کانال‌های کاغذی پول‌رسانی به تولید

گروه بورس کالا-سارا جنگروی: بررسی شرایط اقتصادی یا رکود صنعتی در کشور با نگاه به عملکرد شرکت‌ها خروجی‌های مختلفی را نشان می‌دهد که از دست دادن تمایل شرکت‌ها به ایجاد و گسترش طرح‌های تولیدی یکی از مهم‌ترین این خروجی‌ها و از سوی دیگر حفظ سرمایه در گردش از دیگر رفتارهای غالب بازار است، در واقع در توضیح این وضعیت باید گفت هرچند تمایل به حفظ سرمایه در گردش تنها به شرایط رکودی مربوط نمی‌شود، چنانچه حفظ این وضعیت در شرایط رونق نیز یکی از مهم‌ترین‌ و از اولین پیش نیازها برای پویایی و رو به رشد بودن شرکت‌ها و بنگاه‌های مالی مختلف است؛ با این حال تولید و گسترش طرح‌های تولیدی یکی از مسائلی است که در شرایط رکود کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.

نبود نقدینگی کافی و سرمایه در گردش پایین و نیاز به تامین به موقع و ارزان قیمت منابع مالی همگی از مواردی است که ضرورت استفاده از مکانیزم‌ها و ابزارهای جدید تامین مالی را افزایش می‌دهد، در این راستا اوراق بهادار‌سازی بازارهای کالایی می‌تواند به‌عنوان یک اقدام مناسب تلقی شود. در گذشته روش‌هایی هم چون سلف، نسیه، فروش نقدی و امثال آن در بورس کالا رواج داشت، اما طی یک سال گذشته مدیریت بورس کالا در تلاش است با پیوند بازارهای کالایی و بازار سهام، فصل نوینی از روش‌های تامین مالی را به وجود آورده و به این ترتیب علاوه بر ارتقای کمی منابع مالی، کیفیت تامین این منابع را هم افزایش دهد؛ به این ترتیب می‌توان انتظار داشت علاوه بر اصلاح روش‌های خروج از رکود، ریسک‌های مالی هم با کاهش چشمگیری مواجه شود. برای تبیین این شرایط « دنیای اقتصاد» با علیرضا ناصر پور مدیریت مطالعات اقتصادی سنجش ریسک بورس کالا به گفت‌وگو نشسته است.

ناصر پور معتقد است بخش قابل توجهی از رکودی که در حال حاضر وجود دارد، ناشی از رکود در بخش بین‌المللی در زمینه کامودیتی‌ها است، وی در این زمینه می‌گوید: رکودی که در سطح بین‌المللی از سال گذشته شروع شده و طبیعتا اولین تاثیر خود را در حوزه شرکت‌هایی که در زمینه تولید کامودیتی‌ها در کشور فعالیت می‌کنند می‌گذارد، شامل شرکت‌های فولادی و فلزات سنگین و حتی شرکت‌های سنگ‌آهنی می‌شود که این موضوع در زمینه محصولات کشاورزی نیز دیده می‌شود.

به گفته وی، در واقع سرچشمه این رکود در زمینه فروش برای کامودیتی‌ها حاصل می‌شود، در نگاه اول رکود حاکم باعث می‌شود قیمت‌ها تا میزان زیادی کاهش پیدا کنند، از سوی دیگر کاهش فروش درآمدهای شرکت‌ها در این زمینه را کاهش می‌دهد، طبیعتا کاهش درآمدهای ناشی از فروش، در صورت‌های مالی خودشان را نشان می‌دهد که در این رابطه شرکت‌ها با مشکلات تامین نقدینگی مواجه می‌شوند. ناصرپور افزود: مشکلات تامین نقدینگی که برای شرکت‌ها ایجاد می‌شود، بالطبع باعث می‌شود که شرکت‌ها به سمت تامین مالی‌هایی با نرخ‌های بالا بروند و این موضع از سرناچاری بین این شرکت‌ها شکل می‌گیرد، چرا‌که در شرایط نامساعد و رکود اقتصادی حتی در زمینه امور ساده‌ای چون پرداخت حقوق کارمندان و کارگران نیز با مشکل مواجه می‌شوند. این‌گونه است که تامین مالی از طریق بازار پول و سرمایه در شرایط رکودی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

مدیریت مطالعات اقتصادی سنجش ریسک بورس کالا در جمع بندی پیوند مباحث رکودی و ارتباط با تامین مالی می‌گوید: در واقع در جمع‌بندی این مبحث باید گفت اولین تاثیر رکود در زمینه تامین مالی در زمینه فروش خود را نشان می‌دهد، حال، در ادامه این مشکلات در حوزه صادرات هم ایجاد می‌شود. طبیعتا زمانی که رکود در سطح بین‌المللی هم باشد، شرکت‌ها از سویی در سطح داخلی در فروش با مشکل مواجه هستند و از سویی در سطح بین‌المللی نیز نمی‌توانند فروش خوبی داشته باشند، طبیعتا چالش‌هایی که در این زمینه برای شرکت‌ها ایجاد می‌شود باعث می‌شود در اولین وهله با کمبود نقدینگی و مشکل در راه اکتساب این نقدینگی مواجه شوند.

