ضرباهنگ خروج از رکود؟

محمدحسین بابالو: کاهش قیمت‌های پایه در بورس کالا در کنار انتظار برای بهبود آرام حجم تولید در صنایع مصرف‌کننده و همچنین افزایش امیدواری‌ها به بهبود حجم تقاضا در بورس و بازار را می‌توان ویژگی‌های کلی بازار محصولات پتروشیمی در روزهای اخیر دانست. با توجه به کاهش حجم معاملات در هفته‌های اخیر و همچنین افت محدود قیمت‌ها در بورس کالا می‌توان بهبود آرام حجم معاملات در بورس کالا یا بازار داخلی را انتظار کشید.

قیمت‌های پایه جدید با جهت‌گیری کاهشی

روز گذشته قیمت‌های پایه جدید محصولات پتروشیمی در بورس کالا از سوی دفتر صنایع پایین‌دستی شرکت ملی پتروشیمی اعلام شد که البته کاهش قیمت‌ها روند عمومی نرخ‌های جدید را ترسیم کرده تا جایی که رشد قیمت‌های انگشت‌شماری را می‌توان برای انواع مختلف محصولات شیمیایی و پلیمری گلچین کرد. افزایش قیمت انواع سنگین اکستروژن گریدهای PE۸۰ و EX۳، اغلب انواع جذاب پلی‌پروپیلن‌های نساجی و پلی‌پروپیلن‌های شیمیایی همچنین دی‌اتانول آمین، اورتوزایلین، اپوکسی رزین، دی اتیل هگزانول و SBR - ۱۵۰۲ در گروه محصولات شیمیایی را می‌توان معدود انواعی دانست که رشد قیمت داشتند. از سوی دیگر کاهش ۹ تومانی قیمت دلار معادل ۲۶/ ۰درصد نکته دیگری است که هرچند ناچیز، ولی بر جهت‌گیری کاهشی قیمت‌های محصولات پتروشیمی موثر بود.

همان‌گونه که بارها به آن اشاره شد قیمت‌های پایه در بازار داخلی بر مبنای قیمت‌های جهانی مورد محاسبه قرار گرفته و با احتساب متوسط قیمت دلار در بازار آزاد اعلام می‌شود. نکته مهم در مورد بازارهای جهانی این مطلب است که هم‌اکنون به دلیل ثبات نسبی قیمت نفت و بالا بودن حجم عرضه نفت خام و سایر محصولات پالایشی مخصوصا مواد اولیه صنعت پتروشیمی و خوراک مایع، قیمت تمام‌شده این گروه‌های کالایی گسترده در مسیر افت قرار گرفته که در کنار کاهش نسبی حجم تقاضا و البته بالا بودن موجودی انبارها، جهت‌گیری کاهشی آرامی به بازارهای جهانی تزریق شده است. همین موارد یعنی جهت‌گیری کاهشی قیمت تمام‌شده تولیدات در کنار ضعف تقاضا و مخصوصا تلاش فروشندگان کوچک و بزرگ در بازارهای جهانی برای افزایش حجم فروش خود با ابزار رقابت منفی (اعطای تخفیف بیشتر برای افزایش حجم فروش) در بازارهای جهانی تاکنون باعث شده تا قیمت‌ها در مسیر کاهش قرار بگیرد. تجمیع این موارد نیز در کنار کاهش محدود بهای دلار در بازار آزاد به افت قیمت‌های پایه منجر شد هرچند که در بین فعالان بازار، افزایش قیمت‌ها از طرفداران بسیاری برخوردار بوده؛ تا جایی که برخی کارشناسان این بازار در کنار واقعیت‌های عرضه و تقاضا و قیمت‌های تمام‌شده از بورس کالا و البته رفتار کدهای معاف از مالیات بر ارزش افزوده، احتمال افزایش قیمت‌های پایه را از دلایل اصلی رشد قیمت‌ها در بازار آزاد در روزهای اخیر دانسته‌اند، هرچند که این ادعا به بحث و بررسی بیشتری نیاز دارد.

سنتی مندرس در بازار پلیمرها

در روزهای اخیر و به دلیل رشد متوسط قیمت نفت خام و سپس تثبیت آن در نرخ‌های موجود و بالاتر از ۴۶ دلار، این جو روانی در بازار ایجاد شد که شاید قیمت‌های پایه افزایشی اعلام شود. از سوی دیگر کاهش قیمت‌های پیشین که در تاریخ ۱۲ اردیبهشت اعلام شد نیز جهت‌گیری کاهشی داشته که به این احتمال دامن زد. حال با این ذهنیت شاهد افزایش قیمت بسیاری از گریدهای پلیمری در بازار آزاد هستیم که این ادعا را تقویت می‌کند که رشد قیمت‌ها به دلیل جو روانی افزایش قیمت‌های پایه بوده است. ادعایی که از سمت روند عمومی عرضه و تقاضا مورد حمایت قرار گرفته و رفتار خاص کدهای معاف از مالیات نیز به این روند کلی دامن می‌زند. حال جو روانی احتمال رشد قیمت‌های پایه، بازوی رشد قیمت‌ها در نظر گرفته می‌شود.

