدی) و بنزن هم با روند صعودی ۲/ ۴ درصدی کار خود را در این ماه به پایان رساندند.

در این بین بر اساس داده‌های منتشر شده توسط اداره گمرک چین، در پی رشد ظرفیت تولید داخلی محصولات پلیمری گرید کالا (commodity grades) در چین، واردات پلی‌اتین و پلی‌پروپیلن این کشور به‌طور پیوسته کاهش چشمگیری را تجربه کرده است. واردات پلی‌اتیلن به چین در سه ماه اول سال ۲۰۱۶ میلادی نسبت به مدت مشابه پارسال ۳ درصد افت داشت و به ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تن رسید. همچنین واردات پلی‌پروپیلن با ۲۳ درصد افت در همین مدت به یک میلیون تن کاهش پیدا کرد.افزایش ظرفیت‌های اخیر در راستای اولویت‌های ترسیم شده توسط دولت چین در سیزدهمین برنامه پنج ساله این کشور که از امسال آغاز می‌شود؛ صورت گرفته است. دولت چین برنامه شفافی را برای تشویق افزایش ظرفیت تولید داخلی و تضمین تامین خوراک اولیه با اتکا به منابع عظیم زغال سنگ خود دنبال می‌کند.

بنابر این واردات پلیمر این کشور محدود به گریدهای پلیمری دارای ارزش افزوده بالا که چین در حجم کافی تولید نمی‌کند؛ خواهد شد. از این رو صادرکنندگان پلیمر به چین توجه خود را معطوف به محصولات با ارزش تری نظیر پلی‌اتیلن متالوسن سبک خطی (mLLDPE) و پلی‌پروپیلن کوپلیمر ساخته‌اند. چین در ماه مارس امسال نخستین مجتمع تولید پلی‌اتیلن متالوسن سبک خطی خود را با ظرفیت تولید ۱۰۰ هزار تن در سال در شهر شن یانگ راه‌انداخت. بر این اساس باید گفت هنوز معادلات جهانی بازارهای پتروشیمی جا برای تغییر و تحول دارند یا شاید هم تناقضات بازار به دلیل تغییر روش بازیگران آن باشد.

حرکت پلیمرها خارج از ریل نفت