حامد سلطانی‌نژاد/ مدیرعامل بورس کالای ایران

سیاست‌گذاری بهینه در بازار ارز و مدیریت آن رابطه‌ مستقیمی با رشد صنایع و پیشرفت اقتصاد کشور دارد. در این راستا بانک مرکزی به‌صورت رسمی آغاز فرآیند یکسان‌سازی نرخ ارز تا پایان سال جاری را اعلام کرد. بسترهای مبادلاتی ارز و نحوه‌ دسترسی به بازار ارز نیز از مهم‌ترین مولفه‌های مورد توجه در مدیریت بازار ارز است که پیرو آن نیز بانک مرکزی از اجازه ورود بانک‌ها به بازار آزاد مبادلات ارزی تا هفته‌ آینده خبر داد. با ورود بانک‌ها به بازار مبادلات ارزی و توانایی خریدوفروش ارز با نرخ آزاد به‌وسیله‌ آنها، محدودیت‌های حاکم بر بازار مبادلات ارزی مرتفع خواهد شد و این گام بلندی در جهت ساماندهی و اصلاح بازار ارز است که باعث پیشروی به سوی نظام بازار به‌عنوان سیاست ارزی بهینه پیش روی اقتصاد کشور است.

تعریف بستر جدید بانکی برای مبادلات ارزی بر مبنای نرخ آزاد ارز، علاوه بر افزایش شفافیت قیمت‌گذاری ارز به واسطه‌ حضور بانک‌ها در بازار آزاد ارز، باعث شکل‌گیری بازار بین‌بانکی ارز آزاد نیز خواهد شد که صحت قیمت‌های کشف‌شده در مبادلات ارزی را به همراه دارد. از طرف دیگر امکان بازگشایی و تسویه‌حساب‌های ارزی و همچنین ایجاد و تسویه دیگر تعهدات ارزی توسط بانک‌ها بر مبنای نرخ‌های آزاد ارز فراهم خواهد شد.

از طرف دیگر راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی از برنامه‌های پیش‌روی بورس کالای ایران است. هدف اساسی راه‌اندازی قراردادهای مشتقه ارزی ایجاد ابزاری برای پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز در کشور روی ارزهای مختلف است و اصولا شکل‌گیری ابزارهای مشتقه در دنیا نیز برای پاسخگویی به نیاز پوشش ریسک قیمت دارایی‌های مختلف بوده است. معاملات مشتقه نتایج دیگری ازجمله کاهش هزینه‌های معاملاتی، کانالیزه کردن اقدامات سفته‌بازانه در بازارهای مالی و کاهش تاثیرگذاری آنها در بازار نقدی دارایی‌ها و ایجاد شفافیت معاملاتی را در پی دارد. با توجه به پیگیری‌های صورت گرفته در راستای راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی، طبق نظر شورای عالی بورس راه‌اندازی این بازار با در نظر گرفتن ملاحظات بانک مرکزی درخصوص نرخ ارز باید در بازار سرمایه ایران عملیاتی شود. در همین راستا ملاحظاتی ازجمله تعمیق و سامان‌دهی بازار نقدی و راه‌اندازی بازار بین‌بانکی ارز، تک‌نرخی شدن ارز و رفع محدودیت‌های موجود در نظام بانکی، از سوی بانک مرکزی مطرح شد. با توجه به اعلام اخیر ریاست کل بانک مرکزی مبنی بر اجازه‌ ورود بانک‌ها به بازار مبادلات ارز آزاد شاهد ساماندهی بازار مبادلات ارزی در سطوح کلان و ایجاد بازار بین‌بانکی نرخ آزاد خواهیم بود که این موارد نیز مساعدکننده مسیر و یاری‌دهنده‌ سیاست تک‌نرخی شدن نرخ ارز است که وعده عملیاتی شدن آن تا پایان سال جاری توسط ریاست بانک مرکزی داده شده است. مجموع این موارد نیز باعث ترفیع ملاحظات بانک مرکزی در راه‌اندازی بازار قراردادهای آتی ارز است، از این‌رو می‌توان به راه‌اندازی بازار قراردادهای آتی ارز در آینده بسیار نزدیک امیدوار بود.

قراردادهای آتی یکی از ابزارهای مدیریت ریسک مرسوم در جهان است که ازجمله‌ مهم‌ترین مزایای آن مدیریت ریسک نوسانات قیمت بازار، امکان برنامه‌ریزی بلندمدت، ارائه تصویری از جهت‌گیری بازار در آینده، افزایش توان معاملاتی افراد، استاندارد بودن قرارداد و تضمین معاملات است. با توجه به پیشینه‌ اقتصادی کشور وجود ابزارهای مناسب مدیریت ریسک ناشی از تغییرات نرخ ارز از موضوعات مورد توجه فعالان اقتصادی است و به‌طورکلی ثبات نرخ ارز و قابلیت پیش‌بینی نرخ ارز یکی از مولفه‌های اساسی رونق اقتصاد و رشد تولید است و با راه‌اندازی معاملات آتی ارز ابزار لازم برای برنامه‌ریزی و مدیریت ریسک در اختیار فعالان داخلی اعم از تولیدکنندگان، واردکنندگان، صادرکنندگان و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی قرار خواهد گرفت. بورس کالای ایران هم‌اکنون زیرساخت‌های فنی بازار قراردادهای آتی ارز را به‌عنوان اولین ابزار مشتقه ارزی در شرف راه‌اندازی ایجاد کرده و این اقدام بانک مرکزی گامی در راستای تحقق این بازار مشتقه ارزی به‌عنوان یک بازار ضروری در کشور است.