در گذشته یک روند قیمت‌گذاری منسوخ در بازار آزاد پلیمرها رایج شده که اغلب تا قبل از اعلام قیمت‌های پایه همین وضعیت خودنمایی می‌کند و آن پیش بینی روند حرکت قیمت‌های پایه است. هرچند که آینده پژوهشی (پیش‌بینی آینده) یکی از واقعیت‌های جدایی‌ناپذیر در تمامی بازارهای داخلی و جهانی است ولی در بازار پلیمرها تخمین روند حرکت قیمت‌ها تبدیل به فاکتوری شده که با جهت‌دهی قیمتی از سوی عرضه‌کنندگان اصلی، دورنمای انتظاری قیمتی به نوعی پیش‌خور می‌شود یعنی احتمال افزایش یا کاهش قیمت‌ها قبل از اعلام نرخ‌های پایه در بورس کالا مستهلک شده و تاثیر مشخصی بر بازارهای داخلی نمی‌گذارد. این واقعیت را باید جدی گرفت؛ زیرا روند نوسان آزادانه قیمت‌ها در بازار داخلی را پیچیده کرده و البته پتانسیل تاثیرگذاری این نرخ را نیز کاهش می‌دهد اما باز هم این تمام ماجرا نیست.

بارها تجربه شده است که روند عمومی قیمت‌ها در بازار آزاد بر‌خلاف نوسان قیمت‌های پایه تجربه شده، هرچند که برخی رسانه‌های غالبا غیرتخصصی به آن دامن می‌زنند. خروجی این مطلب که بارها تجربه شده است را باید التهاب و شکنندگی بازار دانست که البته با زیان بخش بزرگی از فعالان بازار نیز رو‌به‌‌رو می‌شود. نکته دیگر را باید در ساز و کار قیمت‌گذاری دفتر صنایع پایین‌دستی شرکت ملی پتروشیمی دانست، زیرا برای محاسبه این نرخ، از قیمت‌های منطقه به‌صورت FOB (تحویل بار کشتی پس از انجام تشریفات گمرکی) خلیج فارس و البته با احتساب قیمت‌های صادراتی برخی شرکت‌های بزرگ پتروشیمی و همچنین قیمت‌های مخابره شده در بازارهای جهانی همچون منطقه آسیای جنوب شرقی استفاده می‌شود که از یکسو به پیچیدگی این روند قیمت‌گذاری منتهی شده و از سوی دیگر نزدیکی بیشتری با واقعیت‌های بازارهای جهانی پیدا می‌کند. این موارد باعث شده تا تخمین نوسان قیمت‌ها به تبعیت از برخی مجلات معتبر جهانی دشوار شود؛ هرچند که خطای محاسبه را نیز برای فعالان بازار افزایش می‌دهد.

در صورت عدم تخمین درست قیمت‌ها اولین رخدادی که برای فروشنده رخ می‌دهد کاهش سودآوری یا حتی ورود به فاز زیان خواهد بود؛ هرچند به‌صورت خوش‌بینانه تنها کاهش حجم فروش را متحمل خواهد شد. این در حالی است که در رقابت بین برخی فعالان بازار، این قبیل اتفاقات کوچک و بزرگ در بازار بسته و محدود فعلی در رقابتی تنگاتنگ در بین فروشندگان کوچک و بزرگ و محموله‌های خرد و کلان قطعا تاثیر بسیاری دارد و می‌تواند سود و زیان بسیاری را به همراه داشته باشد. به تجربه ثابت شده است که در صورت ادامه این قبیل اشتباهات در فضای رقابتی سنگین موجود، زیان سنگین یا حتی ورشکستگی‌ها نیز می‌تواند محقق شود. از طرف دیگر این وضعیت یعنی پیش‌خور کردن نوسان قیمت‌های پایه در بازار آزاد به افزایش التهاب و تاثیر بیشتر جو روانی در معاملات منتهی شده و می‌تواند کل بازار را تحت تاثیر قرار دهد. به‌عنوان مثال رشد قیمت اغلب گریدها در یک روز سپس کاهش قیمت شدیدتر همان گریدها در روز بعد واقعیتی است که در هفته‌های گذشته تجربه شد و نشان می‌دهد که این رفتارها پایه و اساس درستی نداشته و تنها جو روانی بوده است. حال در این رفت‌و‌برگشتی چه کسی متضرر خواهد شد؟ خریدار واقعی که مجبور است مواد اولیه مورد نیاز خود را به هر قیمتی خریداری کند یا آن فعال بازار که از تجربه کمتری برخوردار است یا حتی به دلیل مشغله کاری نتوانسته است که به این بازارسازی‌ها و بازی‌های قیمتی به‌صورت کامل و جامع توجه کند.

البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که واقعیت‌های بازار و شفاف شدن برخی واقعیت‌ها در کنار تقابل کلی عرضه و تقاضا وضعیتی را فراهم آورده که این قبیل فاکتورها تاثیر کمتری بر روند عمومی بازار داشته و دارد ولی در هر حال باید به این قبیل نکات به منظور تقویت شفافیت رفتارها و اطلاع رسانی صحیح توجه داشت هرچند که امیدواریم پتانسیل بازارسازی و دست کاری قیمت‌ها به طرق مختلف در ساز و کار بازار تضعیف شود.

در نهایت باید گفت با توجه به این حقایق زیرپوستی در بازار پلیمرها بهتر است فعالان بازار به جای حدس و گمان و تلاش برای پیش خور کردن اتفاقات آتی، تلاش کند تا با تکیه بر ساز‌و‌کار بازار و واقعیت‌های عرضه و تقاضا، حجم داد‌و‌ستد خود را افزایش داده تا از یکسو از نوسان قیمت‌ها متضرر نشود و از سوی دیگر ریسک فعالیت‌های خود را به حداقل ممکن کاهش دهد. در شرایط فعلی که دورنمای مبهمی پیش روی بازار بوده و عرضه‌های مخفی نیز در بازار وجود دارد، بهتر است به جای تکیه بر حدس و گمان و اما و اگر، بر واقعیت‌ها و بدیهیات بازار توجه کنیم تا به‌صورت دست ساخته یا ناآگاهانه، ریسک جدیدی را با یک اشتباه کوچک به بازار تزریق نکنیم. اوضاع شکننده فعلی با اختلاف قیمت‌های ناچیز بین خرید و فروش یا نرخ‌های بورس و بازار فضا را برای این قبیل ریسک‌های تجاری بسیار محدود و سخت ساخته تا جایی که هر تصمیمی می‌تواند به جای سود، به زیانی خطرناک بدل شود؛ زیرا برخی عرضه‌های مخفی در بازار در صورت عدم داد و ستد و جذب آنها در صنایع پایین‌دستی می‌تواند به مثابه یک بمب ساعتی برای کاهش قیمت‌ها عمل کند.

عرضه مخفی چیست؟

یکی از واقعیت‌های مغفول در بازار پلیمرها در شرایط فعلی را باید وجود عرضه‌های مخفی دانست؛ هرچند که در ساز و کار بازار خودنمایی نمی‌کند. به‌عنوان مثال یک کارخانه تولیدی کوچک یا یک تاجر خرده‌پا یا با اطلاعاتی محدود از روند بازار که در هفته‌ها یا ماه‌های گذشته با قیمت‌هایی پایین‌تر چند تن مواد اولیه تهیه کرده ولی یا سفارش تولید نداشته یا به دلایل مختلف از فروش خودداری کرده است. حال این موجودی محدود در نوسان قیمت‌ها و یا حتی مشکلات نقدینگی مالک آن می‌تواند در بازار خودنمایی کند و محموله‌ای کوچک با اعلام گسترده قیمت در بین برخی فعالان بازار به تضعیف بهای این کالا منجر شده و به‌صورت اضطراری دست ساخته را به بازار یک گرید خاص تزریق خواهد کرد. با توجه به بالابودن حجم معامله در ماه‌های اخیر در کنار عدم سودآوری مطلوب در هفته‌های اخیر و همچنین ضعف نقدینگی بسیاری از فعالان بازار و برخی دیگر از احتمالات تولید به‌صورت کارمزدی، احتمال خودنمایی این قبیل عرضه‌های مخفی در بازار وجود داشته و دارد که می‌تواند به افزایش پتانسیل تردید در بازار منجر شود. بهتر است فعالان بازار درخصوص ورود این قبیل محموله‌ها به بازار مراقب باشند و به سادگی به برخی قیمت‌های پایین توجه بیش از حد نشان ندهند. در نهایت باید به این نکته اشاره کرد که با کاهش قیمت‌های پایه توان خودنمایی و تاثیرگذاری این قبیل عرضه‌ها کاهش یافته که می‌تواند تاثیر کمتری بر روند قیمت‌گذاری محصولات داشته باشند.

یک واقعیت مغفول دیگر

نگاهی به قیمت‌های تمام شده در بورس کالا مخصوصا نرخ‌های پیشین آن نشان می‌دهد که بهای برخی از پلیمرها در بازار آزاد از قیمت تمام شده آنها در بورس کالا با احتساب ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده و هزینه حمل پایین‌تر است. این فاصله قیمتی هرچند که با اعلام قیمت‌های پایه کاهشی تا حدودی نزدیک‌تر شده، ولی باز هم به‌عنوان یکی از فاکتورهای اساسی در روند عمومی قیمت‌ها در بازار خودنمایی خواهد کرد که می‌تواند رفتار قیمتی برخی گریدها را در روزهای پیش رو تغییر دهد. با توجه به اهمیت این بحث و همچنین گریدهای حائز این شرایط، در آینده به بررسی بیشتری بر این نکته خواهیم پرداخت.

ضرباهنگ خروج از رکود؟