به گفته ناصرپور، مشکلاتی که برای شرکت‌ها در زمینه نقدینگی ایجاد می‌شود شرکت‌ها را به سمت تامین مالی بیشتر از محل بازار پول و سرمایه سوق می‌دهد. وی در عین حال به مساله تامین مالی شرکت‌ها با نرخ‌های نامناسب اشاره می‌کند و می‌گوید: اما موضوع دیگر این است که این شرکت‌ها در شرایط رکودی بعضا نمی‌توانند تامین مالی با نرخ‌های مناسب از بازار پول و سرمایه را هم به راحتی انجام دهند. از سویی در حال حاضر مشکلاتی که وجود دارد، مضاعف است، چرا که در حال حاضر هم در سطح بین‌المللی و هم داخلی شاهد شرایط رکودی هستیم. وی یکی از ریشه‌های مهم رکود در حال حاضر را در زمینه صنعت ساختمان می‌داند و معتقد است که شرایط نامناسب در این زمینه هم وضعیت رکودی را حداقل طی دو سال گذشته تشدید کرده است.

مهم‌ترین ابزارهای تامین مالی

در این رابطه نظر وی را در ارتباط با مهم ترین ابزارهای تامین مالی تولیدکنند گان صنایعی مثل فولاد جویا می‌شویم. وی بر این باور است که ساده‌ترین و اولین راه تامین مالی که در حال حاضر شرکت‌ها چه در زمینه فولادی و غیر‌فولادی به سراغش می‌روند، تامین مالی از طریق منابع بانکی است، در تامین مالی از این طریق معمولا مشکلاتی وجود دارد، طبیعتا خیلی از این شرکت‌ها تامین مالی از این طریق را به وفور انجام داده‌اند، یعنی مقادیر زیادی تسهیلات از این طریق جمع‌آوری و جذب کرده‌اند، از سویی بعضا سقف اعتباری خیلی از این شرکت‌ها در نزد بانک‌های مختلف پر شده، بنابراین تامین مالی‌های جدیدشان را باید با نرخ‌های بالا انجام دهند که این موضوع به خودی خود تبعاتی را برای شرکت‌ها ایجاد می‌کند.

ناصر‌پور درخصوص تامین مالی از طریق بازار سرمایه، ابزار‌های مختلفی را نام می‌برد که اوراق مشارکت، اوراق اجاره، اوراق سلف موازی استاندارد در بورس کالا چند مورد از آنها است، وی در ادامه می‌گوید: اما واقعیت این است که بسیاری از اوراقی که وجود دارد، اوراقی هستند که برای تامین مالی بلند‌مدت به کار می‌روند، یعنی اگر شرکت طرح توسعه‌ای داشته باشد، به‌عنوان مثال اگر چهار خط تولید دارد و در پی ایجاد خط تولید دیگری است، طبیعتا در اینجا به سمت ابزارهای تامین مالی بلند‌مدت و پروژه محور مثل اوراق مشارکت، اوراق اجاره و بعضا اوراق استصناع (‌ثبت سفارش) گرایش پیدا می‌کند.

حفظ سرمایه در گردش مهم‌ترین اقدام در شرایط رکودی

وی می‌گوید: اما واقعیت ماجرا این است که در حال حاضر شرکت‌ها در شرایط رکودی که وجود دارد، اصولا دنبال طرح‌های توسعه‌ای نیستند، یعنی مشکلشان در این شرایط همین سرمایه در گردش فعلی‌شان است، به این معنا که در پی حفظ سرمایه در گردش فعلی به منظور پشتیبانی از تولیدشان هستند. به گفته ناصرپور در واقع باز هم باید به همان مشکل فروش که در بالا ذکر شد رجوع کرد، به این معنا که رکود در زمینه فروش، درآمدهایشان را کاهش داده و از این رو به دنبال منابعی برای سرمایه در گردششان هستند. بنابراین در چنین شرایطی اولا تامین سرمایه‌های کوتاه‌مدتی مثل اوراق سلف موازی استاندارد که در بورس کالای ایران در حال استفاده است می‌تواند راهگشا باشد، چرا که این اوراق علاوه بر اینکه یک ابزار تامین مالی میان‌مدت و تا حدی کوتاه‌مدت است ( تا الان هر اوراقی که منتشر شده، یکساله منتشر شده) اصولا با هدف حفظ سرمایه در گردش منتشر می‌شوند. وی با اشاره به اینکه انتشار این اوراق با توجه به دارایی که این شرکت‌ها تولید می‌کنند منتشر می‌شود افزود: مثلا شرکت‌های فولادی بر اساس همان دارایی شمش، بیلت یا میلگردشان تامین سرمایه می‌شوند. وی اضافه کرد: تمامی این تامین مالی‌ها به دلایل مختلف اعم از سررسید مناسب، پشتوانه کالای تولیدی شرکت‌ها و هزینه‌های تامین مالی نسبتا کمتر نسبت به بازار پول و تسهیل در مدت زمان تامین مالی سبب جذابیت بیشتر آنها در شرایط فعلی برای شرکت‌ها می‌شود.